Niedokrwistość (anemia) megaloblastyczna – przyczyny, objawy, leczenie

Niedokrwistość megaloblastyczna (anemia makrocytarna)- kiedy się ją rozpoznaje?

W przypadku anemii megaloblastycznej krwinki czerwone (erytrocyty), których zadaniem jest m.in. transport tlenu do tkanek, są znacznie większe niż u osób zdrowych. Ich wnętrze nie jest w pełni rozwinięte, a nieprawidłowy kształt skutkuje obniżeniem żywotności erytrocytów. Znacznie spada funkcjonalność zmienionych chorobowo krwinek. Dzieje się tak za sprawą niedoboru witaminy B12 i/lub kwasu foliowego. Witaminy te uczestniczą m.in. w syntezie komórek krwi. Dlatego też w wynikach badań obserwuje się spadek ilości erytrocytów, a co za tym idzie obniżenie poziomu hemoglobiny, a niekiedy również hematokrytu. Charakterystycznymi parametrami dla anemii megaloblastycznej jest podwyższony parametr MCV, oznaczający objętość krwinek. Niedokrwistość megaloblastyczna- MCV wynosi więcej niż 99 fL. Kiedy natomiast wartość ta spada poniżej 81 fL krwinki czerwone określane są jako mikrocyty, co najczęściej oznacza niedobór żelaza. W badaniu krwi często podwyższona wartość MCV może wskazywać, że w niedługim czasie rozwinie się również niedokrwistość.

Jeśli ilość erytrocytów nie obniża się znacznie, ale wzrasta ich objętość, hematokryt, określający jaki stopień objętości krwi stanowią czerwone krwinki, może nie być obniżony, a nawet może nieco wzrosnąć powyżej normę. 

Jakie inne badania należy wykonać podejrzewając u pacjenta anemię makrocytarną? Ważne jest oznaczenie stężenia witaminy B12 i kwasu foliowego. Pomocniczo warto zbadać poziom homocysteiny i kwasu metylomalonowego (MMA). Pierwszy ze wskaźników w przypadku anemii megaloblastycznej będzie podwyższony, podobnie jak MMA, gdy przyczynę niedokrwistości stanowi niedobór witaminy B12. W badaniu krwi obserwuje się również zwiększone stężenie żelaza, co ma związek z nasilonym rozpadem czerwonych krwinek, a także dehydrogenazy mleczanowej (LDH).

Niedokrwistość megaloblastyczna- przyczyny

Anemia megaloblastyczna określana jest również jako niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego, a nawet częściej jako niedokrwistość z niedoboru witaminy B12. To właśnie zaburzenia wchłaniania czy też metabolizmu wewnątrzustrojowego tych składników, ich niewystarczająca podaż w diecie oraz stany fizjologiczne lub chorobowe związane z ich zwiększonym zapotrzebowaniem są bezpośrednią przyczyną anemii megaloblastycznej.

Niedokrwistość makrocytarna- przyczyny niedoboru witaminy B12:

·         Poważne zaburzenia wchłaniania wywołane m.in. chorobą Addisona Biermera, operacją bariatryczną, resekcją jelita krętego, stanem zapalnym błony śluzowej żołądka, SIBO (zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego), zespołem Leśniowskiego i Crohna (należy do nieswoistych chorób zapalnych jelit) oraz zespołem Zollingera i Ellisona (nawracające wrzody trawienne), ale także niewielkie zaburzenia wchłaniania spowodowane m.in. stosowaniem metforminy, farmaceutyków ograniczających wydzielanie kwasu solnego czy też zapaleniem trzustki lub niektórymi zakażeniami pasożytniczymi,

·         Indukcja niedoboru witaminy B12 wywołana stresem nitracyjnym, np. podczas znieczulenia operacyjnego,

·         Wrodzone zaburzenia upośledzające metabolizm witaminy B12, np. brak czynnika Castle’a, niezbędnego do przekształcenia witaminy w aktywną, metylowaną formę,

·         Nieprawidłowo zbilansowana dieta, ścisły weganizm,

·         Alkoholizm.

Niedokrwistość makrocytarna- przyczyny niedoboru witaminy B9 (kwasu foliowego)- wiele czynników będzie wspólnych dla niedoboru obu składników, tj. zaburzenia wchłaniania, niewłaściwa dieta czy alkoholizm. Zbyt niski poziom kwasu foliowego w organizmie może być spowodowany ponadto:

·         Stosowaniem niektórych leków, m.in. metotreksatu, karbamazepiny czy fenytoiny,

·         Niedoborem cynku,

·         Zwiększonym zapotrzebowaniem pojawiającym się na skutek ciąży czy laktacji, jak również w wyniku procesów chorobowych- niedokrwistość hemolityczna,

·         Dializami, podczas których dochodzi do zwiększonej utraty składnika.

Anemia megaloblastyczna a nowotwór: niedobór witaminy B12, jak również kwasu foliowego to duży problem również u pacjentów onkologicznych, którzy na skutek prowadzonej chemioterapii zmagają się z niedokrwistością. 

Niedokrwistość megaloblastyczna- objawy

Niedokrwistość makrocytarna- objawy pojawiające się w przebiegu choroby są zbliżone do tych charakterystycznych dla innych typów anemii, tj. osłabienia, męczliwość, obniżona koncentracja, bóle i zawroty głowy, kołatanie serca, bladość skóry i błon śluzowych. Bardziej charakterystyczne w przypadku niedokrwistości megaloblastycznej są natomiast symptomy związane z niedoborem witaminy B12 i kwasu foliowego. Pozwalają one na różnicowanie zaburzenia. Dlatego jeśli pogorszeniu samopoczucia, nadmiernej bladości skóry czy uczuciu szybkiego męczenia i kołatania serca towarzyszą również problemy z koncentracją, otępienie, zaburzenia nastroju, objawy neurologiczne, m.in. mrowienie i drętwienie kończyn, palców, spadek napięcia mięśniowego, zaburzenia chodu, impotencja bądź zażółcenie powłok skóry czy też dysfunkcje układu pokarmowego, tj. zaburzenia smaku, pieczenie języka, utrata apetytu, nudności, zaparcia czy biegunka, należy niezwłocznie rozpocząć diagnostykę pod kątem niedokrwistości megaloblastycznej.

Anemia z niedoboru kwasu foliowego wyróżnia się brakiem zażółcenia skóry oraz objawów neurologicznych. 

Anemia megaloblastyczna – leczenie

Wiedząc czym jest anemia megaloblastyczna i z czego wynika, można podjąć jej właściwe leczenie. W przypadku tej jednostki chorobowej nie sprawdzą się preparaty z żelazem. Zresztą poziom tego pierwiastka we krwi u pacjentów z niedokrwistością makrocytarną jest zwykle podwyższony. Leczenie polega na uzupełnieniu w organizmie poziomu witaminy B12 i/lub kwasu foliowego, w zależności od bezpośredniej przyczyny niedokrwistości makrocytarnej.

Chcesz wiedzieć więcej? Przeczytaj artykuł: Właściwości żelaza.

Zwłaszcza na początku choroby, w celu osiągnięcia szybkiej poprawy stanu zdrowia, podaje się domięśniowo zastrzyki z witaminą B12. Następnie zwykle ordynowane są doustne leki z cyjano- lub metylokobalaminą. W przypadku osób, u których metabolizm witaminy B12 jest zaburzony, rekomendowaną doustną formą tego składnika jest postać metylowana (Jaka forma witaminy B12 jest lepsza? Przeczytaj artykuł: Cyjanokobalamina czy metylokobalamina? Która najlepsza?). Gdy zachodzi potrzeba stosuje się również leki z kwasem foliowym w dawce 5-15 mg na dobę. 
Dla uzupełnienia poziomu witamin B12 i B9 bardzo ważna jest również odpowiednia dieta. Produkty, których nie powinno zabraknąć w codziennym menu osób zmagających się z anemią makrocytarną, to m.in. mięso, ryby, jaja, nabiał, zielone warzywa liściaste, rośliny strączkowe, orzechy. W przypadku wegan i wegetarian konieczna jest w wielu przypadkach suplementacja kobalaminy. Osoby na diecie eliminacyjnej rezygnują ze spożycia mięsa i innych produktów odzwierzęcych, które to stanowią dobre źródło witaminy B12.
Nie zawsze uzupełnienie w organizmie poziomu witamin B9 i B12 jest wystarczające. Ogromnie znaczenie ma także leczenie choroby podstawowej, m.in. celiaki, choroby Leśniowskiego i Crohna, niedoboru wewnętrznego czynnika Castle’a, który jest niezbędny do wchłaniania witaminy B12. Tylko zwalczenie bezpośredniej przyczyny anemii megaloblastycznej, wraz z równoległym uzupełnieniem niedoborów w organizmie zapewni sukces terapii. 
Charakterystyczny dla anemii makrocytarnej jest zmieniony obraz mikroskopowy czerwonych krwinek- stają się one większe niż u zdrowych osób i obniża się również ich żywotność. Wynika to z niedoboru w organizmie witaminy B12 i/lub kwasu foliowego. Właściwie prowadzona farmakoterapia pozwala na całkowite wyleczenie anemii megaloblastycznej. W przypadku pacjentów narażonych na niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego powinno prowadzić się regularne monitorowanie poziomu składników we krwi. Wszystko po to by zapobiec rozwojowi i nawrotom choroby.