Anemia u niemowlaka – objawy, przyczyny i leczenie niedokrwistości

Anemia u niemowlaka – przyczyny

Niedobór żelaza  u dzieci w wieku poniżej 5 lat w Polsce dotyczy ok. 23% małych pacjentów. Jest to więc dość powszechny problem, który może negatywnie wpływać na samopoczucie dziecka i jego rozwój. Dzieci urodzone o czasie, których mama w ciąży miała prawidłowy poziom żelaza, mają zgromadzone odpowiednie zapasy tego pierwiastka wystarczające im na pierwsze miesiące życia. Dodatkowo, karmione mlekiem mamy lub mieszanką mleczną stale otrzymują porcję żelaza już od urodzenia. Mleko mamy nie zawiera zbyt dużej ilości żelaza, ale charakteryzuje się ono wysoką przyswajalnością (na poziomie ok. 50%). Więcej żelaza znajduje się w mieszankach mlecznych, jednak wchłanialność tego minerału jest w tym przypadku już znacznie niższa.

Niedokrwistość u noworodka może rozwinąć się pod wpływem wielu czynników:

• anemia w ciąży– niedokrwistość u kobiety ciężarnej wpływa na obniżony poziom żelaza w organizmie dziecka. Na rozwój anemii w ciąży wpływa też krótki odstęp między ciążami,
• ciąża mnoga – nawet jeśli mama ma odpowiedni poziom żelaza, może być on zbyt mały, aby pokryć zapotrzebowanie 2 lub większej ilości dzieci na ten składnik,
• obecność chorób przewlekłych u matki – np. cukrzycy, otyłości, nadciśnienia tętniczego,
• wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu
• poród przedwczesny – im krótszy jest czas ciąży, tym mniejsze są zasoby żelaza u noworodka,
• mała masa urodzeniowa płodu,
• zbyt szybkie zaciśnięcie pępowiny po urodzeniu,
• konieczność częstego pobierania krwi u noworodków – anemia u noworodka może rozwinąć się w wyniku zwiększonej straty żelaza,
• obecność chorób i nieprawidłowości u dziecka, które zaburzają wchłanianie żelaza (np. wrodzone choroby przewodu pokarmowego, alergie pokarmowe),
• zakażenia,
• karmienie wyłącznie mlekiem matki w drugim półroczu życia dziecka – zgromadzone zapasy żelaza po urodzeniu ulegają stopniowemu wyczerpaniu w ciągu 4-6 miesięcy. Mleko matki nie pokryje w pełni zapotrzebowania organizmu dziecka na ten składnik w drugim półroczu życia. Jeśli więc dieta nie będzie uzupełniana o dodatkowe pokarmy, może rozwinąć się niedokrwistość u niemowląt.

Anemia u niemowlaka – normy

Anemia u niemowlaka karmionego piersią lub mlekiem modyfikowanym rozpoznawana jest przede wszystkim na podstawie poziomu hemoglobiny. U dzieci powyżej 6 miesiąca życia do ukończenia 5 roku życia hemoglobina powinna wynosić co najmniej 11 g/dl. Oznaczenie jednak samego poziomu hemoglobiny nie jest wystarczające do prawidłowego rozpoznania anemii u dziecka. Podejrzewając niedobór żelaza u niemowląt najczęściej analizuje się też inne parametry krwi, takie jak średnia objętość erytrocytu, stężenie ferrytyny i CRP. W oparciu o stan zdrowia dziecka i pojawiające się objawy, lekarz może zlecić też inne, dodatkowe badania, które pozwolą lepiej zrozumieć przyczynę dolegliwości. Normy żelaza u niemowląt oraz innych parametrów mogą nieco różnić się w zależności od placówki, w której wykonywano badanie.

Niedokrwistość u niemowlaka – objawy

Anemia u niemowlaka – objawy, które mogą pojawić się przy niedokrwistości z niedoboru żelaza to:

• osłabienie i apatia – dziecko może być mało aktywne, często spać, nie budzić się samo na karmienie, słabo ssać pokarm,
• bladość skóry i błon śluzowych,
• nasilone wypadanie włosów i łamliwość paznokci,
• zapalenie kącików ust,
• wygładzenie, zaczerwienienie języka – jest to objaw anemii występujący raczej przy znacznym niedoborze żelaza,
• większa podatność na infekcje,
• przyspieszone tętno i zwiększona częstość oddechów.
•  

Anemia u niemowlaka a sen – niedokrwistość u niemowlaka może w znaczącym stopniu wpływać na jakość snu. Część dzieci z anemią jest bardzo senna i przesypia wiele godzin w ciągu nocy oraz dnia. U innych niedobór żelaza może jednak prowadzić do innego rodzaju zaburzeń snu – te dzieci śpią krócej i jednocześnie mają więcej snu płytkiego. Zaburzony zostaje u nich wzorzec snu. Dodatkowo, objawy anemii u niemowlaka mogą obejmować też poruszanie nogami w trakcie snu.

Anemia u noworodka – objawy oraz stopień ich nasilenia zależą w dużej mierze od ciężkości niedokrwistości. Anemia u dziecka  rzadko rozwija się gwałtownie. Znacznie częściej proces ten przebiega powoli i stopniowo.

Anemia – objawy u niemowlaka mogą być mało charakterystyczne. Niedokrwistość najczęściej rozwija się stopniowo, przez co trudniej jest ją szybko rozpoznać. Dziecko z anemią może być apatyczne, osłabione, mało aktywne, niechętne do zabawy, a jego skóra i błony śluzowe są zazwyczaj blade.

Anemia u niemowlaka – leczenie

Nieleczona anemia u niemowlaka będzie stopniowo postępować, w coraz większym stopniu wpływając na rozwój i nastrój dziecka. Wymienione wyżej objawy z czasem będą mieć coraz większe nasilenie. Ciężka anemia u noworodka może zaburzać prawidłowy rozwój układu nerwowego, prowadząc do upośledzenia intelektualnego. Rośnie również ryzyko zaburzeń ze strony serca. Niedokrwistość u noworodka wymaga poszukiwania jej przyczyny i szybkiego wdrożenia leczenia.

W leczeniu anemii u niemowlaka, o ile nie ma ona ciężkiej postaci, najczęściej wykorzystuje się doustne preparaty z żelazem. Rekomendowana dawka żelaza elementarnego mieści się w zakresie 3-6 mg/kg masy ciała/dobę. Powinna ona być podzielona na kilka mniejszych dawek jednorazowych. Leczenie zaleca się rozpocząć od niższych dawek, które w razie potrzeby można stopniowo zwiększać. Wpływa to na lepszą tolerancję żelaza. Lekarz dobierze odpowiedni dla dziecka preparat z żelazem i sposób dawkowania. Czas trwania leczenia nie jest krótki, ponieważ oprócz uzupełnienia brakującej ilości żelaza konieczne jest też zgromadzenie jego zapasów. Ponawiane co kilka tygodni badania krwi pomogą podjąć decyzję co do kontynuacji lub zakończenia leczenia anemii u niemowlaka.

Anemia u niemowlaka – leczenie powinno uwzględniać przyczynę niedokrwistości oraz stopień jej nasilenia. U większości małych pacjentów wystarczające jest doustne podawanie żelaza w dawce 3-6 mg/kg masy ciała na dobę, podzielonej na kilka mniejszych porcji. Noworodkom i niemowlakom zazwyczaj podaje się żelazo w formie płynnej, które jest bezpieczniejsze w podaniu. Taka postać ułatwia też precyzyjne odmierzenie potrzebnej dawki żelaza.

Anemia u niemowlaka – co jeść?

Zapotrzebowanie na żelazo (żelazo-normy) u dzieci w wieku 7-11 miesięcy wynosi 11 mg/dobę. Stopniowe wprowadzanie do diety niemowlaka produktów uzupełniających najczęściej jest wystarczające, aby zapewnić odpowiednią podaż żelaza. Dieta powinna być zdrowa i zróżnicowana. Przy niedokrwistości u niemowlaka wskazane jest częstsze podawanie maluchowi pokarmów bogatych w żelazo. Są to przede wszystkim produkty mięsne, np. wątróbka. Szczególnie bogate w ten składnik są wołowina i  cielęcina. Podając mięso dzieciom należy zwrócić uwagę na kupowanie go u sprawdzonych dostawców. Unikajmy nabywania mięsa z punktów, w których nie możemy mieć pewności co do wysokiej jakości tych wyrobów. Zgodnie z aktualnym trendem, zaleca się pozostawienie dziecku decyzji co do porcji jedzenia którą spożyje. To rodzic decyduje jednak o tym, co i jak poda dziecku. Przy anemii u niemowlaka warto jak najczęściej serwować produkty bogate w żelazo. Oprócz mięsa i ryb są to również jaja, zielonoliściaste warzywa i produkty pełnoziarniste. Odpowiednia dieta na niedobór żelaza  stanowi skuteczne uzupełnienie procesu leczenia niedokrwistości.

Warto też pamiętać, aby przy niedokrwistości u niemowląt nie wprowadzać zbyt szybko i w zbyt dużych ilościach tradycyjnego mleka krowiego. Spożywanie bowiem dużych porcji takiego mleka zwiększa ryzyko wystąpienia anemii lub może pogłębiać już istniejący niedobór żelaza. Mleko krowie ma niewiele żelaza, ale za to sporo wapnia. Z kolei wapń zmniejsza wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego. Dlatego właśnie niewskazane jest podawanie dziecku w pierwszym roku życia znacznych ilości zwykłego mleka krowiego. W szczególności dotyczy to właśnie dzieci z niedokrwistością.

Anemia u niemowląt – objawy przy łagodnej niedokrwistości mogą w ogóle nie występować. Dolegliwości zazwyczaj pojawiają się dopiero wtedy, gdy anemia ma większe nasilenie lub niedobór żelaza utrzymuje się i pogłębia dłuższy czas. Na rozwój niedokrwistości u noworodków i niemowląt wpływa wiele czynników. Czasami przyczyną anemii jest nie jeden, a kilka z nich. U maluchów w grupie ryzyka wystąpienia niedokrwistości wskazane jest kontrolowanie poziomu żelaza, dzięki czemu można w razie potrzeby odpowiednio wcześnie uzupełnić jego brakującą ilość. Nie zaleca się rutynowego podawania żelaza dzieciom z prawidłową masą ciała urodzonym o czasie. Preparaty z żelazem powinny być podawane jedynie maluchom, u których rozpoznano niedobór tego minerału.