Anemia w ciąży – czym grozi u ciężarnej?

Anemia w ciąży – kiedy jest rozpoznawana?

Anemia w ciąży to powszechny problem, który zgodnie z szacunkami może dotyczyć nawet 30-50% kobiet mieszkających na obszarach uprzemysłowionych. W pozostałych rejonach wskaźnik ten jest jeszcze wyższy. Niedokrwistość w ciąży wywiera negatywny wpływ na sam przebieg ciąży, ale również na zdrowie matki i dziecka. Niektóre badania pokazują, że anemia w ciąży może pośrednio przyczyniać się do 23% zgonów matek w krajach rozwijających się.

Anemia w ciąży – jakie wyniki o niej świadczą? Niedokrwistość w ciąży rozpoznawana jest, gdy stężenie hemoglobiny jest niższe niż 11g/dl. Czasami lekarz może zlecić też inne badania, które dają szerszy wgląd w gospodarkę żelazową. Może być to stężenie ferrytyny w surowicy, stężenie żelaza (żelazo normy) czy też stopień wysycenia transferryny żelazem. Najczęściej jednak oznacza się stężenie hemoglobiny i ferrytyny. Regularne badania kontrolne wykonywane przez cały okres ciąży pomagają kontrolować stan zdrowia przyszłej mamy i odpowiednio wcześnie wykryć obniżony poziom żelaza.

Anemia w ciąży – 3 trymestr to czas, w którym najczęściej rozpoznawana jest niedokrwistość. Wynika to głównie z gwałtownego wzrostu zapotrzebowania na ten minerał. Podczas gdy, w I trymestrze ciąży dzienne zapotrzebowania na żelazo nie różni się w porównaniu do kobiet niebędących w ciąży i wynosi ok. 4 mg, to w ostatnich tygodniach ciąży wzrasta ono aż do 12-15 mg. Co prawda zwiększa się wówczas również wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego, ale czasami jest to niewystarczające do pokrycia bieżących potrzeb. Szczególnie, jeśli kobieta nie zgromadziła odpowiednich zapasów żelaza jeszcze przed zapłodnieniem.

Anemia w ciąży – przyczyny

Na rozwój niedokrwistości w ciąży wpływa wiele czynników. Warto mieć na uwadze, że znaczna część kobiet niebędących w ciąży zmaga się z niedoborem żelaza. Ze względu więc na fakt, że w okresie ciąży zapotrzebowanie na ten składnik mineralny wzrasta, niedokrwistość często się wówczas pogłębia. Zdrowa kobieta zachodząca w ciążę ma zgromadzone zapasy żelaza, które wynoszą ok. 0,3 g. Ilość żelaza potrzebna do całkowitego pokrycia zapotrzebowania na ten pierwiastek w okresie ciąży wynosi natomiast 1 g. Mając więc zmagazynowany odpowiedni zapas i utrzymując nadal zdrową, zróżnicowaną dietę, najczęściej można utrzymać prawidłowy poziom żelaza przez cały okres ciąży, bez konieczności jego suplementowania.

Niedobór żelaza w ciąży  może mieć następujące przyczyny:

• obfite krwawienia menstruacyjne przed ciążą skutkujące nierozpoznaną anemią rozwijającą się jeszcze przed zapłodnieniem,
• dieta uboga w żelazo,
• brak apetytu, który może być spowodowany np. nudnościami i złym samopoczuciem w okresie ciąży,
• obecność chorób przewodu pokarmowego, które zaburzają wchłanianie i metabolizm żelaza,
• ostre lub przewlekłe krwawienia w ciąży,
• infekcje toczące się w organizmie, np. nawracające infekcje dróg moczowych, choroby zębów.

Na anemię w ciąży w większym stopniu narażone są kobiety w ciąży mnogiej, u których zapotrzebowanie na żelazo jest jeszcze wyższe niż w przypadku ciąży pojedynczej. Dodatkowo, czynnikiem ryzyka jest też krótki odstęp między ciążami. Organizm może nie zdążyć w pełni odbudować zapasów tego pierwiastka.

Anemia w ciąży – objawy

Objawy anemii w ciąży nasilają się wraz z ciężkością niedoboru żelaza. Kobieta ciężarna z anemią może doświadczać takich dolegliwości jak:

• zmęczenie, niska tolerancja wysiłku,
• zawroty i bóle głowy,
• mroczki przed oczami,
• duszności,
• kołatanie serca,
• zaburzenia snu,
• nasilone wypadanie włosów i zwiększona łamliwość paznokci (czasami widoczne są podłużne rowki na płytce paznokcia),
• problemy z koncentracją, rozkojarzenie,
• pękanie kącików ust,
• bladość skóry i błon śluzowych,
• większa podatność na rozwój infekcji.

Przy dużym niedoborze żelaza może pojawić się też zespół spaczonego łaknienia, w przebiegu którego kobieta ma ochotę zjeść np. papier, glinę czy też kredę. Może wstąpić też pieczenie, wygładzenie języka i suchość skóry.

Niedokrwistość w ciąży – objawy są niecharakterystyczne. Wśród wymienionych wyżej symptomów, wiele dolegliwości może przypisać zmianom, które naturalnie zachodzą w okresie ciąży. Chociażby zmęczenie czy zaburzenia snu to dolegliwości, których doświadcza wiele kobiet, szczególnie w drugiej połowie ciąży. Regularne badania kontrolne ułatwiają rozpoznanie anemii w ciąży, niezależnie od tego jakie objawy ona powoduje i jakie mają one nasilenie.

Czym grozi anemia w ciąży?

Żelazo w ciąży jest jednym z kluczowych minerałów warunkujących jej prawidłowy przebieg. Niedobór tego pierwiastka może mieć negatywny wpływ na przebieg ciąży. Wykazany został związek między anemią w ciąży a przedwczesnym oddzieleniem łożyska, niegłówkowym ułożeniem płodu, porodem przedwczesnym oraz niską masą urodzeniową. Utrzymująca się niedokrwistość z niedoboru żelaza u kobiet w ciąży uważana jest również za czynnik ryzyka rozwoju stanu przedrzucawkowego, cukrzycą ciążową i cukrzycą typu 2.

Anemia w ciąży a poród – wśród kobiet ciężarnych z niedokrwistością obserwuje się częstszą konieczność przeprowadzania cesarskiego cięcia. U kobiet rodzących naturalnie, drogą pochwową zbyt niski poziom żelaza może zaburzać czynność skurczową macicy. Wiąże się to z dłuższy czasem trwania porodu. Ponadto, kobiety ciężarne z anemią są narażone na większą utratę krwi. U zdrowej kobiety rodzącej, utrata krwi nieprzekraczająca 500 ml zazwyczaj nie powoduje dużego obciążenia dla organizmu. Inaczej jest jednak u osób z anemią, szczególnie jeśli niedokrwistość jest duża.

Anemia w ciąży a cesarka – jak zostało wspomniane, niedokrwistość w ciąży wiąże się z wyższym odsetkiem cięć cesarskich. Częstsza jest również konieczność przetaczania koncentratu krwinek czerwonych podczas porodu w porównaniu z kobietami mającymi prawidłowy poziom żelaza. Co więcej, niedokrwistość w ciąży wpływa również na okres połogu. Oddziałuje negatywnie na proces gojenia się ran poporodowych. Zwiększa też ryzyko zapalenia błony śluzowej macicy.

Anemia w ciąży – czy szkodzi dziecku? Niedokrwistość w ciąży może niekorzystnie oddziaływać na wzrost i rozwój dziecka. Zachodzi ryzyko zaburzeń rozwojowych w obrębie układu nerwowego. Może to skutkować upośledzeniem rozwoju psychoruchowego. Uważa się, że niedostateczna podaż żelaza w okresie prenatalnym może powodować problemy z koncentracją u dzieci. Anemia u dziecka  rozwija się częściej właśnie w przypadku tych maluchów, które podczas ciąży nie otrzymywały wystarczającej ilości żelaza.

Anemia w 3 trymestrze ciąży rozpoznawana jest częściej niż w I i II trymestrze. Wynika to z gwałtownego wzrostu zapotrzebowania na żelazo w ostatnich miesiącach ciąży. Niedokrwistość w tym okresie może negatywnie wpływać na przebieg porodu oraz okres połogu.

Niedokrwistość w ciąży – leczenie

Anemia w ciąży wymaga odpowiedniego leczenia. Jest ono uzależnione od stopnia niedokrwistości. Przy niewielkim niedoborze wystarczające jest zazwyczaj stosowanie leków z niską dawką żelaza przed odpowiednio długi czas. Preparaty z żelazem warto popijać płynem bogatym w witaminę C, która zwiększa wchłanialność tego pierwiastka. U większości kobiet z niedokrwistością w ciąży, takie leczenie jest wystarczające, aby wyrównać poziom żelaza w organizmie. Jeśli jednak terapia nie przynosi oczekiwanych efektów, lekarz może zalecić zmianę preparatu lub zastosowanie leku dożylnego.

Choć niedobór żelaza w ciąży to dość częsty problem, w Polsce nie zaleca się rutynowego przyjmowania żelaza przez kobiety ciężarne. Zgodnie z rekomendacjami specjalistów, żelazo powinno być suplementowane jedynie przez kobiety, u których poziom hemoglobiny jest niższy niż 11 g/dl z jednoczesnym obniżonym stężeniem ferrytyny.

Suplementacja może być uzasadniona również wtedy, gdy hemoglobina jest w normie, ale obniżeniu uległ poziom ferrytyny. Świadczy to o małych zapasach żelaza. W celu ich wyrównania można przyjmować żelazo w dawce do 30 mg na dobę. Wybierając preparat żelaza należy zwracać uwagę nie tyle na zawartość soli, ale samego żelaza. Dla przykładu, w leku Ascofer znajduje się 200 mg glukonianu żelaza (II), ale samego żelaza jest 23,2 mg. Ta ostatnia wartość jest dla nas kluczowa.

Anemia w ciąży – kiedy do szpitala? Kobiety w ciąży powinny być pod opieką lekarza. Regularne badania krwi pomagają odpowiednie wcześnie wykryć obniżony poziom żelaza i anemię. U większości kobiet ciężarnych z niedokrwistością wystarczające jest leczenie doustne. Dopiero przy bardzo niskim stężeniu żelaza lub anemii niepoddającej się leczeniu doustnemu rozważane są inne opcje terapii. Rzadko konieczna jest hospitalizacja.

Anemia w ciąży – co jeść?

Anemia w ciąży – czego nie jeść, a co jeść? Dieta na niedobór żelaza  stanowi jeden z elementów leczenia. Dobrze przyswajalne żelazo znajduje się w produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak wołowina, cielęcina, wieprzowina, drób, a także ryby. Cennym źródłem żelaza są też jaja, ziarna, orzechy (np. pistacje, orzechy laskowe), nasiona roślin strączkowych oraz zielonolistne warzywa, takie jak szpinak czy jarmuż. Znaczne ilości żelaza znajdziemy też w brokułach i natce pietruszki. W codziennej diecie warto zadbać także o odpowiednią ilość witaminy C, która jak zostało już wspomniane, zwiększa przyswajalność żelaza.

Anemia w ciąży – czego nie jeść? Zmagając się z niedokrwistością w ciąży warto mieć na uwadze, aby produktów bogatych w żelazo nie spożywać jednocześnie z kawą, herbatą i produktami mlecznymi. Niekorzystne jest też łączenie ich z produktami bogatymi w fityniany, takimi jak chociażby produkty zbożowe z pełnego ziarna. Jeśli kobieta ciężarna z anemią suplementuje również wapń lub cynk, zaleca się zachowanie odstępu czasowego między tymi minerałami, ponieważ mogą one wzajemnie ograniczać swoje wchłanianie.

W przypadku kobiet w ciąży będących na diecie wegetariańskiej lub wegańskiej, jeśli jest taka możliwość, zalecana jest pomoc doświadczonego dietetyka. Samodzielne ułożenie diety w sposób, który umożliwi wystarczające zaspokojenie zapotrzebowania organizmu kobiety ciężarnej na żelazo oraz wszystkie inne składniki mineralne i witaminy może być dość trudne.

Anemia w ciąży – skutki dla dziecka to przede wszystkim niska masa urodzeniowa oraz zaburzenie rozwoju psychoruchowego. Anemia u niemowlaka  może upośledzać prawidłowe kształtowanie się układu nerwowego. Niedokrwistość w ciąży może powodować też wystąpienie różnorodnych objawów u kobiety oczekującej dziecka oraz obniżać jej jakość życia. Nie można też zapominać o komplikacjach w okresie ciąży i po porodzie, na które w większym stopniu narażone są właśnie kobiety z anemią. Regularne badania krwi są niezbędne, aby monitorować poziom żelaza w organizmie, a w razie potrzeby wprowadzić odpowiednią suplementację. Zapobiega ona niebezpiecznym skutkom anemii w ciąży.