Koszyk jest pusty.
Zapalenie zatok - objawy, przyczyny, leczenie
Dominika Pagacz - Tokarek
magister farmacji
Zapalenie zatok to jedna z najczęstszych chorób występujących zarówno wśród osób dorosłych, jak i dzieci. Zdarza się, że jest mylnie diagnozowana. Jak prawidłowo rozpoznać zapalenie zatok? Jak oczyścić zatoki i właściwie skąd się bierze katar, będący częstym objawem tej choroby?
Zapalenie zatok to jedna z najczęstszych chorób występujących zarówno wśród osób dorosłych, jak i dzieci. Zdarza się, że jest mylnie diagnozowana. Jak prawidłowo rozpoznać zapalenie zatok? Jak oczyścić zatoki i właściwie skąd się bierze katar, będący częstym objawem tej choroby?
źródło:
Obraz autorstwa stefamerpik na Freepik
Spis treści
Przewlekłe a ostre zapalenie zatok - czym są?
Ostre zapalenie zatok każdego roku dotyka 6-15% populacji, przewlekłe zapalenie zatok - 5-12%. Choroby te występują więc powszechnie, niejednokrotnie zaburzając jakość życia i utrudniając wypełnianie codziennych obowiązków. W większości przypadków, zapalenie zatok ma charakter samoograniczający się. Czasami jednak dochodzi do poważnych, zagrażających zdrowiu i życiu powikłań, których warto być świadomym.
Ile trwa zapalenie zatok? Przy ostrym zapaleniu zatok, objawy utrzymują się nie dłużej niż 12 tygodni. Nie oznacza to jednak, że przez cały ten czas pacjent odczuwa dolegliwości. Okresy ich nasilenia przeplatają się z okresami bezobjawowymi. Przewlekłe zapalenie zatok diagnozuje się natomiast wtedy, gdy objawy trwają dłużej niż 12 tygodni.
Zapalenie zatok zazwyczaj występuje jednocześnie ze stanem zapalnym w obrębie błony śluzowej nosa. Z tego powodu, coraz częściej używa się określenia “zapalenie błony śluzowej nosa i zatok”. W związku z toczącym się stanem zapalnym dochodzi do wzmożonej przepuszczalności naczyń krwionośnych. Płyn przedostaje się poza naczynia. Jego nadmierna ilość zaburza pracę rzęsek, które nie są w stanie wystarczająco efektywnie oczyszczać nosa. Pojawiający się przy stanie zapalnym obrzęk śluzówki utrudnia odpływ śluzu z zatok do nosa.
W taki właśnie sposób dochodzi do powstania wodnistego kataru. Nos przestaje być drożny. Choroba postępuje, w związku z czym po kilku dniach, wodnista wydzielina przekształca się w bardziej ropny, żółtawy śluz. Zabarwienie to wynika m.in. z obecności produktów rozpadu zakażonych komórek. Wbrew popularnemu niegdyś przekonaniu, żółty, ropny katar (ropne zapalenie zatok) nie świadczy o infekcji bakteryjnej.
Wirusowe lub bakteryjne zapalenie zatok - objawy
Zdecydowana większość przypadków ma podłoże wirusowe. Infekcje bakteryjne stanowią niewielki procent łącznej ilości zachorowań. Niemniej jednak, oba rodzaje tej choroby dają podobne dolegliwości. Wirusowe i bakteryjne zapalenie zatok - objawy które mogą pojawić się u pacjenta to:
● niedrożność nosa,
● wydzielina wydostająca się z nosa lub spływająca do gardła,
● ból twarzy, uczucie rozpierania w okolicy nosa i czoła,
● zaburzenie węchu - dostęp powietrza do błony śluzowej przy zatkanym, niedrożnym nosie jest utrudniony, co skutkuje upośledzeniem węchu. Najczęściej jest ono krótkotrwałe i ustępuje po około trzech dniach. Całkowita utrata węchu przy katarze występuje sporadycznie.
Aby zdiagnozować zapalenie zatok, u chorego muszą wystąpić przynajmniej 2 spośród wymienionych wyżej dolegliwości, przy czym jedną z nich powinna być niedrożność nosa lub wydzielina z nosa. Mogą pojawić się też dodatkowe objawy zapalenia zatok. Jest to m.in. kaszel, chrypka, nieprzyjemny zapach z ust, zatokowy ból głowy i pogorszone samopoczucie. Czasami, zazwyczaj na początku infekcji, obserwuje się też podwyższoną temperaturę ciała. Możliwe jest również zapalenie zatok bez kataru, jeśli występują inne dolegliwości wskazujące na tę chorobę.
Bakteryjne zapalenie zatok stwierdza się przy jednoczesnej obecności przynajmniej 3 z poniższych objawów:
● gorączka - temperatura przekraczająca 38°C,
● jednostronnie pojawiające się symptomy zapalenia zatok,
● silny ból,
● ponowne pogorszenie stanu zdrowia po chwilowej poprawie,
● podwyższone CRP lub OB.
Zatkane zatoki - objawy mogą mieć również przyczynę grzybiczą lub alergiczną. Te rodzaje infekcji zdarzają się jednak najrzadziej.
Umiejscowienie bólu odczuwanego przy zapaleniu zatok może nieco różnić się w zależności od tego, które zatoki zostały objęte stanem zapalnym. Posiadamy cztery pary zatok przynosowych. Zapalenie zatok czołowych wiąże się z bólem nad oczami i w obrębie czoła. Zapalenie zatok szczękowych może natomiast powodować ból zlokalizowany niżej - w okolicy kości policzkowych. Zatoki sitowe a oczy? W przypadku zapalenia zatok sitowych, dolegliwości odczuwane są między oczami. U małych dzieci najczęściej rozwija się właśnie zapalenie zatok sitowych. U nastolatków i osób dorosłych zapaleniem objęte są zazwyczaj zatoki czołowe.
Czy katar jest zaraźliwy? Katar jest najczęściej wynikiem infekcji powodowanej przez wirusy, które z dużą łatwością rozprzestrzeniają się drogą kropelkową. Przenosząc się podczas mówienia, kichania lub kaszlu na kolejną osobę, mogą wywołać chorobę. Do zarażenia może dojść również w wyniku bezpośredniego kontaktu - uścisku rąk lub dotknięcia powierzchni, na której obecny jest wirus. Dlatego tak ważne jest częste mycie rąk i unikanie kontaktu z chorymi.
Preparaty na zapalenie zatok
Zapalenie zatok a COVID, przeziębienie i alergia
Niezależnie od tego czy podejrzewane jest bakteryjne czy wirusowe zapalenie zatok, objawy mogą być zbliżone do dolegliwości, pojawiających się w przebiegu innych chorób. Zdarza się, że zapalenie zatok jest błędnie diagnozowane jako COVID, przeziębienie, alergiczny nieżyt nosa lub inne schorzenia.
Zapalenie zatok a COVID - aktualnie dominującym wariantem koronawirusa jest Omikron. Dolegliwości które mogą pojawić się po zarażeniu są bardzo zbliżone do objawów zapalenia zatok. Typowy jest katar, utrata drożności nosa, ból głowy, gorączka i osłabienie. Utrata smaku aktualnie nie jest już tak charakterystyczna dla COVID, jak była na początku pandemii, kiedy dominowały inne mutacje wirusa. Trudności w oddychaniu mogą skłaniać ku diagnozie COVID, natomiast ból, uczucie rozpierania twarzy, które nasila się szczególnie podczas schylania może skłaniać ku zapaleniu zatok. Przy trudnościach z postawieniem trafnej diagnozy pomocne może być wykonanie testu na koronawirusa.
Zapalenie zatok a przeziębienie - w tym przypadku również obie choroby mają bardzo podobny przebieg. Co więcej, zapalenie zatok zazwyczaj wywołane jest właśnie przeziębieniem. Cechą, która odróżnia od siebie te dwa schorzenia również jest ból twarzy i uczucie rozpierania, nasilające się w pozycji pochylonej. Objaw ten zazwyczaj nie pojawia się przy chorobie przeziębieniowej.
Zapalenie zatok a alergia - alergiczny nieżyt nosa powoduje kichanie, swędzenie nosa, często również oczu, a także zapalenie spojówek, które nie występują przy zapaleniu zatok. Wydzielina z nosa przy alergii również jest wodnista, ale jej ilość nie zmniejsza się po zastosowaniu leków obkurczających naczynia krwionośne, które są stosowane w leczeniu zapalenia zatok. Poza tym, katar przy alergicznym nieżycie nosa może trwać tak długo, jak utrzymuje się kontakt z alergenem - nawet kilka miesięcy.
Zapalenie zatok - diagnostyka
Zapalenie zatok - objawy pojawiające się u pacjentów w większości przypadków są na tyle charakterystyczne, że nie ma potrzeby przeprowadzania dodatkowych badań diagnostycznych. Warto z nich korzystać jeśli dolegliwości nie ustępują mimo leczenia lub zachodzi podejrzenie wystąpienia powikłań. Najczęściej wykonywanym badaniem przy zapaleniu zatok jest tomografia komputerowa. Umożliwia ona przyjrzenie się budowie anatomicznej nosa i zatok, wykrycie różnego rodzaju nieprawidłowości i uszkodzeń. Nie zaleca się obecnie wykonywania zdjęcia rentgenowskiego. Tomografia komputerowa wykonywana przy podejrzeniu zapalenia zatok jest badaniem bezbolesnym i nieinwazyjnym. Trwa zaledwie chwilę. Mając skierowanie, można wykonać ją bezpłatnie, jednak czas oczekiwania może być dość długi. Badanie można przeprowadzić znacznie szybciej prywatnie.
Lekarz może wykonać również badanie endoskopowe. Wykorzystuje się przy nim specjalny wziernik (endoskop). Endoskopia pomaga stwierdzić, czy doszło do obrzęku śluzówki nosa i jego niedrożności. W badaniu widoczna jest też ropna wydzielina z zatok. Jeśli w nosie są polipy, ich obecność również może zostać potwierdzona dzięki przeprowadzeniu badania endoskopowego. Mniej więcej u co piątego pacjenta z przewlekłym zapaleniem zatok występują polipy.
Jak leczyć zatoki?
Antybiotyk na zatoki nadal przepisywany jest znacznie częściej niż powinien. U zdecydowanej większości pacjentów, choroba powodowana jest przez wirusy, na które antybiotyki nie działają. Rutynowe wprowadzenie do leczenia zatok antybiotyku nie zapobiega infekcji bakteryjnej. W związku z tym profilaktyczne podawanie antybiotyków, w celu zapobiegania nadkażeniu bakteryjnemu również nie ma sensu. Co więcej, nawet jeśli u chorego stwierdza się z dużym prawdopodobieństwem bakteryjne zapalenie zatok, nie musi zachodzić konieczność stosowania antybiotyku. Lek ten warto rozważyć, jeśli pacjent cierpi na nawracające bakteryjne zapalenie zatok. Antybiotyki stosuje się również przy przewlekłym zapaleniu zatok, jeśli inne sposoby leczenia nie przyniosły oczekiwanego efektu.
Jak leczyć zatoki? Jeśli choroba przebiega łagodnie i nie pojawiają się żadne dolegliwości mogące świadczyć o bakteryjnym zapaleniu zatok, pacjent może leczyć się samodzielnie w domu. Przy bólu warto zastosować leki przeciwbólowe z paracetamolem (np. Paracetamol, Apap) lub niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi, takimi jak ibuprofen (np. Ibupar, Ibupar Forte) czy aspiryna (np. Aspirin, Polopiryna). Przy uciążliwym katarze i utracie drożności nosa korzystny efekt może dać zastosowanie obkurczającego leku na katar i zapalenie zatok. Krótkotrwałe użytkowanie kropli lub spray’u, takiego jak np. Sudafed Xylospray lub Acatar Care przynosi chorym ulgę. Przy ostrym zapaleniu zatok można zastosować również leki ziołowe (np. Sinupret Extract). Łagodzą one przebieg choroby, a do tego są dość bezpieczne.
Nieskuteczne w leczeniu zapalenia zatok okazały się inhalacje. Dobre efekty może natomiast przynieść oczyszczanie zatok z wykorzystaniem preparatu do płukania. Najlepsze rezultaty obserwuje się u dzieci. Preparaty do oczyszczania nosa zaleca się pacjentom przy ostrym i przewlekłym zapaleniu zatok.
Leczenie infekcji zatok może obejmować również stosowanie leków na receptę. Wśród nich znajdują się m.in. glikokortykosteroidy donosowe. Mają one znaczenie głównie w terapii przewlekłego zapalenia zatok. Są skuteczne i bezpieczne nawet przy długotrwałym stosowaniu, o ile chory przestrzega zaleceń lekarza. Znaczne rzadziej zachodzi konieczność wprowadzania glikokortykosteroidów doustnych, które obarczone są możliwością wystąpienia istotnych działań niepożądanych.
Jeśli preparaty miejscowe lub doustne nie przynoszą wystarczających efektów, można rozważyć leczyć chirurgiczne. Drobnym zabiegiem, wykonywanym u niektórych chorych na zapalenie zatok jest punkcja zatok. Przy znieczuleniu miejscowym przeprowadza się nakłucie zatoki wypełnionej wydzieliną. Punkcja zatok, choć sama w sobie nie jest zbyt przyjemnym zabiegiem, zazwyczaj przynosi pacjentowi szybką ulgę. W rzadkich przypadkach zachodzi konieczność wykonania bardziej radykalnych zabiegów.
Nie ma obecnie naukowych dowodów na skuteczność naświetlania zatok ciepłem. Lampa na zatoki, emitująca promieniowanie podczerwone ma w teorii działać przeciwzapalnie, złagodzić ból i przyspieszyć ustąpienie objawów choroby. Właściwości te nie znalazły jak dotąd naukowego potwierdzenia. Co więcej, nie są bezpieczne dla wszystkich pacjentów, a użytkowane w niewłaściwy sposób mogą powodować komplikacje.
Ostre i przewlekłe zapalenie zatok - objawy pojawiające się w przebiegu tych chorób wpływają negatywnie na odczuwaną jakość życia. O ile w przypadku ostrej infekcji, utrzymującej się kilka dni, komfort zaburzony jest tylko krótkotrwale, o tyle przewlekłe zapalenie zatok wpływa negatywnie na codzienne funkcjonowanie w większym stopniu niż chociażby przewlekła niewydolność serca. Najbardziej uciążliwe są dla pacjentów: niedrożność nosa, brak swobodnego oddychania oraz zaburzenia lub brak smaku i węchu. Zatoki wypełnione wydzieliną często powodują rozpierający ból twarzy, który przy długotrwałym utrzymywaniu się również jest bardzo dokuczliwy. Przedłużające się objawy choroby zawsze powinny skłaniać do wizyty u lekarza. Jeśli infekcja przebiega łagodnie, początkowo można samodzielnie stosować skuteczne leki na zapalenie zatok, które uśmierzają dolegliwości i poprawią samopoczucie pacjenta.
Bibliografia
1. Fokkens W.J., Lund V.J., Hopkins C., et al., Europejskie Wytyczne na temat zapalenia zatok przynosowych i polipów nosa 2020 (EPOS 2020), Magazyn Otolaryngologiczny, 2020, tom XIX, zeszyt 3 i 4
2. Skarzynska M.B., Czajka Ł., Opieka farmaceutyczna u pacjentów z ostrym lub przewlekłym zapaleniem zatok w populacji pediatrycznej i u osób dorosłych zgodnie z wytycznymi EPOS 2020, Farm Pol, 2020, 76 (12), 692-710
Chociaż niniejszy serwis może zawierać informacje dotyczące kwestii medycznych, prawnych czy biznesowych informacje te nie mogą stanowić ani zastępować porady specjalisty. ADPHARMA SP. Z O.O. nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek konsekwencje związane bezpośrednio lub pośrednio z jakimikolwiek działaniami lub zaniechaniami podejmowanymi przez użytkownika w oparciu o informacje lub materiały zawarte w niniejszym serwisie. Chociaż ADPHARMA SP. Z O.O. podejmuje wszelkie uzasadnione środki, aby informacje na tej platformie były dokładne, kompletne i aktualne, nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody lub straty związane z niedokładnością, niekompletnością, nierzetelnością lub brakiem aktualności informacji. Niniejszy serwis zawiera również publikacje naukowe, opinie ekspertów oraz wytyczne organizacji branżowych i naukowych. Wszelkie takie informacje stanowią wyłącznie opinie osób lub podmiotów, które je wyraziły i nie należy ich interpretować jako poglądów lub zobowiązań ADPHARMA SP. Z O.O.
Tagi:
Kategorie:
Zobacz więcej artykułów
-
zapalenie zatokSkuteczny lek na zatoki- jak wybrać preparat na katar i ból zatok bez recepty?Ból zatok, zatkany nos, nieprzyjemny ucisk podczas schylania się. Każdy chociaż raz miał wątpliwą przyjemność walczyć z zaflegmionymi zatokami i zalegającym katarem. Opcji leczenia jest oczywiście kilka - są leki na ból zatok, osobne środki na katar, a także produkty wieloskładnikowe, które mają pomóc w obu dolegliwościach. Co zatem wybrać, czym się kierować szukając środka idealnego na zatkany nos i zatoki? Może warto podejść do tego strategicznie i zastosować terapię łączoną np. tabletki i spray czy saszetki i irygacja nosa oraz zatok? Czy antybiotyk jest zawsze koniecznością w leczeniu zatok?
-
zapalenie zatokDomowe sposoby na zatoki - jak szybko zwalczyć katar?Katar jest częstym i uciążliwym objawem infekcji dróg oddechowych, który zaburza komfort pacjenta i utrudnia codzienne aktywności. Jak skutecznie i bezpiecznie oczyścić zatoki? Jakie domowe sposoby na cieknący katar mogą wspomóc leczenie?
-
katarWodnisty czy ropny katar u dziecka - podpowiadamy jak z nim walczyć i kiedy zgłosić się do lekarza!Żółty katar i ropiejące oczy u dziecka często budzą niepokój opiekuna. Czy świadczą o infekcji bakteryjnej i wymagają zastosowania antybiotyku? Jak szybko wyleczyć katar u dziecka i po jakie leki warto sięgnąć?
-
zatokiZapalenie zatok w ciąży - jak łagodzić katar i ból zatok?Zatkane zatoki w ciąży mogą znacząco pogarszać samopoczucie przyszłej mamy. Ból zatok, zatkany nos i spływający katar utrudniają wykonywanie codziennych aktywności i zaburzają nocny odpoczynek. Jak leczyć zatoki w ciąży? Które domowe sposoby na katar w ciąży są skuteczne?