Witamina B5 (kwas pantotenowy) – właściwości, objawy niedoboru i nadmiaru. Gdzie występuje witamina B5?

Witamina B5 – właściwości

Witamina B5 to inaczej kwas pantotenowy. Związek ten należy do grupy witamin B, które są związkami niezbędnymi do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Witamina B5 jest jednym z elementów koenzymu A (CoA), który uczestniczy w wielu procesach w wyniku których dochodzi do wytworzenia energii, a także tych niejako odwrotnych, przy których energia jest dostarczana aby mogła zajść synteza określonych związków. Kwas pantotenowy ma istotne znaczenie przede wszystkim w kontekście syntezy kwasów tłuszczowych, a także w syntezie cholesterolu oraz witamin A i D. Jest też niezbędny dla wzrostu komórek i syntezy związków, które umożliwiają przekazywanie sygnałów między komórkami nerwowymi. Witamina B5 odgrywa również rolę w pigmentacji włosów oraz procesie gojenia ran.

O funkcjach jakie w organizmie pełnią inne witaminy z grupy B można przeczytać w artykule: Witaminy z grupy B – właściwości. W jakich produktach występują?

Witamina B5 – dawkowanie

Witamina B5 – zapotrzebowanie organizmu na kwas pantotenowy zależy głównie od wieku i stanu zdrowia pacjenta. W przypadku tej witaminy ustalono jej wystarczające dzienne spożycie na poziomie:

• 2 mg u niemowląt do ukończenia 6. miesiąca życia,
• 3 mg u niemowląt w drugim półroczu życia,
• 4 mg u dzieci w wieku 1-12 lat,
• 5 mg u nastolatków powyżej 12. roku życia i osób dorosłych,
• 6 mg u kobiet w ciąży,
• 7 mg u kobiet karmiących piersią.

Witamina B5 – niedobór i nadmiar

Witamina B5 – niedobór tego związku, podobnie jak zresztą witaminy B1 (Witamina B1 – kiedy jesteśmy narażeni na jej niedobór?) i większości pozostałych witamin z grupy B rzadko występuje u osób zdrowych, prawidłowo się odżywiających. Kwas pantotenowy obecny jest w tak wielu produktach spożywczych, że nawet przy umiarkowanie zróżnicowanej diecie można dostarczać wystarczającą jego ilość do organizmu. Problem niedoboru witaminy B5 częściej dotyczy osób niedożywionych. Zazwyczaj u tych pacjentów występują jednocześnie też inne niedobory żywieniowe.

W przypadku rozwoju związanego z witaminą B5 niedoboru objawy dotyczą głównie układu nerwowego oraz układu pokarmowego. Mogą pojawić się: drętwienie kończyn, mrowienie i inne zaburzenia czucia, zwiększona drażliwość, nerwowość, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, spadek masy ciała, zaburzenia odporności i związane z nimi częstsze występowanie infekcji, a także zaburzenia w pracy układu rozrodczego, skutkujące poronieniem lub bezpłodnością. Niedobór kwasu pantotenowego może powodować również zaburzenia pigmentacji włosów, nasilone złuszczanie się naskórka i zaburzenia w procesie gojenia ran.

Witamina B5 – nadmiar kwas pantotenowego w organizmie jest rzadkością. Witamina B5 uważana jest generalnie za substancję bezpieczną. Nie ma doniesień dotyczących toksyczności tego związku u ludzi. Nie mniej jednak, długotrwałe spożywanie dawek znacząco przekraczających wystarczające dzienne spożycie może prowadzić do pojawienia się takich działań niepożądanych jak:

• nudności,
• bóle brzucha,
• biegunka,
• bóle mięśni, stawów,
• bóle głowy,
• reakcje nadwrażliwości, np. wysypka, świąd.

Kwas pantotenowy – dawkowanie znacznie odbiegające od ogólnych zaleceń może również skutkować wzrostem wartości enzymów wątrobowych, przyczynić się do rozwoju cukrzycy czy infekcji dróg moczowych. Takie skutki uboczne mogą jednak pojawić się przy dłuższym zażywaniu kilkunastu gramów witaminy B5 na dobę (podczas gdy wystarczające dzienne spożycie tego związku wynosi zaledwie kilka miligramów).

Witamina B5 – gdzie występuje?

W czym jest witamina B5? Kwas pantotenowy występuje powszechnie w wieku produktach zarówno pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Jednymi z najbogatszych źródeł tego związku są: wołowina, kurczak i podroby. Witamina B5 obecna jest też w produktach pełnoziarnistych, awokado, a w mniejszych ilościach również w mleku i produktach mlecznych. Jaja i orzeszki ziemne również zawierają znaczne ilości kwasu pantotenowego. Uważa się, że witamina B5 może wchłaniać się z pożywienia w około 50%. Im bardziej przetworzony jest pokarm bogaty w kwas pantotenowy, tym większa jest strata tej witaminy. Witamina B5 jest też dodawana sztucznie do wybranych produktów spożywczych, np. płatków owsianych i napojów.

Trzecim źródłem tego związku są leki i suplementy. Kwas pantotenowy może być jedynym składnikiem takiego preparatu lub występować w nim razem z innymi witaminami z grupy B. Dostępnych jest też sporo preparatów multiwitaminowych, w których jednym ze składników jest właśnie witamina B5. Związek ten występuje często w postaci pantotenianu wapnia. Na obecną chwilę nie ma wiarygodnych badań porównujących dostępność biologiczną różnych form witaminy B5.

Czy witamina B5 jest na receptę? Witaminę B5 można zakupić bez recepty. Znajduje się ona m.in. w leku Calcium Pantothenicum. W 1 tabletce jest 100 mg pantotenianu wapnia. Dostępny jest też suplement diety Osavi Witamina B5. W 1 kapsułce obecnych jest 200 mg kwasu pantotenowego. Liczne zestawy witamin i minerałów również zawierają witaminę B5. Jej ilość jest w tych produktach już znacznie mniejsza, zazwyczaj wynosząc od kilku do kilkunastu miligramów. Przykładowe suplementy wielowitaminowe w których można znaleźć witaminę B5 to: Vigor Multiwitamina ONA 50+, Centrum ON i Novativ Multiwitamina Dla Niej.

Witamina B5 – kiedy ją suplementować?

Właściwie jedynym wskazaniem do przyjmowania witaminy B5 jest stan niedoboru tego związku w organizmie lub ryzyko jego wystąpienia. Takie ryzyko, jak zostało wyżej wspomniane, dotyczy głównie osób niedożywionych. Przyczyn niedożywienia może być wiele, od niedostatecznego spożywania pokarmów, po zaburzenia wchłaniania, trawienia czy wydalania składników odżywczych. W razie podejrzenia niedoboru kwasu pantotenowego można oznaczyć jego poziom wykonując badanie laboratoryjne.

Ciekawostką może być fakt, że niedobór witaminy B5 wiązany jest ze zmianami neurodegeneracyjnymi i zaburzeniami otępiennymi. Niedostateczną ilość kwasu pantotenowego obserwuje się m.in. u pacjentów z chorobą Huntingtona. Potrzeba jednak dalszych, wysokiej jakości badań, aby ocenić skuteczność stosowania witaminy B5 przez te grupy pacjentów.