Niedobór żelaza w ciąży - czym grozi niskie żelazo u ciężarnej?

Niskie żelazo w ciąży- co oznacza?

Ogólnie rzecz ujmując niedobór żelaza może doprowadzić do rozwoju niedokrwistości (anemii). Wraz ze spadkiem ilości żelaza we krwi, zmniejsza się ilość zmagazynowanej w erytrocytach hemoglobiny, a co za tym idzie obniża się ich zdolność do transportowania tlenu. Dlatego też duży niedobór żelaza w ciąży bywa niebezpieczny. Natomiast niskie stężenie pierwiastka szczególnie w pierwszych miesiącach ciąży nie powinno niepokoić.

Oczywiście w ciąży rośnie zapotrzebowanie na żelazo w diecie. W pierwszym trymestrze o około 1 mg na dobę, natomiast w III nawet o 7,5 mg. Taki wzrost ma związek z intensywnym okresem przyrastania płodu oraz powiększającą się objętością mięśnia macicy. Żelazo w organizmie związane jest z białkiem ferrytyną, które to odpowiada za przechowywanie pierwiastka w szpiku, śledzionie i wątrobie. Większość żelaza stanowi jednak składnik hemoglobiny. Dlatego w celu najlepszego zobrazowania poziomu żelaza we krwi należy oznaczyć zarówno stężenie ferrytyny jak i hemoglobiny na podstawie próbki krwi. Jeśli oba te parametry są niskie konieczne jest wdrożenie odpowiedniego postępowania, które pomoże wyrównać poziom pierwiastka.

Żelazo normy, czyli przy jakich wartościach hemoglobiny i ferrytyny wprowadza się preparaty z żelazem do suplementacji w czasie ciąży? W przypadku ferrytyny jest to wartość poniżej 60 mcg/l, a dla hemoglobiny poziom poniżej 11g/dl (6,8 mmol/l). Według rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników nie ma potrzeby uzupełniania żelaza w diecie, jeśli wartości te mieszczą się w dolnych granicach normy. Ma to związek z ryzykiem doprowadzenia do nadmiaru żelaza w ciąży, a co za tym idzie pojawienia się komplikacji położniczych i tworzenia się reaktywnych form tlenu, które przyczyniają się uszkodzeń wielu ważnych narządów i rozwoju chorób u matki, a w późniejszym wieku również u dziecka.

Żelazo w ciąży to niezwykle ważny pierwiastek, którego normy powinny zostać zachowane. Niebezpieczny jest zarówno jego nadmiar, jak i niedobór.

Niedobór żelaza w ciąży objawy

Na niektóre symptomy w ciąży, choć mało specyficzne, warto szczególnie zwrócić uwagę, ponieważ mogą one świadczyć o niedoborze żelaza. Niedobór żelaza w ciąży- objawy najczęściej zgłaszane przez przyszłe mamy:

• Osłabienie,
• Brak energii i uczucie ciągłego zmęczenia,
• Kołatanie serca,
• Bóle głowy,
• Duszność w czasie wysiłku fizycznego,
• Bladość,
• Wypadanie włosów i rozdwajanie się końcówek,

Nie wszystkie symptomy związane z niedoborem żelaza w ciąży są typowe. Nie mniej jednak ich intensyfikacja może świadczyć o rozwoju niedokrwistości, która stanowi najczęstsze powikłanie wśród ciężarnych. Dlatego też gorsze samopoczucie zawsze należy zgłaszać lekarzowi prowadzącemu ciążę.

Niedobór żelaza w ciąży skutki dla dziecka i przebiegu ciąży

Nawet 75% przypadków anemii rozwija się na skutek niedoboru żelaza. Również w ciąży najczęstszym powikłaniem związanym ze zbyt małą podażą żelaza w diecie, przy jednoczesnym wzroście zapotrzebowania, jest niedokrwistość. Ryzyko rozwoju anemii u ciężarnych jest największe w III trymestrze ciąży, kiedy to znaczna część pierwiastka wykorzystywana jest na potrzeby powiększającego się płodu i macicy. Anemia w ciąży diagnozowana jest gdy poziom hemoglobiny wynosi mniej niż  11g/dl (6,8 mmol/l). Jest to stan zagrażający prawidłowemu rozwojowi dziecka, przebiegu ciąży i generujący komplikacje okołoporodowe. Niedobór żelaza w ciąży skutki:

• Wzrost ryzyka porodu przedwczesnego, poronienia, a w skrajnych przypadkach nawet wewnątrzmacicznego obumarcia płodu,
• Ograniczenie wzrastania płodu w łonie matki,
• Zaburzenia obkurczania się macicy po porodzie,
• Wzrost ryzyka krwotoku poporodowego.

Zbyt mała ilość pierwiastka w czasie ciąży może generować niedobór żelaza u niemowląt po porodzie, a także w późniejszym okresie życia. Skutkuje to licznymi zaburzeniami rozwojowymi u malucha, m.in. gorszymi funkcjami poznawczymi, słabszą odpornością, obniżoną sprawnością fizyczną, a nawet problemami z koncentracją i skupieniem uwagi.

Niedobór żelaza w ciąży – co jeść?

Podstawowym źródłem żelaza w diecie przyszłej mamy są zdrowe, zbilansowane i zróżnicowane posiłki. Jeśli badania krwi wykonane na początku ciąży nie wykazują nieprawidłowości nie ma potrzeby suplementacji pierwiastka. Niedobór żelaza w 3 trymestrze ciąży może stanowić jednak największy problem, ze względu na znacznie zwiększone zapotrzebowanie na ten pierwiastek. Wtedy po konsultacji z lekarzem można rozważyć suplementację.

Jak powinna wyglądać zatem dieta nie niedobór żelaza dla przyszłej mamy? Wśród składników posiłków powinny pojawić się zarówno te bogate w dobrze przyswajalne żelazo hemowe, tj. mięso, podroby i ryby, jak i te zawierające żelazo niehemowe, czyli jajka, pełnoziarniste produkty zbożowe, orzechy, suszone owoce, warzywa (szpinak, burak, fasolka szparagowa, bób, brukselka), fasola, soczewica oraz świeże owoce (maliny, poziomki, porzeczki). Dla zachowania dobrego samopoczucia przyszłej mamy należy pamiętać, aby przygotowywane posiłki były raczej lekkostrawne. Lepiej unikać zatem codziennego zjadania smażonych steków wołowych. Mięso lepiej piec na parze lub gotować, a posiłki uzupełniać o dużą ilość warzyw i owoców, które zawierają witaminę C, zwiększającą przyswajalność żelaza z pożywienia. Pamiętać również należy o spożywaniu ryb, co najmniej 2 razy w tygodniu. Muszą one pochodzić jednak z pewnych źródeł i akwenów wolnych od zanieczyszczeń, w tym metali ciężkich. Oprócz żelaza dostarczą one również kwasów DHA, tak ważnych dla zachowania prawidłowego rozwoju płodu i przebiegu ciąży.

Niedobór żelaza w ciąży bywa niebezpieczny i ciągnie za sobą poważne ryzyko nieprawidłowości związanych z przebiegiem samej ciąży i rozwoju płodu. Niedobór żelaza u dziecka  na etapie życia płodowego nie tylko może powodować problemy wzrostowe, ale w późniejszych latach kłopoty z nauką, koncentracją czy obniżoną odporność. Warto zatem monitorować poziom tego pierwiastka w organizmie ciężarnej i pamiętać o diecie bogatej w żelazo.