Alergia na jad owadów – jak rozpoznać i reagować?

Alergia na jad owadów a łagodna reakcja na ukąszenie

Alergia jest nadmierną reakcją organizmu na substancję, która dla osoby zdrowej nie jest groźna. Jednym z jej rodzajów jest właśnie alergia na jad owadów, która najczęściej dotyczy owadów błonkoskrzydłych, takich jak pszczoła, osa czy szerszeń. Jednak nie każda wysypka po ukąszeniu owada jest reakcją alergiczną. Po ukąszeniu lub użądleniu mogą wystąpić różne objawy. U osób, które nie są uczulone na jad owada, pojawia się zazwyczaj niewielki obrzęk skóry, jej zaczerwienienie i swędzenie. Zmiany te są jedynie miejscowe, a ich średnica nie przekracza 10 cm. U osób z alergią na jad owadów może natomiast wystąpić znacznie bardziej rozległa reakcja miejscowa, a także reakcja systemowa, o czym będzie mowa w dalszej części artykułu.

W zależności od reakcji skóry na jad owada inaczej przebiega leczenie. Przy łagodnej reakcji miejscowej wystarczające może być użycie żelu przeciwhistaminowego i przeciwświądowego. Pomocne są też tabletki na alergię, szczególnie jeśli po ugryzieniu pojawia się pokrzywka. Przy alergii na jad owadów sposób leczenia zależy od pojawiających się objawów oraz ich nasilenia.

Uczulenie na jad owadów – jak się objawia?

Uczulenie na owady może wiązać się z wystąpieniem rozległej reakcji alergicznej. Jej średnica jest większa niż 10 cm. Pojawia się też silny ból, obrzęk oraz zaczerwienienie skóry. Ich początek ma miejsce w krótkim czasie po użądleniu. Nasilenie tych objawów dość szybko wzrasta. Czasami towarzyszą im również dolegliwości ogólne, takie jak bóle mięśniowe, osłabienie i uczucie rozbicia. 

Ukąszenie dotyczące dłoni lub stopy zazwyczaj nie jest groźne, a objawy uczulenia na owady stopniowo ustępują w ciągu kilku dni. Inaczej wygląda sytuacja, gdy u osoby z alergią na jad owadów doszło do ugryzienia w okolicy twarzy lub szyi. Pojawiający się wówczas obrzęk stwarza ryzyko utrudnienia oddychania.

Czasami rozwija się systemowa reakcja alergiczna na ugryzienie owada, która stanowi realne zagrożenie dla życia pacjenta. Związane z nią objawy najczęściej pojawiają się w ciągu kilku minut po ugryzieniu. Mogą wystąpić:

·         obrzęk skóry, jej zaczerwienienie i swędzenie,

·         dolegliwości żołądkowo-jelitowe, takie jak bóle brzucha, wymioty, biegunka,

·         wyciek wodnistej wydzieliny z nosa, uczucie zatkanego nosa,

·         kaszel,

·         problemy z oddychaniem, duszność,

·         zaburzenia rytmu serca,

·         wzrost tętna,

·          spadek ciśnienia tętniczego krwi,

·         silne osłabienie, 

·         zawroty głowy,

·         zaburzenia świadomości.

Alergia na jad owadów błonkoskrzydłych – jak ją rozpoznać?

Jeśli ugryzienie szerszenia, pszczoły, osy lub innego owada powoduje wystąpienie rozległej reakcji alergicznej, zdecydowanie wskazana jest wizyta u lekarza. Przeprowadzi on  wywiad, zbada pacjenta i na ten podstawie zdecyduje o dalszej diagnostyce. Może zlecić punktowe testy skórne, a także badania z krwi. Diagnostyka jest wymagana zawsze, jeśli pojawia się uogólniona reakcja alergiczna po ukąszeniu owada. Ważna jest próba ustalenia, na jad którego owada pacjent jest uczulony, choć nie zawsze się to udaje. Rozpoznanie uczulenia na owady pozwala też odpowiednio przygotować pacjenta na ewentualne ponowne ukąszenie. Zostaje on wyposażony w leki, które na wypadek kolejnej groźnej reakcji alergicznej mogą uratować mu życie.

Uczulenie na jad owadów – jak leczyć?

Alergia na jad owadów leczona jest w zależności od tego, jak przebiega i jakie nasilenie mają występujące objawy. Jeżeli pojawia się jedynie miejscowy odczyn alergiczny po ukąszeniu, który nie stwarza zagrożenia dla pacjenta, zalecane jest zastosowanie zimnego okładu w miejscu obrzęku i swędzenia. Ważne jest jednak, aby okład ten nie był przykładany do skóry jedynie na chwilę. Wskazana jest zmiana go co 20 minut nawet przez kilka godzin. Jeśli ugryzienie muchy końskiej, osy lub pszczoły u osoby uczulonej wiąże się z dużym obrzękiem i silnym świądem, można sięgnąć też po miejscowy steryd, np. hydrokortyzon, który dostępny jest bez recepty. Dodatkowo, zastosowanie w łagodzeniu objawów rozległej reakcji alergicznej na ugryzienie owada znajdują też doustne leki przeciwhistaminowe. Dostępne są one zarówno na receptę, jak i bez recepty. Przykładowe leki, które można nabyć bez recepty to Contrahist Allergy, Hitaxa Fast, Claritine Allergy i Loratadyna Pylox. Osobom, u których zdiagnozowano alergię na jad owadów, lekarz może zalecić zażycie większych niż standardowo dawek leków przeciwalergicznych.

Jeśli odczyn alergiczny po ukąszeniu jest bardzo duży, lekarz może rekomendować również przyjęcie sterydu doustnego. Pacjenci z potwierdzoną alergią na jad owadów, u których zachodzi ryzyko wystąpienia groźnej reakcji alergicznej, wyposażeni zostają również w adrenalinę do podania domięśniowego. Ważne jest, aby uzyskali oni informacje na temat jej prawidłowego wstrzyknięcia. W przypadku wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego po ukąszeniu owada adrenalina jest lekiem ratującym życie. Lekarz poinstruuje pacjenta, w jakich sytuacjach powinien sobie podać adrenalinę.

Alergia na jad owadów – jak uniknąć użądlenia?

Przy alergii na jad owadów ważne jest unikanie kontaktu z owadami, na które pacjent jest uczulony. Oczywiście trudno jest całkowicie zapobiec ewentualnemu ugryzieniu czy ukąszeniu, ale można takie ryzyko w pewnym stopniu ograniczyć, poprzez:

·         unikanie przebywania w pobliżu pasiek, sadów i miejsc, w których występuje duże zagęszczenie owadów,

·         rezygnację z chodzenia boso po trawie,

·         unikanie korzystania z intensywnie pachnących kosmetyków podczas przebywania poza domem,

·         zachowanie wysokiego stopnia uważności podczas spożywania pokarmów i napojów na świeżym powietrzu, szczególnie jeśli są to produkty słodkie,

·         zamontowanie w domu siatki przeciw owadom,

·         spokojne oddalenie się od owada w razie możliwego kontaktu – nie należy wykonywać gwałtownych ruchów w pobliżu owada, na którego pacjent jest uczulony, ponieważ może to sprowokować go do ataku. Z tego samego powodu osoby uczulone na owady zdecydowanie nie powinny niszczyć gniazd tych zwierząt.

Nie zawsze udaje się zapobiec ponownemu ugryzieniu przez owada. Jeśli pacjent uczulony jest na jad pszczoły, istotne jest szybkie (i prawidłowe!) usunięcie żądła. Należy jednak robić to ostrożnie, aby nie wyciskać jadu do skóry. Zalecane jest usuwanie żądła poprzez jego podważenie. 

Alergia na jad owadów budzi niepokój wśród pacjentów, który wynika z obawy o konsekwencje ponownego ugryzienia. Trudno jest przewidzieć, jak silna reakcja alergiczna po ukąszeniu wystąpi w przypadku kolejnego kontaktu z owadem. Ważne jest więc, aby wiedzieć, jakie objawy powinny niepokoić i jak postępować w razie powtórnego ukąszenia. Pacjenci z alergią na jad owadów powinni mieć przy sobie leki, które mogą szybko zażyć przy ewentualnym ugryzieniu, a także posiadać wiedzę na temat tego, kiedy i w jakiej dawce je zażyć. Zwiększy to ich poczucie bezpieczeństwa, szczególnie w okresie letnim, kiedy to znacząco wzrasta aktywność większości owadów.