Jak rozpoznać boreliozę u dzieci? Przewodnik dla rodziców

Czy borelioza u dzieci jest groźna?

Niestety odpowiedź na to pytanie bywa twierdząca. Borelioza u dzieci może być groźna, szczególnie jeśli nie zostanie szybko rozpoznana i odpowiednio leczona. Choć wiele przypadków kończy się całkowitym wyleczeniem, choroba może prowadzić do poważnych powikłań u dzieci, szczególnie neurologicznych, stawowych i ogólnoustrojowych. Dzieci częściej niż dorośli są narażone na rozwój neuroboreliozy, która rozwija się w obrębie obwodowego i ośrodkowego układu nerwowego, dając szereg niepokojących, chociaż mało specyficznych objawów, tj. ból głowy, gorączka, spadek koncentracji, zaburzenia widzenia, problemy z równowagą, czy zmiany nastroju. Sporym problemem w diagnostyce boreliozy u dzieci jest brak świadomości ugryzienia przez kleszcza, ponieważ są one bezbolesne, a dodatkowo pajęczaki te często umiejscawiają się w mało widocznych miejscach. Dodatkowo populacja ich wzrasta z roku na rok i nietrudno złapać kleszcze w parku, czy bawiąc się na trawie przed domem. Jeśli opiekun nie zauważy pajęczaka na ciele dziecka, po czasie może on odpaść sam. Natomiast kluczowym aspektem, ograniczającym ryzyko transmisji chorób odkleszczowych jest jak najszybsze wyciągnięcie pasożyta. Innym wyzwaniem w diagnostyce boreliozy u dzieci jest brak typowego przebiegu pierwszego etapu choroby występującego wkrótce po ukąszeniu kleszcza, z towarzyszącymi zmianami skórnymi (rumień wędrujący) oraz grypopodobnymi objawami ogólnoustrojowymi. To wszystko wpływa na późne rozpoznanie choroby i brak wdrożenia leczenia przyczynowego, a także zwiększa ryzyko powikłań zdrowotnych, które dla rozwijającego się organizmu dziecka mogą nieść za sobą problemy na lata.

Chcesz uchronić się przed ugryzieniem kleszcza? Przeczytaj artykuł: Jak chronić się przed kleszczami?

Borelioza u dzieci objawy

Borelioza u dorosłych podobnie jak u dzieci we wczesnej fazie miejscowej objawia się jako rumień wędrujący. W miejscu po ugryzieniu kleszcza pojawia się początkowo czerwona zmiana, która z czasem powiększa się, a w jej wnętrzu widoczne są przejaśnienia, co sprawia, że przypomina ona tarczę strzelniczą. U dzieci zmiana występuje zwykle na skórze głowy, chowając się niekiedy pod włosami i szyi. Kiedy pojawia się rumień po kleszczu? Może on wystąpić po 3, a nawet 30 dniach od ukąszenia, co świadczy o tym, że doszło do namnożenia się w skórze krętków z rodzaju Borrelia, bakterii odpowiedzialnych za rozwój boreliozy. W tym czasie mogą pojawić się również objawy grypopodobne, tj. gorączka (zwykle niewysoka), zmęczenie, senność, bóle głowy, mięśni i stawów, a także powiększone węzły chłonne.

Nie jest regułą to, że rumień wędrujący musi umiejscowić się w miejscu ugryzienia przez kleszcza. Niekiedy lokalizacja zmiany jest całkiem odległa od obszaru, w którym doszło do wkłucia się pasożyta. 

Po kilku tygodniach od ugryzienia u dzieci mogą pojawić się objawy neuroboreliozy, związane z rozprzestrzenieniem się bakterii w układzie nerwowym. Borelioza objawy neurologiczne u dzieci to najczęściej:

·         Dolegliwości związane z jednostronnym porażeniem nerwu twarzowego,  co stanowi najczęstszy objaw neuroboreliozy u dzieci. Wówczas u dziecka obserwuje się opadnięty kącik ust, trudność z mimiką twarzy i w domykaniu powieki po jednej stronie.

·         Silny ból głowy, sztywność karku, światłowstręt, nudności, drażliwość, płaczliwość- objawy te mogą wskazywać za zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

·         Zaburzenia nastroju, upośledzenie funkcji poznawczych, tj. trudności z koncentracją, problemy z nauką.

Również odkleszczowe zapalenie mózgu, które wywołane jest przez wirusy przenoszone przez kleszcze, podobnie jak neuroborelioza ośrodkowego układu nerwowego daje szereg objawów neurologicznych. Konieczne jest zatem diagnostyka różnicująca, oparta m.in. na testach serologicznych i technice PCR, pozwalającej wykryć DNA bakterii we krwi dziecka. Kleszczowe zapalenie mózgu początkowo może objawiać się jak grypa, a po krótkim okresie poprawy następuje szereg objawów neurologicznych. Schorzenie jednak wymaga innego leczenia niż w przypadku neuroboreliozy.

Borelioza objawy u dzieci pochodzące z układu mięśniowo-stawowego to: nawracające bóle kolan, obrzęki, sztywność stawów, trudności w chodzeniu, które można zaobserwować jako utykanie. Dziecko niechętnie się rusza i zaczyna skarżyć się na „zmęczone nogi”, bez wyraźnego innego powodu. Tego typu dolegliwości można zaobserwować kilka tygodni po ugryzieniu przez kleszcza.

Należy szczególnie zwracać uwagę na wszelkie niepokojące objawy u dzieci, jak również na incydenty związane z ugryzieniem przez kleszcza, ponieważ często na takiej podstawie mały pacjent kierowany jest na dalsze testy diagnostyczne potwierdzające boreliozę. Potwierdzenie choroby jest kluczowe dla wdrożenie odpowiedniego leczenia. 

Borelioza u dzieci leczenie

Borelioza leczenie u dzieci, podobnie jak u dorosłych wymaga odpowiedniej antybiotykoterapii, która wyeliminuje przyczynę choroby- bakterie Borrelia burgdorferi. Jeśli tylko jest to możliwe, do leczenia włącza się doksycyklinę. Antybiotyk ten jest jednak przeciwwskazany u dzieci poniżej 8.roku życia. Dlatego też u młodszych pacjentów stosuje się amoksycylinę, bądź cefuroksym, ceftriakson, cefotaksym. Jako leki drugiego rzutu stosuje się natomiast makrolidy. W zależności od wybranego farmaceutyku, jak również od stopnia zaawansowania boreliozy podaje się lek w formie doustnej lub dożylnej. Należy pamiętać, że dziecko z objawami neuroboreliozy zwykle wymaga pobytu w szpitalu. 

Wielu zaniepokojonych rodziców zastanawia się, czy borelioza u dzieci jest wyleczalna? Jeśli choroba zostanie właściwie zdiagnozowana i leczona odpowiednio długo, dobranym antybiotykiem, wówczas borelioza jest uleczalna i wszelkie objawy choroby ustąpią.

Nieleczona borelioza u dzieci- skutki

Należy pamiętać, że dziecko intensywnie rozwija się fizycznie, emocjonalnie i poznawczo, więc wszelkie dolegliwości, które na dłużej ograniczają jego mobilność i pogarszają samopoczucie, niekorzystnie wpływają na cały ten proces. Dlatego tak ważna jest jak najszybsza diagnostyka boreliozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Borelioza u dzieci skutki zdrowotne:

·         Powikłania neurologiczne- opadanie kącika ust, bóle głowy, problemy z koncentracją, uczeniem się, pamięcią, drażliwość, wybuchowość, stany lękowe,

·         Problemy ze stawami- nawracające bóle, sztywność poranna, konieczność ograniczenia aktywności fizycznej, a przy zaniedbaniach może dojść nawet do trwałych zmian w strukturze stawu,

·         Zaburzenia kardiologiczne- nieprawidłowości związane z pracą serca, kołatanie, omdlenia, duszność, osłabienie, nietolerancja wysiłku,

·         Objawy związane z zespołem boreliozy późnej tj. utrzymujące się miesiącami zmęczenie mimo odpoczynku, zaburzenia snu, bóle mięśni i głowy, spadek koncentracji i aktywności.

Warto pamiętać, że kleszcz u dziecka nie zawsze oznacza boreliozę, bądź inną chorobę odkleszczową. Po pierwsze nie wszystkie pajęczaki są nosicielami chorób, po drugie szybka interwencja i wyciągnięcie pasożyta w ciągu 24-godzin od ugryzienia, sprawiają, że ryzyko zakażenia jest stosunkowo niewielkie. Jeśli dojdzie już do rozwoju choroby, to skutki boreliozy są całkowicie odwracalne. Ważne jest jednak szybkie postawienie diagnozy i wdrożenie antybiotykoterapii.