Witamina C - właściwości, działanie i zastosowanie

Witamina C (kwas L-askorbinowy) - co to za substancja?

Witamina C (kwas L-askorbinowy) jest jedną z najpopularniejszych i najczęściej suplementowanych witamin zarówno wśród dzieci, jak i osób dorosłych. Odkryto ją jednak stosunkowo niedawno, bo niespełna 100 lat temu. Jej nazwa związana jest ze szkorbutem. Choroba ta w przeszłości powszechnie dotykała przede wszystkim marynarzy i więźniów. Ograniczony dostęp do świeżych warzyw i owoców powodował u nich wypadanie zębów, włosów, krwawienie z dziąseł, utrudnione gojenie się ran, bóle mięśni i osłabienie. Za objawy te odpowiadał właśnie niedobór kwasu L-askorbinowego, którego nazwa pochodzi od szkorbutu (scorbutus).

Witamina C należy do witamin rozpuszczalnych w wodzie. Rośliny i większość zwierząt potrafią samodzielnie syntetyzować tą substancję. U ludzi, ze względu na brak enzymu niezbędnego do tego procesu, jest to niemożliwe. Witamina C nie jest też magazynowana w organizmie. W związku z tym, należy ją stale przyjmować z pożywieniem w odpowiedniej ilości. Na szczęście, witamina C znajduje się w powszechnie dostępnych warzywach i owocach. Bogata w nią jest papryka, natka pietruszki , warzywa kapustne, czarne porzeczki i owoce cytrusowe. Znaczne ilości tego związku znaleźć można również w brokułach, szpinaku, pomidorach, kalarepie i truskawkach. Uwzględniając te produkty w codziennych posiłkach, zapobiegamy pojawieniu się niedoboru witaminy C.

Witamina C - właściwości

Witamina C jako związek chemiczny jest bezzapachową, krystaliczną substancją o białym kolorze i przykwaskowym smaku. Dobrze rozpuszcza się w wodzie, choć warto mieć na uwadze, że w postaci roztworu jest nietrwała. Oznacza to, że dość łatwo ulega rozkładowi i traci swoje cenne właściwości pod wpływem wielu czynników, takich jak chociażby wysoka temperatura. Poddawanie potrawy, która początkowo może być bardzo bogata w witaminę C, gotowaniu, odgrzewaniu czy suszeniu z wykorzystaniem gorącego powietrza, powoduje duże straty w ilości tego związku. Gotowanie warzyw może pozbawić jenawet połowy zawartości witaminy C. 

Warzywa i owoce, które są długotrwale lub niewłaściwie przechowywane również tracą kwas L-askorbinowy. Aby zminimalizować tą utratę, zaleca się mrożenie lub kiszenie warzyw, o ile jest taka możliwość. Dodatkowo, im produkt jest bardziej przetworzony, tym mniej witaminy C zawiera. Przykładowo, surowa, świeżo zerwana papryka ma znacznie więcej witaminy C niż ta przetworzona, będąca składnikiem sałatek lub przecierów, które dodatkowo są długo przechowywane.

Witamina C (kwas L-askorbinowy) szybciej ulega rozpadowi również pod wpływem światła. Z tego powodu, kosmetyki z witaminą C często umieszczane są w ciemnych opakowaniach, które ograniczają kontakt ze światłem. Kwas L-askorbinowy jest obecnie szeroko wykorzystywana w kosmetologii. Preparaty miejscowe z witaminą C stosowane są w celu utrzymania zdrowej, jędrnej i nawilżonej skóry. Kosmetyki z kwasem L-askorbinowym zalecane są szczególnie osobom, których skóra jest narażona na działanie promieni słonecznych, stymulujących produkcję wolnych rodników.

Witamina C - działanie

Za co odpowiada witamina C? Działanie tego związku jest wielokierunkowe. Właściwości witaminy C to przede wszystkim:

• neutralizowanie wolnych rodników tlenowych, które uszkadzają kwasy nukleinowe, lipidy i białka,
• ochrona naczyń krwionośnych,
• udział w syntezie kolagenu - witamina C jest potrzebna do wytworzenia kolagenu, który jest głównym białkiem w organizmie, wchodzącym w skład m.in, skóry, kości i stawów. Stąd też wynika częsta obecność tego związku w preparatach na regenerację chrząstki stawowej,
• wspieranie procesu gojenia się ran - witamina C ma swój udział w odbudowie uszkodzonych tkanek,
• wpływ na lepszą przyswajalność żelaza i wapnia z przewodu pokarmowego,
• udział w syntezie hormonów i karnityny,
• prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego i systemu nerwowego.
   

Witamina C - właściwości tego związku nie ograniczają się więc do wzmacniania organizmu i ochrony przed przeziębieniem, o czym będzie mowa w dalszej części artykułu. Czasem zaleca się stosowanie witaminy C na kaca. Związek ten może ograniczać uszkodzenia wywoływane przez stres oksydacyjny związany z dużą ilością wolnych rodników, do których produkcji dochodzi po spożyciu alkoholu. Jak dotąd, nie udowodniono jednak, aby witamina C przed piciem alkoholu poprawiała samopoczucie, obniżone wskutek przyjęcia napojów alkoholowych.

Witamina C - na co pomaga?

Witamina C na przeziębienie stosowana jest powszechnie u dzieci i osób dorosłych. Okazuje się, że regularna suplementacja kwasu askorbinowego w dawkach co najmniej 200 mg na dobę rzeczywiście może skracać czas utrzymywania się objawów przeziębienia o ½ - 1 dzień. Efekt ten obserwowano w różnych grupach wiekowych, choć bardziej widoczny jest on w przypadku dzieci. Substancja ta wchodzi w skład wielu preparatów wspomagających leczenie przeziębienia i grypy. Nie udowodniono jednak, aby nawet uderzeniowa dawka witaminy C wzmacniała odporność i chroniła przed infekcją. Wyjątkiem są sportowcy, którzy intensywnie trenują. W tym przypadku, witamina C zapobiega przeziębieniu.

Witamina C - na co jeszcze pomaga? Związek ten jest skuteczny w leczeniu niedoboru. Niedostateczne przyjmowanie z posiłkami kwasu L-askorbinowego może skutkować zwiększoną częstotliwością infekcji, krwawieniem z dziąseł, osłabieniem, zmęczeniem oraz zaburzeniami syntezy kolagenu. Na niedobór witaminy C narażeni są w większym stopniu palacze, zarówno czynni jak i bierni, osoby nadużywające alkoholu, spożywający mało urozmaicone i źle zbilansowane posiłki, a także pacjenci z zaburzeniami wchłaniania. W tych przypadkach, zwiększa się zapotrzebowanie organizmu na witaminę C. Można wówczas zastosować odpowiedni preparat z witaminą C. 

Wpływ witaminy C na krzepliwość krwi nie został udowodniony. O ile kwas L-askorbinowy działa ochronnie na ściany naczyń krwionośnych, o tyle nie ma dowodów na to, aby oddziaływał na proces krzepnięcia. Część pacjentów zastanawia się, czy witamina C wpływa na rozrzedzenie krwi. Obecnie nie ma powodów aby tak sądzić. Kwas L-askorbinowy, przyjmowany w dużych dawkach może jednak wchodzić w interakcję z lekami przeciwzakrzepowymi, zmniejszając ich skuteczność.

Czy witamina C obniża ciśnienie? Kwas L-askorbinowy ma swój udział w regulacji ciśnienia krwi. Przy niedoborach tego związku, może dojść do wzrostu ciśnienia. Jednocześnie pacjenci z nadciśnieniem tętniczym należą do grupy osób, u których zapotrzebowanie na witaminę C jest większe. Nie jest jednak pewne, czy suplementacja witaminy C może być skutecznym sposobem na obniżenie ciśnienia. Są pewne przesłanki, które pozwalają sądzić, że związek ten może pełnić rolę wspomagającą w leczeniu nadciśnienia. Potrzeba jednak dalszych badań, aby móc z całą pewnością określić wpływ przyjmowania witaminy C na ciśnienie tętnicze krwi.

Wlewy z witaminy C na raka również nie mają na ten moment udowodnionej skuteczności. Ciągle prowadzone są badania dotyczące wpływu wysokich dawek witaminy C na komórki nowotworowe. Uzyskane do tej pory wyniki nie są zbieżne. Witamina C wykazuje pewne właściwości przeciwnowotworowe, natomiast nadal nie wiadomo w przypadku jakich nowotworów może być skuteczna, w jakich dawkach i postaciach.

Witamina C (kwas L-askorbinowy) ze względu na dość łatwą dostępność, obecnie rzadko spożywana jest w ilościach na tyle małych, aby wywołać objawy niedoboru. Choć szkorbut występuje sporadycznie, częściej obserwuje się obniżoną zawartość witaminy C w organizmie u pacjentów z niektórymi chorobami przewlekłymi. Zaburzenia trawienia lub wchłaniania oraz brak apetytu również zmniejszają pobieranie tego związku z pożywienia. U osób palących papierosy, poziom witaminy C w organizmie też może być obniżony. Warto więc przeanalizować spożywane posiłki i starać się regularnie jeść świeże warzywa oraz owoce. W przypadku braku takiej możliwości, korzystne może być przyjmowanie witaminy C w postaci indywidualnie dobranego do potrzeb i preferencji pacjenta preparatu.