Niedobór żelaza u dziecka - objawy i zalecenia

Karina Braja
Karina Braja

magister farmacji

Rozwijający się organizm dziecka potrzebuje odpowiedniej podaży wielu składników odżywczych, w tym ważnego dla funkcjonowania układu krwionośnego, nerwowego i immunologicznego, żelaza. Jak niedobór tego pierwiastka w diecie może wpływać na rozwój dziecka i jakie problemy zdrowotne może generować? Jak uzupełniać żelazo w codziennym menu?

Niedobór żelaza u dziecka - objawy i zalecenia
źródło: Freepik
Spis treści

Niedobór żelaza u dzieci- przyczyny

Niedobór żelaza może wystąpić u dzieci zdrowych. Ma to związek z  sytuacjami gdy podaż składnika jest zbyt mała w stosunku do zapotrzebowania. Problem ten najczęściej dotyczy niemowląt oraz nastolatek, które rozpoczynają miesiączkę, ale też niejadków. W ich przypadku mocno ograniczona dieta nie zaspokoją zapotrzebowania na pierwiastek. Niskie żelazo u dziecka może mieć związek również z problemami z wchłanianiem pierwiastka z dróg pokarmowych. Sytuacja tego typu ma miejsce w przebiegu chorób zapalnych jelit oraz celiakii. Spadek żelaza we krwi bywa związany także z pojawieniem się krwawień, m.in. z przewodu pokarmowego, dróg rodnych, moczowych, oddechowych, a także po zabiegach chirurgicznych czy w wyniku urazów. 

    

Niskie żelazo u dziecka- objaw innych chorób. Niekiedy obniżone stężenie żelaza we krwi może być sygnałem ostrzegawczym, że w organizmie dziecka rozwija się poważniejszy problem zdrowotny. Dlatego jeśli inne badania nie potwierdzają anemii u dziecka, należy poszerzyć diagnostykę.   

   

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  

Niedobór żelaza u dziecka objawy

Objawy niedoboru żelaza u dzieci są bardziej lub mniej specyficzne. Do tych charakterystycznych zaliczyć można:

 

  • Bladość skóry, spojówek i błony śluzowej w jamie ustnej,
  • Osłabienie, spadek formy i łatwe męczenie się,
  • Kołatanie serca,
  • Pojawienie się podłużnych rowków na paznokciach,
  • Osłabienie kondycji włosów, ich zwiększona łamliwość.

 

Niekiedy pojawia się również wygładzenie powierzchni języka i towarzyszący mu ból i pieczenie oraz  łaknienie na nietypowe rzeczy. Dzieci sięgają wówczas po kredę czy wyjadają glinę z doniczek. Do mniej specyficznych objawów niedoboru żelaza zaliczyć można bóle głowy, problemy z koncentracją oraz trudności z nauką w szkole czy też słabą odporność i dużą skłonność do infekcji.

 

 

Prepararty z żelazem dla dzieci

     

     

    Niski poziom żelaza u dziecka- kiedy rozpocząć suplementację?

    Na własną rękę lepiej nie zaczynać suplementacji żelaza u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Nie tylko niedobór, ale również nadmiar pierwiastka nie jest obojętny dla zdrowia. Jeśli natomiast dziecko odżywia się w zdrowy i zbilansowany sposób, niedobory żelaza są raczej rzadkością. Dlatego suplementacja żelazem powinna odbywać się tylko po wykonaniu badań krwi, uzyskaniu wyników i ich interpretacji przez lekarza. Pediatra najlepiej oceni i wskaże czy preparaty z żelazem są wymagane w celach leczniczych bądź dla uzupełnienia diety naszej pociechy. Zwykle tego typu preparat stosuje się przez kilka miesięcy, aż do uzyskania poprawy wyników. Należy pamiętać, że stosując żelazo stolec zmienia barwę na ciemną, a dziecko może borykać się z zaparciami i innymi dolegliwościami trawiennymi. Niektóre preparaty z żelazem mogą pozostawiać nieprzyjemny, metaliczny posmak na języku, co nie jest zbyt przyjemne i dziecko niechętnie będzie stosowało dany produkt. Warto zatem wybrać preparat, gdzie smak metalu został skutecznie zamaskowany. Rodzice powinni pamiętać, że związki żelaza, w wysokich stężeniach mogą powodować również pojawienie się przebarwień na zębach. Dlatego najlepiej sięgać po produkty, w których problem ten został rozwiązany technologicznie lub podając dziecku preparat z żelazem unikać jego kontaktu z zębami.

     

    Więcej informacji na temat żelaza, jego właściwości oraz bezpieczeństwa stosowania i ryzyka związanego z nadmierną suplementacją znajdziesz w artykule: Żelazo normy.

     

    Jakie są wskazania do rozpoczęcia leczenia dziecka z zastosowaniem preparatu z żelazem? Badanie krwi musi wskazywać na spadek liczby erytrocytów (hemoglobina < 11,5 g/dL dla dzieci do 9. roku życia, < 12 g/dL dla nastolatek i < 12,5 mg/dL dla nastolatków), zmniejszenie ich objętości (spadek MCV) oraz na niski poziom samego żelaza. Jakie są natomiast normy żelaza u dzieci?

     

    • Dla dzieci od 6. miesiąca do 15. roku życia: 45–185 µg/dl,
    • Dla dziewcząt powyżej 15 roku życia: 40–145 µg/dl,
    • Dla chłopców powyżej 15 roku życia: 55–160 µg/dl.

     

    Dzieci w wieku intensywnego wzrostu i dojrzewania mają zwiększone zapotrzebowanie na żelazo. Podobnie jak kobiety w ciąży, matki karmiące i niemowlęta. Warto pamiętać, że niedobór żelaza w ciąży, szczególnie w ostatnich tygodniach jej trwania, zwiększa ryzyko zaburzeń rozwojowych u dziecka na etapie prenatalnym, jak również po narodzinach oraz wystąpienia niedokrwistości.

     

     

    Niedobór żelaza u dzieci- co jeść?

    Bez wątpienia najlepiej przyswaja się żelazo pochodzące z produktów spożywczych. Dlatego zastanawiając się jak uzupełnić żelazo u dziecka? W pierwszej kolejności warto zmodyfikować nieco jego codzienne menu, wprowadzając do niego produkty stanowiące dobre źródło pierwiastka. Jak powinna wyglądać dieta na niedobór żelaza  w przypadku dzieci?

     

    Dobrym źródłem żelaza są przede wszystkim:

     

    • mięso i jego przetwory- wołowina, cielęcina, królik, podroby (głównie wątróbka),
    • ryby- łosoś, makrela (również wędzona), dorsz, śledź, tuńczyk,
    • jajka,
    • produkty zbożowe wieloziarniste- pieczywo, kasze, makarony, płatki,
    • nasiona- dyni, słonecznika, siemię lniane, nasiona chia,
    • orzechy- pistacje, laskowe, arachidowe, włoskie, arachidowe,
    • warzywa- buraki, brokuły, fasolka szparagowa, groszek, koper, natka pietruszki, szpinak, por, szczypiorek,
    • owoce- czarna i czerwona porzeczka, poziomki, maliny, awokado,
    • suszone owoce- morele, figi, rodzynki, daktyle, jabłka,
    • nasiona roślin strączkowych- soczewica, soja i kiełki.

     

    Anemia u dziecka, jak również inne zaburzenia zdrowotne związane z niedoborem żelaza, nie będą stanowiły problemu jeśli jego dieta będzie zdrowa i różnorodna. Gorzej jeśli mamy do czynienia z niejadkiem. Niedobór żelaza u niemowląt i mniejszych dzieci można kompensować uzupełnianiem diety o mleko modyfikowane wzbogacone o odpowiednią ilość pierwiastka. W przypadku starszych dzieci warto wspólnie znaleźć akceptowalne przez niego produkty, które będą stanowiły dobre źródło żelaza i regularnie przemycać je komponując codzienne posiłki.

     

    Niedobór żelaza u dzieci, objawy z nim związane i skutki zdrowotne to poważny problem z którym zmaga się niemała liczba maluchów. Ten niezwykle ważny, dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu, pierwiastek można uzupełniać w codziennym menu. Wiele produktów spożywczych zawiera spore ilości żelaza. Jeśli pojawia się u dziecka anemia z niedoboru żelaza konieczne jest przyjmowanie go w formie leku. Suplementacja żelazem u dzieci powinna odbywać się jedynie na wyraźne wskazanie lekarza. Nadmiar pierwiastka w organizmie nie jest obojętny i może nieść za sobą poważne skutki zdrowotne w przyszłości.

    Bibliografia

    1. Pleskaczyńska A., Dobrzańska A.; Profilaktyka niedoboru żelaza u dzieci – standard postępowania; Standardy Medyczne Pediatria 2011; 8: 100-106.
    2. Karlikowska; Niedokrwistość z niedoboru żelaza u dzieci; link: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/choroby-krwi/152182,niedokrwistosc-z-niedoboru-zelaza [dostęp 16.05.2024].
    3. Lipiński P. i inni; Niedokrwistość na tle niedoboru żelaza w diecie; Kosmos Problemy Nauk Biologicznych 2014; 3 (63): 373-379.
    4. Albrecht P., Albrecht K.; Podstawowe badania pomocnicze w pediatrii. Morfologia krwi obwodowej; Wydawnictwo medyczne 2018; link: https://forumpediatrii.pl/artykul/podstawowe-badania-pomocnicze-w-pediatrii-morfologia-krwi-obwodowej [dostęp 16.05.2024].
    5. Szpital Specjalistyczny im. Świętej Rodziny SPZOZ Zalecenia żywieniowe w niedokrwistości; link: https://szpitalmadalinskiego.pl/attachments/article/2011/Zalecenia%20%C5%BCywieniowe%20w%20niedokrwisto%C5%9Bci.pdf [dostęp 16.05.2024].

    Chociaż niniejszy serwis może zawierać informacje dotyczące kwestii medycznych, prawnych czy biznesowych informacje te nie mogą stanowić ani zastępować porady specjalisty. ADPHARMA SP. Z O.O. nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek konsekwencje związane bezpośrednio lub pośrednio z jakimikolwiek działaniami lub zaniechaniami podejmowanymi przez użytkownika w oparciu o informacje lub materiały zawarte w niniejszym serwisie. Chociaż ADPHARMA SP. Z O.O. podejmuje wszelkie uzasadnione środki, aby informacje na tej platformie były dokładne, kompletne i aktualne, nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody lub straty związane z niedokładnością, niekompletnością, nierzetelnością lub brakiem aktualności informacji. Niniejszy serwis zawiera również publikacje naukowe, opinie ekspertów oraz wytyczne organizacji branżowych i naukowych. Wszelkie takie informacje stanowią wyłącznie opinie osób lub podmiotów, które je wyraziły i nie należy ich interpretować jako poglądów lub zobowiązań ADPHARMA SP. Z O.O.

    Zobacz więcej artykułów

    • Niedobór żelaza – objawy, przyczyny, leczenie, skutki
      żelazo
      Niedobór żelaza – objawy, przyczyny, leczenie, skutki

       

      Gdy organizm otrzymuje zbyt mało żelaza w stosunku do potrzeb, rozwija się niedobór tego pierwiastka. Początkowo pojawia się przedutajony, utajony niedobór żelaza, aż wreszcie dochodzi do niedokrwistości. Czy każdy z tych etapów wiąże się z występowaniem zauważalnych objawów? Jakie są przyczyny niedoboru żelaza i jak wygląda jego leczenie? Z artykułu dowiesz się też, jaki jest związek między niedoborem żelaza a swędzeniem skóry, przybieraniem na wadze czy też depresją.

    • Dieta na niedobór żelaza – co jeść, a czego unikać?
      żelazo
      Dieta na niedobór żelaza – co jeść, a czego unikać?

      Żelazo hemowe pochodzące z produktów zwierzęcych wchłania się w większym stopniu niż żelazo niehemowe, którego źródłem są głównie rośliny. Które produkty są szczególnie bogate w ten składnik mineralny? Co jeść na niedobór żelaza aby uzupełnić jego ilość w organizmie? Które produkty warto spożywać jednocześnie, a których lepiej ze sobą nie łączyć?

    • Anemia u niemowlaka – objawy, przyczyny i leczenie niedokrwistości
      niemowlę
      Anemia u niemowlaka – objawy, przyczyny i leczenie niedokrwistości

      Objawy anemii u niemowlaka to m.in. osłabienie, apatia oraz bladość skóry i błon śluzowych. Niedokrwistość u noworodków i niemowląt ma wiele przyczyn. Ryzyko jej wystąpienia zwiększa chociażby anemia u kobiety ciężarnej, przedwczesny poród czy też zbyt szybkie zaciśnięcie pępowiny po urodzeniu. Jakie inne czynniki mogą powodować anemię u niemowląt? Jak leczyć niedokrwistość u tak małych dzieci?

    • Anemia u dziecka – objawy, przyczyny, leczenie
      dziecko
      Anemia u dziecka – objawy, przyczyny, leczenie

      Anemia u dziecka najczęściej rozwija się wskutek niedostatecznej podaży żelaza z pożywieniem. Może też pojawić się w wyniku długotrwałego, stopniowo postępującego niedoboru żelaza. Jakie są objawy anemii u dziecka? Co przyczynia się do jej rozwoju? Jak leczyć niedokrwistość u dzieci?

    • Niedobór żelaza w ciąży - czym grozi niskie żelazo u ciężarnej?
      żelazo
      Niedobór żelaza w ciąży - czym grozi niskie żelazo u ciężarnej?

      Odpowiedni poziom żelaza w diecie ciężarnej jest bardzo ważny. Warunkuje on zarówno właściwy rozwój płodu, jak i prawidłowy przebieg ciąży. Jakie skutki może nieść za sobą niedobór żelaza w diecie ciężarnej? Jak uzupełnić poziom żelaza we krwi i czy zawsze jest to konieczne?