Katar – ile trwa i jak go leczyć?

Co to jest katar?

Katar to inaczej nieżyt nosa. Pojawia się na skutek stanu zapalnego błony śluzowej wyścielającej nos i związanego z nim zaburzenia funkcjonowania śluzówki. Nos pełni kilka istotnych funkcji. Przede wszystkim odpowiada za oczyszczanie, nawilżanie i ogrzewanie wdychanego powietrza. Stanowi jeden z pierwszych elementów obronnych organizmu przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi. Kiedy dochodzi do rozwoju stanu zapalnego błony śluzowej nosa, zaburzeniu ulega jej normalne funkcjonowanie. To z kolei skutkuje pojawieniem się objawów kataru, które w zależności od czasu trwania i intensywności mogą w różnym stopniu wpływać na samopoczucie pacjenta oraz wykonywane przez niego codzienne aktywności.

Choć katar z nosa często postrzegany jest jako błaha choroba, czasami znacząco zmniejsza odczuwaną jakość życia, wpływając negatywnie na wykonywane obowiązki, rozwózainteresowań czy chociażby sen.

Katar z nosa – rodzaje

Katar z nosa ze względu na czas trwania można podzielić na ostry i przewlekły. Częściej jednak, nieżyt nosa klasyfikowany jest z uwzględnieniem jego przyczyny. Możemy wyróżnić:

• katar infekcyjny – najczęściej jest to katar wirusowy, występujący w przebiegu powszechnie rozwijającego się przeziębienia lub innych chorób o podłożu wirusowym. Rzadszą przyczyną kataru infekcyjnego są bakterie, a sporadycznym – grzyby,
• katar alergiczny – katar z nosa wywołany alergią może mieć charakter sezonowy lub całoroczny. Sezonowy katar dotyczy osób, u których choroba wywołana jest przez alergeny obecne w otoczeniu pacjenta jedynie przez określony czas. Przykładem jest alergia na pyłki roślin. Alergiczny nieżyt nosa całoroczny pojawia się natomiast u osób, które stale mają kontakt z cząsteczkami, na które są uczulone. Katar alergiczny to powszechny problem, z którym boryka się wiele dzieci i dorosłych,
• niezapalny, niealergiczny nieżyt nosa – do tej grupy zaliczamy wszystkie inne rodzaje kataru, które nie są powodowane przez infekcję, ani przez alergię. Może być to katar hormonalny, w przebiegu którego zmiany hormonalne wpływają na stan i funkcjonowanie błony śluzowej nosa (np. katar ciążowy). Zaliczamy tutaj również katar smakowy, który występuje po spożyciu określonych pokarmów (np. produktów ostrych) oraz katar polekowy. Do tej grupy nieżytów nosa należy też katar zanikowy będący wynikiem stopniowej atrofii (zanikania) śluzówki wyścielającej jamy nosa.

Objawy kataru

Typowe objawy kataru to wyciek wodnistej wydzieliny z nosa, zatkanie nosa, jego swędzenie oraz kichanie. W przebiegu kataru może pojawić się też kaszel, wywołany spływaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła oraz zaburzenia węchu. Przy przeziębieniu obserwuje się określone fazy kataru u dorosłych oraz dzieci. W początkowej fazie kataru pojawia się wodnista wydzielina z nosa, a dodatkowo również inne dolegliwości, takie jak osłabienie, bóle głowy czy chociażby ból gardła. Po kilku dniach śluz gęstnieje. Trudniej jest pozbyć się zalegającej wydzieliny. Nos jest zatkany, co wymusza oddychanie przez usta. To z kolei skutkuje wysuszeniem błony śluzowej gardła i pojawieniem się uczucia suchości, drapania oraz bólu.

Różne kolory kataru są czasem brane pod uwagę do rozróżnienia kataru wirusowego od kataru bakteryjnego. Żółtawe lub zielonkawe zabarwienie wydzieliny nie świadczy jednak o infekcji bakteryjnej. Wynika z obecności w śluzie komórek odpornościowych. Zmiana zabarwienia kataru i jego gęstości nie powinna więc stanowić podstawy do różnicowana kataru wirusowego z bakteryjnym. Na infekcję bakteryjną może wskazywać nasilanie się objawów choroby po ich stopniowym ustępowaniu. Jeśli po kilku dniach od początku choroby, kiedy ilość wydzieliny powinna już się zmniejszać, obserwuje się ponownie nasiloną produkcję ropnego śluzu oraz ogólne pogorszenie stanu zdrowia, przyczyną może być właśnie nadkażenie bakteryjne.

Przy katarze alergicznym zazwyczaj pojawia się obfita, wodnista, przezroczysta wydzielina z nosa. Dodatkowo, często występują też inne objawy alergii, takie jak swędzenie nosa i oczu, kichanie i łzawienie. To co odróżnia katar alergiczny od infekcyjnego, to świąd nosa i oczu, przejrzystość wydzieliny oraz brak bólu odczuwanego w okolicy nosa. W przypadku alergii rzadko występuje także ból głowy czy gardła. Objawy kataru to również zaczerwienienie nosa,  a w przypadku alergii też zaczerwienienie oczu i obrzęk powiek.

Ile trwa katar?

Jak długo trwa katar? Infekcyjny nieżyt nosa zazwyczaj trwa 7-10 dni, choć u dzieci objawy przeziębienia mogą utrzymywać się nawet do 2 tygodni.  Ostre zapalenie zatok diagnozowane jest, gdy objawy trwają krócej niż 12 tygodni, a przewlekłe zapalenie zatok, gdy dolegliwości utrzymują się dłużej. Ile dni trwa katar alergiczny? W tym przypadku, czas utrzymywania się objawów zależy ściśle od tego, jak długo trwa kontakt z alergenem. Okresowy alergiczny nieżyt nosa jest rozpoznawany, gdy objawy otrzymują się mniej niż 4 dni w tygodniu lub krócej niż 4 kolejne tygodnie. Przewlekły alergiczny nieżyt nosa wiąże się natomiast z długotrwałym występowaniem objawów – więcej niż 4 dni w tygodniu lub dłużej niż 4 kolejne tygodnie.

Jak wyleczyć katar?

Leczenie kataru w istotnym stopniu zależy od jego przyczyny. Katar infekcyjny leczy się głównie objawowo. Lek na katar ma za zadanie ograniczenie ilości produkowanej wydzieliny i odblokowanie zatkanego nosa. Odpowiednie preparaty na katar poprawiają komfort pacjenta i jego samopoczucie. W leczeniu wykorzystuje się najczęściej krople i aerozole do nosa, a rzadziej również tabletki. Leki z ksylometazoliną (np. Xylometazolin Teva, Nasic), oksymetazoliną (np. Nasivin, Acatar Control) lub nafazoliną obkurczają naczynia krwionośne i zmniejszają obrzęk błony śluzowej nosa. Działają szybko po podaniu i przynoszą dość długą ulgę.

Aerozole na katar z nosa dla większości pacjentów są wygodniejsze w stosowaniu niż krople. Nie wymagają odchylania głowy podczas wprowadzania leku do nosa i nie spływają w kierunku gardła. Dostępne są też preparaty donosowe w postaci żelu (np. Xylogel). Większa gęstość leku wpływa na jego dłuższe utrzymywanie się na śluzówce nosa. Żel do nosa może być szczególnie pomocny dla pacjentów, którym przeszkadza spływanie leku do gardła, a także tych, którzy skarżą się na dużą ilość wodnistej wydzieliny. Przy obfitej wydzielinie z nosa można też sięgnąć po krople z bromkiem iptratropium (Otrivin ipra Max).

W leczeniu kataru wykorzystuje się też tabletki z pseudoefedryną. Substancja ta również przywraca drożność nosa, jednak jej stosowanie wiąże się z większą liczbą ograniczeń i przeciwwskazań. Nie zaleca się samodzielnego podejmowania decyzji o stosowaniu pseudoefedryny przez pacjentów z różnego rodzaju chorobami układu sercowo-naczyniowego. W takich przypadkach, lek powinien być wprowadzany jedynie pod kontrolą lekarza. Ciężkie lub niekontrolowane nadciśnienie tętnicze krwi to jedno z przeciwwskazań do stosowania tych preparatów.

Wspomagająco lub w przypadku niewystarczającej skuteczności leków obkurczających do nosa można zastosować też inne preparaty, w których znajduje się np. mepiramina (np. Envil Katar), triprolidyna lub chlorfeniramina. Leki te skutecznie łagodzą zarówno katar wirusowy, jak i katar bakteryjny. Przy zapaleniu zatok warto pamiętać również o oczyszczaniu nosa przy pomocy specjalnego irygatora lub innego naczynia. Istotną rolę w leczeniu odgrywają glikokortykosteroidy donosowe. Są one wykorzystywane głównie w leczeniu przewlekłego zapalenia zatok (katar zatokowy ).

Jak leczyć katar alergiczny? W tym przypadku podstawą leczenia u większości pacjentów są wspomniane już donosowe glikokortykosteroidy, czasami w połączeniu z lekami przeciwalergicznymi. Miejscowe zastosowanie sterydu wiąże się z ograniczeniem ryzyka wystąpienia działań niepożądanych. Część z tych preparatów dostępna jest obecnie bez recepty (np. Hitaxa Metmin-Spray). Są one najczęściej dobrze tolerowane przez pacjentów i (jeśli zachodzi konieczność) można stosować je długotrwale. Należy jednak mieć na uwadze, że na pełny efekt ich działania trzeba poczekać kilka dni, dlatego zaleca się je stosować odpowiednio wcześniej, jeśli pacjent wie kiedy może spodziewać się objawów alergicznego nieżytu nosa (np. przy uczuleniu na pyłki). Jeśli alergia już się pojawiła, w początkowym okresie od wystąpienia dolegliwości można stosować krótkotrwale też inne leki, które pomogą ograniczyć objawy alergii (np. obkurczające krople do nosa przez maksymalnie 5-7 dni).

Jak wyleczyć szybko katar? Nie ma złotego środka, który pozwoliłby szybko pozbyć się kataru. Przy infekcji, stosowanie leków na katar i innych preparatów na infekcję w połączeniu z odpoczynkiem i przyjmowaniem odpowiedniej ilości płynów może jednak nieco skracać czas utrzymywania się objawów.

Jak zapobiec katarowi?

Mając na uwadze zróżnicowane przyczyny kataru, nie wszystkim jego rodzajom mona zapobiegać. Aby jednak ograniczyć ryzyko pojawienia się nieżytu nosa wywołanego infekcją, zaleca się:

• regularne, częste mycie rąk,
• unikanie kontaktu z osobami chorymi, a w okresie zwiększonej zachorowalności na przeziębienie, grypę i inne choroby wirusowe unikanie przebywania w zatłoczonych miejscach (jeśli jest taka możliwość),
• regularne dbanie o zdrową, zróżnicowaną dietę i aktywność fizyczną,
• zwrócenie uwagi na odpowiednią długość i jakość snu,
• unikanie używek.

W celu zapobiegania katarowi siennemu warto starać się unikać kontaktu z alergenem. Nie zawsze jest to jednak możliwe. Wówczas istotne jest systematyczne przyjmowanie leków, najlepiej jeszcze przed ekspozycją na alergen. U części pacjentów rozważane jest odczulanie, które w dłuższej perspektywie również pozwala pozbyć się lub chociaż odczuwalnie ograniczyć objawy alergii. Warto pamiętać także o tym, aby zbyt długo nie stosować kropli z ksylometazoliną lub oksymetazoliną, ponieważ może skutkować to rozwojem kataru polekowego.

Katar z nosa może być objawem różnych chorób. Nie zawsze łatwo jest od razu wskazać jego przyczynę. Trudność może sprawić odróżnienie kataru siennego od kataru infekcyjnego w jego początkowym stadium. Dopiero czas trwania, kolor i konsystencja wydzieliny oraz obecność dodatkowych objawów pomagają prawidłowo rozpoznać źródło nieżytu nosa. Wiedząc jak wyleczyć katar, można poprawić własny komfort życia podczas choroby i ograniczyć nasilenie tego uciążliwego objawu.