Katar alergiczny – objawy, rozpoznanie, przebieg, leczenie

Katar sienny – co to za choroba?

Katar alergiczny, inaczej alergiczny nieżyt nosa, to powszechnie występująca choroba, która dotyka około 400 milionów ludzi na całym świecie. W Polsce, zgodnie z szacunkami, może ona występować u ok. 21% osób dorosłych, 24,6% nastolatków oraz 23,7% dzieci w wieku 6-7 lat. Jest to schorzenie, które nierzadko utrzymuje się przez całe życie. Jednocześnie, jest to choroba często bagatelizowana. Tymczasem, w istotnym stopniu może ona oddziaływać na funkcjonowanie w szkole, pracy, a także jakość snu. Brak odpowiedniego leczenia niekorzystnie wpływa także na zdrowie psychiczne pacjentów.

Nieżyt nosa może mieć wiele przyczyn. Do najczęstszych z nich należą czynniki infekcyjne i właśnie alergiczne. U małych dzieci częściej rozwija się katar wirusowy. U nastolatków, częstszą przyczyną nieżytu nosa jest alergia. Katar alergiczny może występować sezonowo lub całorocznie. Może mieć też różne nasilenie – od łagodnego, przez umiarkowane, po ciężkie. Stopień natężenia dolegliwości determinuje wpływ choroby na jakość życia.

Katar sienny charakteryzuje się zapaleniem błony śluzowej nosa wynikającym z nieprawidłowej odpowiedzi organizmu na kontakt z substancjami, które dla osób zdrowych są nieszkodliwe. Odpowiednio dobrany lek na katar pomaga skutecznie łagodzić objawy choroby i wpływa korzystnie na odczuwany poziom zadowolenia z życia.

Co to katar sienny? Inaczej określany jako katar alergiczny czy też alergiczny nieżyt nosa jest powszechnie występującą chorobą, której charakterystycznymi objawami są wyciek wydzieliny z nosa, uczucie jego blokady oraz świąd nosa.

Katar alergiczny – objawy

Jak wygląda katar alergiczny? Typowe objawy alergicznego nieżytu nosa to:

• wyciek wodnistej wydzieliny z przodu lub z tyłu (spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła),
• kichanie,
• zablokowanie nosa,
• świąd nosa.

Katar alergiczny u dzieci i dorosłych często współwystępuje z innymi objawami alergii, takimi jak zaczerwienienie spojówek, łzawienie i swędzenie oczu. Może pojawić się też swędzenie podniebienia oraz kaszel. Co ciekawe, u większości pacjentów, symptomy nasilają się w nocy i zaraz po przebudzeniu.

Katar sienny, jak zostało już wspomniane, może mieć różne nasilenie. Jeśli choroba negatywnie wpływa na jakość snu, zaburza wykonywanie codziennych aktywności, utrudnia koncentrację na nauce lub pracy czy też wiąże się z dużą uciążliwością objawów, katar alergiczny klasyfikowany jest jako umiarkowany lub ciężki. Jeśli natomiast pacjenta nie dotyczy żaden z tych problemów, choroba uznawana jest za łagodną.

Jaki kolor ma katar alergiczny? Czy katar alergiczny może być zielony? Różne kolory kataru często interpretowane są jako konkretne rodzaje infekcji. Typową cechą alergicznego nieżytu nosa jest wodnista, bezbarwna wydzielina. Zielony katar sugeruje raczej inną przyczynę nieżytu nosa. Katar sienny prawie zawsze jest wodnisty i bezbarwny. Jeśli pojawia się ropny, zielony lub żółty katar, najprawdopodobniej jego przyczyną nie jest alergią. Warto jednak zaznaczyć, że czasami (choć rzadko) zdarza się, że u pacjenta z katarem siennym wydzielina jest nie wodnista i przezroczysta, a ropna i zabarwiona. Jest to związane z obecnością w śluzie komórek odpornościowych. Takie przypadki łatwo jest pomylić z katarem infekcyjnym. Bez przeprowadzenia dodatkowych badań trudno może być prawidłowo wskazać przyczynę nieżytu nosa.

Katar alergiczny a zwykły – typową oznaką alergii jest wyciek wodnistej wydzieliny z nosa lub jej spływanie po tylnej ścianie gardła. Czy katar alergiczny może być żółty? Zielony lub żółty katar alergiczny występuje bardzo rzadko. Takie zabarwienie wydzieliny sugeruje raczej inną przyczynę nieżytu nosa. Rzadko też pojawia się gęsty katar alergiczny. Przy alergii, wydzielina jest najczęściej wodnista, płynna.

Ile trwa katar alergiczny?

Alergiczny nieżyt nosa można podzielić ze względu na czas trwania objawów, na okresowy lub przewlekły. Okresowy katar sienny dotyczy osób, u których dolegliwości utrzymują się przez mniej niż 4 dni w tygodniu lub przez mniej niż 4 kolejne tygodnie. Jeśli objawy trwają dłużej, mówimy o przewlekłym katarze alergicznym.

To kolejny aspekt, który odróżnia katar alergiczny od kataru pochodzenia infekcyjnego. Przy alergicznym nieżycie nosa, objawy utrzymują się dłużej. Katar zatokowy, czy też katar wywołany innego rodzaju infekcją niż zapaleniem zatok, trwa natomiast krócej. Zazwyczaj jest to kilka lub kilkanaście dni. Może jednak rozwinąć się również przewlekłe zapalenie zatok. W takim przypadku dolegliwości utrzymują się dłużej. Inna jest jednak konsystencja wydzieliny – pojawia się wówczas gęsty katar o żółtawym lub zielonkawym zabarwieniu.

Katar sienny – ile trwa? Objawy kataru alergicznego utrzymują się tak długo, jak długo trwa kontakt z alergenem. U części osób, alergia ma charakter okresowy, a u innych całoroczny. Okresowy katar sienny jest dość charakterystyczny dla osób uczulonych na pyłki roślin. W okresach pylenia wybranych gatunków roślin u pacjenta pojawiają się typowe objawy alergii. Całoroczny katar alergiczny jest zazwyczaj bardziej uciążliwy. Objawy mogą bowiem występować cały rok, okresowo wyciszając się i nasilając. Przykładem może być tutaj alergia na roztocze kurzu domowego.

Podział alergicznego nieżytu nosa na sezonowy i całoroczny nie jest jednak w pełni zadowalający. Ze względu bowiem na zmieniający się klimat, zmieniającą się długość sezonu pylenia, a także czas jego rozpoczęcia, obecnie wiele osób zmaga się z objawami alergii cały rok. Dolegliwości sezonowo ulegają jednak odczuwalnemu nasileniu. Warto wspomnieć też o częstym podróżowaniu. Wyjazdy w odległe miejsca również powodują, że pacjent może mieć ponowny kontakt z alergenami, których stężenie w stałym miejscu pobytu nie jest już tak wysokie. Niejednokrotnie występuje też alergia na kilka alergenów, co również wiąże się z długotrwałym utrzymywaniem objawów kataru siennego.

Katar alergiczny – przyczyny

Powodowane przez alergiczny nieżyt nosa objawy, jak zostało wspomniane, wynikają z kontaktu z alergenem. Może być nim właściwie każda substancja. Dla większość osób jest ona nieszkodliwa i obojętna, ale u osób uczulonych styczność z nią prowadzi do pojawienia się określonych objawów alergii.  Katar sienny najczęściej jest wynikiem kontaktu z alergenami wziewnymi. Jedynie w rzadkich przypadkach przyczyną alergicznego nieżytu nosa jest kontakt z alergenem pokarmowym.

Przewlekły katar alergiczny może być powodowany przez:

• roztocze kurzu domowego,
• pleśń,
• pyłki roślin – bardzo często uczulają pyłki traw, np. pyłki tymotki łąkowej, a także pszenica, żyto, owies i trawy pastewne. Uczulać mogą też pyłki drzew i chwasty,
• owady, np. karaluchy,
• sierść i naskórek zwierząt domowych, takich jak psy, koty, myszy czy też zwierząt hodowlanych.

To nie sama sierść zwierzęcia jest alergenem, ale fragmenty jego naskórka, ślina czy też wydzielina gruczołów potowych/łojowych. Alergeny mogą więc być obecne wszędzie tam, gdzie przebywał zwierzak – na dywanie, materacu, w kurzu. W związku z tym, łatwo może zdać sobie sprawę z tego, że przyjęcie do domu zwierzaka bez sierści może wcale nie wyeliminować problemu alergii.

Alergiczny nieżyt nosa – diagnostyka

Jak rozpoznać katar alergiczny? Wodnisty katar utrzymujący się dłuższy czas, któremu towarzyszy blokada nosa i jego swędzenie zawsze wymaga konsultacji lekarskiej. Szczegółowo przeprowadzony wywiad pomoże ocenić stopień nasilenia objawów oraz ich wpływ na codzienne życie. Konieczne jest tez przeprowadzenie badania fizykalnego, które pomoże chociażby wstępnie wykluczyć inne przyczyny nieżytu nosa. Na podstawie zebranych informacji, lekarz podejmuje decyzje dotyczące dalszej diagnostyki.

Pacjentowi mogą zostać zlecone testy alergiczne. Można oznaczyć swoiste przeciwciała w krwi lub wykonać testy skórne. Te ostatnie są niestety mniej wiarygodne i u znacznej części osób dają wyniki fałszywie dodatnie. W celu wykluczenia innych możliwych przyczyn występujących objawów, lekarz może zlecić też badania dodatkowe, takie jak chociażby pobranie wymazu z nosa, spirometria czy tomografia komputerowa nosa. W przypadku dzieci z katarem alergicznym zawsze wskazana jest diagnostyka w kierunku astmy.

Skuteczny lek na katar alergiczny – jak wybrać?

Katar sienny – jak leczyć? Leczenie kataru alergicznego opiera się na 3 filarach:

1. Unikaniu kontaktu z alergenem.
2. Objawowym leczeniu farmakologicznym.
3. Odczulaniu

Unikaniu kontaktu z alergenem poświęcona została dalsza część artykułu dotycząca domowych sposobów na katar alergiczny. Ograniczenie ekspozycji na alergen jest przydatne i wskazane, ale najczęściej też niewystarczające do uzyskania wystarczającej poprawy. Kluczowe jest więc prawidłowe dobranie leków na alergię, które pomogą kontrolować objawy choroby i poprawią jakość życia chorych.

Co na katar alergiczny stosować? Dostępne są różne leki na alergię. Podstawą są leki przeciwhistaminowe II generacji. Poprzez blokowanie receptorów histaminowych ograniczają przyłączanie się do nich histaminy i tym samym zapobiegają pojawieniu się objawów typowych dla jej działania, takich jak stymulowanie produkcji wydzieliny w obrębie nosa, świąd i obrzęk śluzówki. Co na katar alergiczny bez recepty jest dostępne? Obecnie rekomendowane jest stosowanie jedynie leków II generacji:

• cetyryzyna, np. Allertec WZF,
• lewocetyryzyna, np. Zyx Bio,
• loratadyna, np. Loratadyna Pylox, Loratan pro,
• desloratadyna, np. Hitaxa Fast,
• feksofenadyna, np. Allertec Fexo,
• bilastyna, np. Bilastyna Hitaxa,
• rupatadyna

Doustne leki przeciwhistaminowe są skuteczne i bezpieczne, nawet przy długotrwałym stosowaniu. Aktualnie nie zaleca się stosowania starszej generacji leków przeciwalergicznych, głównie z uwagi na ich działanie uspokajające i wyższe ryzyko pojawienia się innego rodzaju działań niepożądanych. Doustne leki przeciwhistaminowe skutecznie zmniejszają wszystkie objawy alergii, zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci. Oprócz preparatów doustnych, można też sięgnąć po donosowe leki przeciwhistaminowe. Tu jednak wybór jest już znacznie mniejszy. Przykładem takiego preparatu jest aerozol do nosa Allergodil.

Katar sienny – leczenie często obejmuje stosowanie glikokortykosteroidów donosowych. Leki te są uważane obecne za najbardziej skuteczne w leczeniu alergii. Taka forma stosowania sterydu zapewnia wysokie stężenie leku w obrębie błony śluzowej nosa przy jednocześnie bardzo niskim wchłanianiu ogólnoustrojowym. Leki te efektywnie łagodzą objawy alergii, pomagają kontrolować chorobę, ale nie stwarzają przy tym znacznego ryzyka wystąpienia działań niepożądanych. Początek działania tych leków pojawia się zazwyczaj po ok. 7-8 godzinach, ale na pełen efekt trzeba poczekać dłużej – nawet do 2 tygodni.

Alergiczny nieżyt nosa – leki bez recepty z glikokortykosteroidami to m.in. Hitaxa Metmin-Spray, Aleric Spray i Nasometin Control. Leki te są najczęściej dobrze tolerowane przez pacjentów. Ze względu na wysoką skuteczność i bezpieczeństwo, mogą być one stosowane długotrwale.

Leki przeciwhistaminowe i donosowe glikokortykosteroidy to podstawa leczenia alergicznego nieżytu nosa. Czasami lekarz zaleca wprowadzenie do terapii dodatkowych preparatów, jeśli te stosowane wcześniej nie dają wystarczającej poprawy. Wspomagająco można zalecić montelukast (jest on stosowany przede wszystkim u pacjentów z współwystępującą astmą), donosowe leki antycholinergiczne, a także kromoglikan sodowy (np. aerozol do nosa bez recepty Polcrom). Przy ciężkiej postaci alergicznego nieżytu nosa lekarz może zalecić też podanie glikokortykosteroidu doustnie lub domięśniowo.

U części pacjentów wprowadzana jest swoista immunoterapia alergenowa, zwana odczulaniem. Jest to jedyny rodzaj przyczynowego leczenia alergii. Najczęściej wdrażana jest ona przy uczuleniu na pyłki roślin lub roztocze kurzu domowego. Odczulanie - leczenie trwa długo, zazwyczaj od 3 do 5 lat. Polega ono na stopniowym przyzwyczajaniu organizmu do kontaktu z wybranym alergenem, tak, aby nauczył się go tolerować. Ta metoda leczenia jest rozważana głównie u osób z umiarkowanym i ciężkim nasileniem objawów alergicznego nieżytu nosa.

W leczeniu kataru siennego wykorzystuje się przede wszystkim leki przeciwhistaminowe oraz donosowe glikokortykosteroidy. Obecnie, całkiem spory wybór tych preparatów dostępny jest bez recepty. Przy bardziej nasilonych objawach kataru alergicznego stosowane są też inne leki, a czasami pacjent poddawany jest odczulaniu.

Co na katar sienny można dodatkowo stosować?

Spośród preparatów bez recepty w leczeniu kataru siennego stosowane są też leki obkurczające błonę śluzową nosa. Donosowo aplikowana jest ksylometazolina (np. Otrivin, Sudafed XyloSpray HA) i oksymetazolina (np. Nasivin, Acatar Control), a doustnie pseudoefedryna czy też fenylefryna. Substancje te obkurczają naczynia krwionośne i zmniejszają obrzęk śluzówki. Ograniczają tym samym wyciek wydzieliny i odblokowują zatkany nos. Zazwyczaj jednak nie są wystarczająco skuteczne w łagodzeniu wycieku, światu i kichania pojawiającego się przy alergicznym nieżycie nosa. Leki te mogą być stosowane na katar wirusowy, czy też katar bakteryjny, ale nie są rekomendowane w przypadku kataru alergicznego.

Katar sienny to problem długotrwały, który wymaga stosowania leków bezpiecznych przy długiej aplikacji. Leki obkurczające do takich nie należą. Zbyt długie korzystanie z kropli lub aerozolu może skutkować rozwojem polekowego nieżytu nosa. Zażywanie natomiast leków doustnych wiąże się z istotnym ryzykiem działań niepożądanych, takich jak chociażby nudności, zawroty głowy, nerwowość, bezsenność i zaburzenia rytmu serca. Preparaty te mają również określone przeciwwskazania, na które uwagę powinni zwrócić przede wszystkim pacjenci obciążeni chorobami przewlekłymi.

Katar sienny – objawy można nieco złagodzić wykorzystując do tego roztwór soli fizjologicznej. Ta metoda, choć nie przynosi tak dużej i długotrwałej ulgi jak wyżej wymienione leki obkurczające, jest bezpieczna i niedroga. Płukanie nosa roztworem soli oczyszcza go zarówno z zalegającej wydzieliny, jak i z alergenów. Poprawia drożność nosa, a jednocześnie nawilża błonę śluzową. Dla podtrzymania efektu płukania, można w ciągu dnia regularnie rozpylać w nosie wodę morską. Płukanie nosa to również skuteczna metoda na poszczególne fazy kataru u dorosłych i dzieci przy infekcji.

Domowe sposoby na katar alergiczny

Katar alergiczny – domowe sposoby polegają głównie na unikaniu kontaktu z alergenem. Ograniczenie styczności z substancją uczulającą jest wskazane u każdego pacjenta z katarem siennym. Przy alergii na pyłki roślin zaleca się (w miarę możliwości) ograniczenie czasu spędzanego na zewnątrz w okresach nasilonego pylenia wybranego gatunku drzewa lub trawy. Okresy pylenia można na bieżąco monitorować dzięki specjalnym aplikacjom. W Internecie bez trudu można znaleźć informacje dotyczące sezonów pylenia różnych roślin. Warto wietrzyć pomieszczenia wczesnym rankiem lub w nocy, kiedy stężenie pyłków jest względnie niskie. Po dłuższym przebywaniu na zewnątrz dobrze byłoby zmienić ubranie i umyć ciało oraz włosy, ale pozbyć się osadzonych na nich pyłków. Nie zaleca się suszenia prania na świeżym powietrzu w okresie pylenia wybranej rośliny.

Domowe sposoby na katar alergiczny wywołany alergią na roztocze kurzu domowego to przede wszystkim regularne sprzątanie i ograniczenie ilości miejsc, w których gromadzi się kurz. Roztocze kurzu domowego to pajęczaki, które bardzo dobrze rozwijają się w temperaturze pokojowej. Warto o tym pamiętać w okresie jesienno-zimowym. Utrzymywanie nieco niższej temperatury w pomieszczeniach może bowiem ograniczać rozwój roztocza i tym samym zmniejszać nasilenie występujących objawów. Domowe sposoby na katar sienny to również regularne pranie dywanów, pościeli i pluszowych zabawek. Można korzystać też ze specjalnej pościeli wykonanej z tkaniny nieprzepuszczalnej dla roztocza.

Alergiczny nieżyt nosa – co pomaga, gdy przyczyną choroby jest kontakt ze zwierzakami? Jeśli mamy w domu pupila i jednocześnie któryś z domowników zmaga się z alergią na jego sierść, ważne jest regularne odkurzanie i dokładne oczyszczanie wszelkich przestrzeni, na których lubi on przebywać. Wskazane jest też częste kąpanie zwierzaka, najlepiej przez osobę, która nie ma alergii. Dobrze byłoby też unikać wpuszczania go do sypialni. Po każdym kontakcie ze zwierzęciem warto dokładnie umyć dłonie.

Jak wyleczyć katar sienny domowym sposobem? Wyleczenie alergii domowymi sposobami nie jest możliwe. Takie postępowanie może pomóc nieco ograniczyć objawy i złagodzić ich nasilenie, ale najczęściej nie jest ono wystarczające do uzyskania satysfakcjonującej poprawy. Zazwyczaj nie jest możliwe całkowite wyeliminowanie danego alergenu ze środowiska. Nie mniej jednak, unikanie kontaktu z alergenem jest nadal zalecane i warto o nim pamiętać.

Alergiczny nieżyt nosa – profilaktyka

Możliwości zapobiegania alergicznemu nieżytowi nosa są obecnie bardzo ograniczone. Być może w przyszłości większy nacisk będzie kładziony na immunoterapię swoistą, która moduluje odpowiedź układu odpornościowego na kontakt z alergenami. Na ten moment zaleca się:

• karmienie piersią przynajmniej przez pierwszych 6 miesięcy życia dziecka – karmienie piersią może zmniejszać ryzyko pojawienia się choroby alergicznej u dziecka,
• niestosowanie diet eliminacyjnych podczas laktacji, jeśli nie ma ku temu wyraźnych wskazań – eliminowanie wybranych produktów spożywczych z diety matki karmiącej nie zmniejsza ryzyka wystąpienia alergii pokarmowej u dziecka,
• unikanie ekspozycji na dym papierosowy oraz innego rodzaju zanieczyszczenia wziewne.

Alergiczny nieżyt nosa to choroba przewlekła, która często utrzymuje się już do końca życia. Nasilenie kataru alergicznego może jednak zmniejszać się z wiekiem. Jest to kwestia bardzo indywidualna – u części pacjentów po przekroczeniu pełnoletności objawy częściowo lub całkowicie ustępują, a u innych pozostają bez zmian. Trudno jest przewidzieć  rozwój tej choroby. Zaobserwowano jednak, że u osób, u których objawy alergii pojawiły się w młodszym wieku, prawdopodobieństwo poprawy w późniejszych latach jest wyższe. Unikanie kontaktu z alergenami, regularne stosowanie zaleconych leków, a także wdrożenie do leczenia immunoterapii swoistej daje pacjentom szansę na realną poprawę jakości życia.