Witamina B1. Kiedy jesteśmy narażeni na jej niedobór?

Witamina B1 to inaczej tiamina. Została wyizolowana w pierwszej połowie XX wieku. Jest to pierwsza odkryta witamina z grupy B. W organizmie, związek ten występuje zarówno w postaci wolnej, jak i postaciach sfosforylowanych, m.in. jako monofosforan tiaminy i difosforan tiaminy.

Witamina B1 – na co pomaga? Tiamina jest potrzebna do uaktywnienia wielu enzymów, biorących udział w przemianach energetycznych. To m.in. właśnie dzięki niej mózg może wykorzystywać glukozę jako główne źródło energii. Witamina B1 odgrywa niebagatelną rolę w funkcjonowaniu układu nerwowego. Ma swój udział w powstawaniu komórek nerwowych i tworzeniu połączeń międzynerwowych. Jest też potrzebna do zaspokajania zapotrzebowania energetycznego komórek nerwowych. Uczestniczy w przewodzeniu impulsów nerwowych. Tiamina reguluje także proces wytwarzania insuliny w komórkach trzustki.

Witamina B1 – ile jej potrzebujemy?

Witamina B1 – zalecane dzienne spożycie tiaminy różni się w zależności od wieku i stanu zdrowia. W przypadku niemowląt w 1. roku życia, ustalono, że wystarczające spożycie tiaminy wynosi 0,2-0,3 mg. W pozostałych grupach wiekowych zalecane dzienne spożycie witaminy B1 wygląda następująco:

• dzieci 1-3 lata – 0,5 mg,
• dzieci 4-6 lat – 0,6 mg,
• dzieci 7-9 lat – 0,9 mg,
• dzieci 10-12 lat – 1,0 mg,
• nastolatkowie w wieku 13-18 lat – chłopcy 1,2 mg, a dziewczęta 1,1 mg,
• mężczyźni powyżej 19. roku życia – 1,3 mg,
• kobiety powyżej 19. roku życia – 1,1 mg,
• kobiety ciężarne – 1,4 mg,
• kobiety karmiące piersią – 1,5 mg.

Witamina B1 – niedobór

Niedobór witaminy B1 kojarzy się głównie z chorobą beri-beri. W jej  przebiegu występują dolegliwości ze strony obwodowego układu nerwowego, serca oraz mięśni. Schorzenie to może rozwinąć się pod postacią suchego beri-beri, objawiając się:

• osłabieniem mięśni, ich paraliżem,
• spadkiem lub utratą czucia w kończynach,
• trudnościami z mówieniem,
• wymiotami,
• mimowolnymi ruchami gałek ocznych.

Przy mokrej postaci choroby beri-beri mogą natomiast pojawić takie symptomy jak:

• przyspieszone tętno,
• duszność podczas aktywności fizycznej,
• zadyszka po przebudzeniu,
• obrzęki kończyn,
• szybka męczliwość.

Choroba beri-beri obecnie występuje głównie w krajach słabo rozwiniętych. Natomiast w krajach rozwiniętych częściej rozpoznawany jest zespół Wernickiego-Korsakowa. Jest on najczęściej konsekwencją ciężkiego niedoboru witaminy B1 u alkoholików. W jego przebiegu dochodzi do trwałego uszkodzenia obszaru mózgu odpowiedzialnego za pamięć. Pojawiają się więc m.in. zaburzenia pamięci, niezdolność do tworzenia nowych wspomnień, halucynacje, a także uczucie splątania, problemy z widzeniem i problemy z koordynacją ruchów.

Witamina B1 – gdzie występuje?

Witamina B1 nie jest syntetyzowana w organizmie w znaczącej ilości. Zgromadzone zasoby wystarczą na zaledwie 2-3 tygodnie. Z tego powodu zalecane jest stałe dostarczanie tiaminy z pożywieniem. Tiamina jest obecna w licznych produktach spożywczych. Najlepsze źródła witaminy B1 to:

• produkty pełnoziarniste,
• orzechy,
• mięso - głównie wieprzowina i wołowina,
• groch, fasola,
• drożdże.

Mniejsze ilości witaminy B1 obecne są również w wielu owocach i warzywach, a także rybach i produktach mlecznych. Dla przykładu, w 100 g polędwicy wieprzowej znajduje się ok. 1,1 mg witaminy B1, w 100 g fasoli białej – ok. 0,6 mg witaminy B1, a w 100 g marchwi ok. 0,06 mg tiaminy.

Witamina B1 jest umiarkowanie wrażliwa na działanie wysokiej temperatury. Trzeba więc liczyć się z pewną stratą tej witaminy, poddając produkt w nią bogaty gotowaniu, smażeniu lub pieczeniu.

Witamina B1 – kiedy ją suplementować?

Witaminę B1 zaleca się suplementować, jeśli pojawił się jej niedobór lub występuje wysokie ryzyko jego rozwoju. U osób zdrowych, odżywiających się w sposób zróżnicowany, takie ryzyko jest niewielkie. Suplementacja powinna być jednak rozważona w przypadku osób nadużywających alkoholu – zdecydowana większość alkoholików ma niedobory witaminy B1. Osoby niedożywione lub zmagające się z zaburzeniami wchłaniania składników odżywczych (będących wynikiem np. choroby Leśniowskiego-Crohna lub celiakii) również mogą wymagać przyjmowania witaminy B1. Na niedobór tiaminy w większym stopniu narażone są również osoby przyjmujące długotrwale leki moczopędne. Mogą one bowiem nasilać utratę tiaminy z moczem.

Witamina B1 – jaka najlepsza? W preparatach aptecznych można spotkać głównie tiaminę. Dostępne są także leki z benfotiaminą. Benfotiamina, jako forma rozpuszczalna w tłuszczach, wchłania się z przewodu pokarmowego w większym stopniu niż tiamina. Benfotiamina znajduje się m.in. w leku Benfogamma, który dostępny jest bez recepty. Witamina B1 obecna jest również w innych lekach (już jako tiamina), np. w tabletkach Neurobion Advance i Vitaminum B compositum. W dwóch ostatnich wymienionych produktach leczniczych znajduje się nie tylko tiamina, ale kompleks witamin z grupy B. Tiamina występuje też w wielu suplementach diety, np. Witamina B Complex Teva i Naturell Witamina B Active. Pamiętajmy o tym, że suplementy służą jedynie uzupełnieniu diety w składniki odżywcze, których może w niej brakować. Jeśli stwierdzono już niedobór witaminy B1, wskazane jest stosowanie leku, który w przeciwieństwie do suplementu posiada właściwości lecznicze. Osoby które podejrzewają niedobór tiaminy, mogą oznaczyć jej poziom w badaniu laboratoryjnym.

Dlaczego witamina B1 jest na receptę? Witamina B1 dostępna jest zarówno w preparatach na receptę, jak i bez recepty. Leki na receptę z tiaminą zawierają ten związek w wysokich dawkach, które powinny być przyjmowane pod kontrolą lekarza.

Witamina B1 – jak długo ją stosować?

Witamina B1, jeśli istnieją ku temu wskazania, może być przyjmowana długotrwale. Jej ewentualny nadmiar jest wydalany z moczem. Nie ma dostępnych danych, które wskazywałyby na negatywny efekt długotrwałej suplementacji witaminy B1. Nie mniej jednak, w takiej sytuacji warto skonsultować się z lekarzem. Przyjmowanie wysokich dawek witaminy B1 lub stosowanie jej przez dłuższy czas powinno odbywać się pod kontrolą lekarza.

Witamina B1 – przeciwwskazania są właściwie pojedyncze. Preparaty z witaminą B1 nie powinny być przyjmowane przez osoby, które są nadwrażliwe na jakikolwiek składnik wybranego leku lub suplementu.

Witamina B1 reguluje liczne procesy zachodzące w organizmie. Bez jej odpowiedniej podaży układ nerwowy nie byłby w stanie funkcjonować prawidłowo. Mogą wystąpić również zaburzenia pracy układu sercowo-naczyniowego i mięśniowego. Najlepszym źródłem witaminy B1 jest zdrowa i urozmaicona dieta. Jeśli z różnych przyczyn (np. choroby układu pokarmowego), dieta nie zaspokaja w wystarczający sposób zapotrzebowania organizmu na tiaminę, należy rozważyć jej suplementację. Witamina B1 dostępna jest w kilku lekach bez recepty. Jeśli zachodzi potrzeba, suplementacja witaminy B1 może być długotrwała.