Katar u dziecka – rodzaje, leczenie i powikłania

Katar u dziecka – rodzaje i przyczyny

Katar u noworodka, niemowlaka lub starszego dziecka, choć nie jest stanem zagrażającym życiu, może negatywnie wpływać na samopoczucie i aktywność małego pacjenta. Katar to inaczej nieżyt nosa. Oprócz wycieku wydzieliny z nosa może wystąpić też jej spływanie po tylnej ścianie gardła oraz uczucie zatkanego nosa. Nierzadko obserwuje się także wzmożone kichanie.

Katar u dziecka to powszechnie występujący objaw, który może mieć różne przyczyny. Najczęściej, katar dzielimy na:

• katar alergiczny,
• katar niealergiczny.

 Alergiczny nieżyt nosa rozwija się w Polsce u ok. 25% dzieci w wieku 6-7 lat. Choroba ta częściej występuje u chłopców niż u dziewczynek. Często powoduje ona przewlekły katar u dziecka. Alergenami mogą być pyłki traw, chwastów, roztocze kurzu domowego, grzyby obecne w środowisku domowym czy chociażby alergeny pochodzące od zwierząt domowych.

Alergia jest częstszą przyczyną kataru u nastolatków, a u dzieci w wieku żłobkowym i przedszkolnym dominującą przyczyną nieżytu nosa są infekcje. Katar u 2 latka czy też młodszego dziecka jest typowym objawem choroby górnych dróg oddechowych. W ciągu pierwszych lat życia układ odpornościowy stopniowo osiąga dojrzałość. W tym czasie organizm dziecka jest więc mniej odporny i bardziej podatny na rozwój różnorodnych infekcji. Dodatkowo, dzieci często przebywają w większych skupiskach, a zarazem nie mają jeszcze wykształconych nawyków higienicznych.

To wszystko powoduje, że łatwiej dochodzi do zarażenia chorobotwórczymi drobnoustrojami. Nie bez znaczenia jest też przegrzewanie dzieci oraz narażenie ich na kontakt z dymem papierosowym. W ciągu ostatnich lat coraz więcej mówi się też o zanieczyszczeniu środowiska, które nie pozostaje bez wpływu na stan zdrowia zarówno dzieci, jak i dorosłych.

Katar u dziecka – jakie objawy mu towarzyszą?

Katar pojawiający się w przebiegu przeziębienia u kilkuletnich dzieci może wystąpić nawet kilka razy w roku. Najczęściej ma on podłoże wirusowe. Katar wirusowy u dzieci początkowo przebiega z wyciekiem surowiczej, wodnistej wydzieliny z nosa. Jej ilość często jest znaczna. Jednocześnie mogą wystąpić inne objawy, takie jak:

• uczucie spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła,
• drapanie w gardle,
• kaszel,
• stan podgorączkowy,
• osłabienie.

Katar u dziecka często zaburza jego sen. O ile katar u 4 latka często wiąże się z oddychaniem malucha podczas snu przez usta, o tyle katar u dziecka w pierwszych miesiącach życia może skutkować znaczną trudnością z pobieraniem powietrza. Najmłodsze dzieci oddychają bowiem tylko przez nos. Utrata jego drożności uniemożliwia więc im swobodne wdychanie powietrza.

W przebiegu typowej infekcji pojawiają się określone etapy kataru u dziecka. Początkowo lejący katar po kilku dniach gęstnieje i traci przejrzystość. Dawniej uważano, że zielonkawe lub żółtawe zabarwienie wydzieliny świadczy o bakteryjnym pochodzeniu infekcji. Aktualnie wiemy jednak, że zmiana koloru śluzu jest wynikiem obecności w nim komórek odpornościowych.

Zielonkawa gęsta wydzielina może wystąpić zarówno w przebiegu infekcji wirusowej, jak i bakteryjnej. Choć zazwyczaj występuje katar wirusowy, czasami rozwija się katar bakteryjny u dzieci [link do nowego wpisu blogowego: Katar bakteryjny u dzieci - jakie leczenie zastosować?]. Bez wykonania odpowiednich badań często trudno jest jednoznacznie odróżnić infekcję wirusową od bakteryjnej. O ile ma ona łagodny przebieg i dotyczy dzieci bez obciążeń zdrowotnych, takie rozróżnienie najczęściej nie jest konieczne.

Przy alergicznym nieżycie nosa u dzieci mogą pojawić się następujące dolegliwości:

• wyciek wodnistej, obfitej wydzieliny z nosa,
• zatkany nos u dziecka,
• swędzenie nosa skutkujące jego częstym pocieraniem,
• napadowe kichanie,
• zapalenie spojówek.

Wodnisty katar u dziecka wynikający z alergii może mieć różne nasilenie. Objawy utrzymują się tak długo, jak długo trwa kontakt z alergenem. W zależności od wieku dziecka, alergiczny nieżyt nosa może manifestować się nieco inaczej. U najmłodszych pacjentów jedynym symptomem bywa zablokowanie nosa. U części dzieci można zaobserwować też głośne oddychanie, spierzchnięte wargi i cienie pod oczami.

Ile trwa katar u dziecka?

Katar u dziecka może mieć różny czas trwania, w zależności od jego przyczyny. Katar infekcyjny najczęściej utrzymuje się nie dłużej niż kilka do kilkunastu dni. Warto mieć na uwadze, że u małych dzieci infekcje górnych dróg oddechowych rozwijają się często, a ich wzmożone występowanie przypada głównie na okres jesienno-zimowy. U części dzieci, po kilkunastodniowej przerwie od choroby ponownie dochodzi do rozwoju infekcji i nawrotu objawów.

Zatkany nos u dziecka wynikający z alergii to objaw, który może utrzymywać się dłuższy okres czasu. U dzieci uczulonych na pyłki traw lub drzew, alergia daje o sobie znać podczas pylenia tych roślin. Jeśli natomiast maluch uczulony jest na roztocze kurzu domowego lub inne alergeny, z którymi ma częstą styczność, nieżyt nosa może utrzymywać się stale.

Co na katar dla dziecka stosować?

Gdy pojawia się infekcja, rodzice często chcą kupić coś skutecznego na katar dla dziecka. Jakimi lekami na katar można efektywnie łagodzić dokuczliwy nieżyt nosa u dzieci? Co na katar u dziecka stosować? U dzieci do 2 roku życia nie zaleca się podawania żadnych leków na katar czy kaszel bez konsultacji z lekarzem. U takich maluchów choroby mogą mieć mało charakterystyczny przebieg. Pozornie błahe dolegliwości mogą rzeczywiście być oznaką niegroźnej infekcji, ale bywają też symptomem poważniejszej przypadłości. Z tego powodu zawsze wskazana jest wizyta u lekarza. Po przeprowadzeniu wywiadu i zbadaniu dziecka będzie on w stanie określić, czy stosowanie leków na katar u dziecka ma w danym przypadku uzasadnienie.

Jak wyleczyć katar u dziecka? W leczeniu kataru u małych pacjentów często stosuje się aerozole do nosa z ksylometazoliną lub oksymetazoliną. Substancje te obkurczają naczynia krwionośne i zmniejszają obrzęk błony śluzowej nosa. Ograniczają więc wyciek wydzieliny.  Wybierając lek na katar dla dziecka należy zwrócić uwagę na ograniczenia wiekowe danego preparatu. Niektóre aerozole można stosować już u niemowląt powyżej 3 miesiąca życia. Inne przeznaczone są dla starszych dzieci – powyżej 2, 3 czy też 6 roku życia. Efekt ich działania pojawia się już po kilku minutach i utrzymuje stosunkowo długo. Należy jednak pamiętać, aby stosować te leki zaledwie kilka (5-7) dni.

Co na katar dla 4 latka? U dzieci w tym wieku można zastosować spray do nosa, np. Xylogel 0,05%. Dzięki gęstszej konsystencji dłużej utrzymuje się on na śluzówce i nie wykazuje tendencji do spływania w stronę gardła. Lek ten może przynieść dobre efekty szczególnie w przypadku wycieku wodnistej wydzieliny. U dzieci nie zaleca się stosowania tabletek na katar.

Jak pozbyć się kataru u dziecka wywołanego alergią? W leczeniu alergii istotne jest unikanie kontaktu z alergenem oraz stosowanie leków, które pomagają kontrolować chorobę i zapobiegają pojawieniu się jej objawów. W terapii zastosowanie znajdują doustne leki przeciwhistaminowe oraz glikokortykosteroidy donosowe. Leczenie alergii u dzieci powinno odbywać się pod kontrolą lekarza.

Jak rozrzedzić katar u dziecka?

Co na zatkany nos u dziecka zastosować? Gęsty katar zatokowy u dzieci może wymagać rozrzedzenia w celu jego łatwiejszego usunięcia. Jest kilka sposobów na rozrzedzenie gęstego śluzu zalegającego w nosku dziecka:

1. Sól fizjologiczna lub hipertoniczna – oba rodzaje soli mogą pomóc w rozrzedzeniu wydzieliny, choć sól hipertoniczna (o wyższym stężeniu) zazwyczaj przynosi lepsze efekty przy gęstym katarze. Z drugiej jednak strony, sól fizjologiczna jest lepiej tolerowana i nie wywołuje nieprzyjemnego uczucia pieczenia, które może wystąpić podczas stosowania soli hipertonicznej.
2. Inhalacje – inhalacje z wykorzystaniem soli izotonicznej lub hipertonicznej również mogą pomóc zmniejszyć gęstość śluzu.
3. Woda morska – woda morska w sprayu jest zazwyczaj wygodniejsza w stosowaniu niż ampułki z solą fizjologiczną. Jest to jednak kwestia indywidualna. Część dostępnych aerozoli z solą morską działa pod stosunkowo wysokim ciśnieniem, a w przypadku innych jest ono odczuwalnie mniejsze.

Aby rozrzedzić głęboko zalegający katar u dziecka warto wybrać taki sposób i taki preparat, który jest wygodny w stosowaniu przez opiekuna, a jednoczenie akceptowalny przez dziecko. Po rozrzedzeniu wydzieliny wskazane jest jej usunięcie. O ile starsze dzieci potrafią najczęściej już samodzielnie wydmuchać nos, o tyle w przypadku młodszych pociech warto skorzystać z aspiratora.

Dostępne są gruszki, które z uwagi na trudność w utrzymaniu higieny, nie są obecnie zalecane. Można sięgnąć po aspirator ręczny, przy którym to rodzic reguluje siłę zasysania wydzieliny z nosa dziecka za pomocą własnego wdechu. Alternatywą są też aspiratory elektryczne oraz aspiratory z możliwością podłączenia do odkurzacza. Te ostatnie charakteryzują się stosunkowo dużą siłą ssącą, co dla jednych rodziców jest zaletą, a dla innych wiąże się z obawą o zbyt silne zasysanie śluzu.

Rozrzedzając i usuwając gęsty katar u dziecka pamiętajmy o tym, aby po skorzystaniu z aspiratora do nosa nawilżyć błonę śluzową, ponownie wprowadzając do niej niewielką ilość soli fizjologicznej lub aplikując wodę morską.

Domowe sposoby na katar u dziecka

Jak oczyścić dziecku nos z kataru? Oprócz wspomnianych już leków do nosa i oczyszczania noska, można też sięgnąć po babcine sposoby na katar u dziecka. Jednym z nich jest nacieranie klatki piersiowej maścią z olejkami eterycznymi. Olejki działają inhalująco. Pomagają udrożnić zatkany nos. Co na katar u dziecka zastosować? Przykładowe leki to Vicks VapoRub dedykowany dzieciom od 5 roku życia oraz maść Rub-arom przeznaczona dla dzieci powyżej 7 roku życia. Inhalująco działają też plastry nasączone olejkami, które zaleca się naklejać w bliskiej odległości od noska dziecka. U dzieci powyżej 18 miesiąca życia można zastosować plastry aromatyczne Noski oraz Nosonek.

Jak pomóc dziecku z katarem w nocy? Aby udrożnić zatkany nosek dziecka warto sięgnąć po preparaty z olejkami eterycznymi. Dla młodszych dzieci przeznaczone są plastry, a u starszych można też zastosować maść z olejkami, którą naciera się klatkę piersiową oraz plecy. Olejki eteryczne działają inhalująco. Pomagają udrożnić zablokowany nosek dziecka podczas snu.

Jak oczyścić dziecku nos z kataru? W oczyszczaniu nosa skuteczną metodą jest też jego płukanie. Do tego zabiegu potrzebna jest specjalna butelka (np. Irigasin Junior) oraz roztwór soli. Odpowiednio duża objętość płynu wprowadzana do nosa pod ciśnieniem pozwala skutecznie oczyścić go z nagromadzonej wydzieliny, wirusów, bakterii czy też alergenów. Co na katar dla 3 latka dodatkowo można stosować? Oprócz wymienionych sposobów na katar warto zadbać o komfort dziecka chociażby poprzez utrzymywanie nie za wysokiej temperatury w pomieszczeniu w którym przebywa. Zalecane jest też picie większej ilości płynów oraz odpoczynek, jeśli tylko dziecko wykazuje taką potrzebę. Pomocne może być też nawilżanie powietrza w domu.

Katar u dziecka – powikłania

Katar u niemowlaka lub starszego dziecka, o ile trwa krótko, najczęściej jest objawem niegroźnej infekcji, która samoistnie ustępuje. Wbrew powszechnej opinii, nieleczony katar nie zwiększa ryzyka zapalenia zatok. Leczenie wprowadza się głównie w celu złagodzenia nieprzyjemnych objawów oraz poprawy samopoczucia małego pacjenta. W przeciwieństwie do zwykłego przeziębienia, nieleczony alergiczny nieżyt nosa może już nieść poważne konsekwencje i skutkować trwałym obniżeniem jakości życia.

Katar u 3 latka lub młodszego czy też starszego dziecka może skutkować problemami ze snem, spadkiem nastroju oraz trudnościami z koncentracją i nauką. U części dzieci, szczególnie tych młodszych, powikłaniem infekcji toczącej się w obrębie nosa i zatok jest ostre zapalenie ucha środkowego. Wyciek wydzieliny z nosa lub też częste wycieranie noska dziecka może skutkować podrażnieniem i zaczerwienieniem skóry. Aby złagodzić te objawy można wówczas sięgnąć po maść majerankową lub maść Salorhin aroma (powyżej 1 roku życia), która nawilża i regeneruje skórę.

Jak szybko wyleczyć katar u dziecka? Nie ma magicznego lekarstwa, które pozwoliłoby w krótkim czasie pozbyć się nieżytu nosa. Przy pomocy dostępnych preparatów można jednak skutecznie łagodzić ten uciążliwy objaw oraz poprawić samopoczucie chorującego malucha. Przy katarze u dziecka do 2 roku życia lub u starszego, u którego katar trwa długo lub towarzyszą mu inne niepokojące objawy, wskazana jest konsultacja z lekarzem. Leczenie kataru u dziecka zależy w istotnym stopniu od jego przyczyny. Wdrożenie odpowiednich leków pomaga uśmierzyć nieżyt nosa, wpływa na spokojny sen i oddziałuje korzystnie na nastrój dziecka.