Borelioza po ukąszeniu kleszcza – rozpoznanie, pierwsze objawy, leczenie

Borelioza- jak dochodzi do zakażenia?

Aby człowiek został zarażony krętkami boreliozy musi zostać ugryziony przez zakażonego kleszcza najczęściej z gatunku Ixodes ricinus oraz Ixodes persulcatus. Szacuje się, że w Polsce, w zależności od obszaru od 10 do 30% kleszczy jest nosicielem bakterii z rodzaju Borrelia, które odpowiadają za rozwój choroby. Warto jednak wspomnieć, że ugryzienie nie zawsze daje pewność rozwoju boreliozy u człowieka. Jeśli pasożyt został usunięty w ciągu 24-godzin od ugryzienia, ryzyko transmisji drobnoustrojów chorobotwórczych jest niewielkie. Dopiero w trakcie żerowania pajęczaka bakterie przedostają się z jego jelit, gdzie ulegają namnażaniu, do krwi, a następnie do gruczołów ślinowych. Wówczas może dojść do ich przedostania się do krwi żywiciela wraz ze śliną w czasie ssania. Ryzyko to jest największe gdy kleszcz wczepiony jest ponad 24-godziny. Wtedy też dochodzi do zakażenia. Bakterie mogą pozostać w skórze, gdzie ulegają namnożeniu, generując charakterystyczny dla boreliozy objaw- rumień wędrujący. Patogeny te mają również zdolność do przenikania przez ściany naczyń krwionośnych i mogą rozprzestrzeniać się po organizmie. Zwykle trafiają one do układu nerwowego, stawów, serca, powodując objawy neurologiczne, reumatologiczne i kardiologiczne. Najlepiej jest zatrzymać rozwój choroby na jej początkowym etapie, tj. w momencie gdy pojawi się zmiana na skórze. Wówczas wdrożenie odpowiedniej antybiotykoterapii pozwala na skuteczną eliminację patogenów i zabezpiecza przed bardziej poważnymi skutkami zdrowotnymi boreliozy.

Borelioza objawy

Objawy boreliozy zależą w dużym stopniu od tego gdzie ulokują się bakterie z rodzaju Borrelia, na jakim etapie choroba zostanie wykryta, kiedy wdroży się odpowiednie leczenie, a także od kondycji układu immunologicznego pacjenta. Ogólnie rzecz ujmując, są on bardzo zróżnicowane, a dodatkowo rozłożone w czasie. Przebieg kliniczny boreliozy dzieli się na fazę wczesną miejscową (skórną) i rozsianą, fazę późną (przewlekłą) oraz zespół poboreliozowy. Jakie objawy mogą pojawić się w przebiegu boreliozy?

Borelioza objawy skórne, czyli czym jest i jak wygląda rumień wędrujący?

Rumień wędrujący to jeden z pierwszych symptomów potwierdzających, że doszło do zakażenia krętkami z rodzaju Borrelia. Zmiana może dotyczyć nawet 70% chorych, ale należy także pamiętać, że brak rumienia nie wyklucza rozpoznania boreliozy. Rumień powstaje na ogół po 3-30 dniach w miejscu ukąszenia przez kleszcza i początkowo może przypominać czerwoną plamkę. Zmiana stopniowo powiększa się, a w jej wnętrzu pojawiają się przejaśnienia, dzięki czemu zaczyna ona przypominać tarczę strzelniczą. Rumień wędrujący osiąga różne rozmiary, ale zwykle jest to więcej niż 5 cm średnicy. U dorosłych umiejscawia się zazwyczaj na kończynach dolnych, bądź w okolicy fałdów pachwinowych. Oprócz zmian na skórze mogą pojawić się inne objawy, tj. podwyższona temperatura, bóle głowy, stawów, mięśni i ogólne złe samopoczucie. Jeśli na tym etapie nie zostanie wdrożona antybiotykoterapia, rumień znika po kilku tygodniach (4-12). U niewielkiego odsetka chorych wczesna zmiana skórna przybiera formę- chłoniaka limfocytowego skóry. Ma on postać niebolesnego, dobrze odgraniczonego od otoczenia guzka barwy czerwonej lub sinoczerwonej.

Zapalenie mięśnia sercowego- diagnozuje się u 0,5–4% pacjentów z Europy średnio po 3 tygodniach od ugryzienia kleszcza, we wczesnej rozsianej fazie zakażenia. Charakterystyczny jest ostry początek choroby oraz zaburzenia przewodnictwa przedsionkowo-komorowego. W przebiegu zakażenia dochodzi również do zapalenia mięśnia sercowego, osierdzia, łagodnej niewydolności mięśnia sercowego, czy też przewlekłej zastoinowej kardiomiopatii. Rokowania są dobre i u ponad 90% przypadków dolegliwości ustępują po wdrożeniu odpowiedniej antybiotykoterapii.

Zapalenie stawów- występuje zarówno we wczesnym rozsianym, jak i późnym stadium boreliozy. Dotyczy 3–25% chorych, a u około 10% przyjmuje postać antybiotykoopornego zapalenia stawów, z objawami utrzymującymi się mimo wdrożenia standardowej, a nawet wielokrotnie powtarzanej farmakoterapii. Dolegliwości najczęściej dotykają stawów kolanowych, zwykle obejmują obrzęk i ocieplenie. Farmakoterapia prowadzona jest przez 2 miesiące, jeśli nie przynosi ona oczekiwanych efektów może oznaczać to antybiotykooporny rodzaj zakażenia, wówczas rozważa się leczenie sterydami i lekami z grupy NPLZ. 

Borelioza objawy neurologiczne- neuroborelioza jest najczęstszą postacią rozsianego zakażenia B. burgdorferi w Europie w stadium wczesnym i późnym. Zakażenie dotyczy zarówno ośrodkowego, jak i obwodowego układu nerwowego. Neuroborelioza we wczesnym stadium może przebiegać jako porażenie nerwów czaszkowych, głównie nerwu twarzowego, którym mogą towarzyszyć zmiany zapalne w płynie mózgowo-rdzeniowym. Inne postaci zakażenia nerwów obwodowych obejmują stany zapalne korzeni lub pojedynczych nerwów obwodowych, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu lub zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego. Natomiast neuroborelioza w stadium późnym może przebiegać jako zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego o powolnym, postępującym przebiegu z zajęciem istoty białej. Wówczas choroba może przypominać objawami stwardnienie rozsiane i w tym kierunku należy prowadzić diagnostykę różnicującą. Wśród dolegliwości neuroboreliozy w stadium późnym pojawiają się zaburzenia czucia, parestezje, niedowłady i bóle korzeniowe. 

Borelioza objawy po latach- jeśli zakażenie nie zostanie zdiagnozowane na wczesnym etapie, choroba będzie postępować i przebiegać z okresami nasilenia i przemijania symptomów, a niektóre dolegliwości szczególnie ze strony stawów oraz układu nerwowego mogą pojawić się nawet po kilku latach. Mowa tutaj o takich dolegliwościach jak: bóle i obrzęki stawów, zaburzenia koncentracji, zmęczenie, mrowienie kończyn, zaburzenia snu, a nawet depresja czy stany lękowe.

Borelioza badania i diagnostyka

Rozpoznanie boreliozy oparte jest na historii związanej z ugryzieniem kleszcza oraz objawach pojawiających się po nim. Problem jest większy, gdy pacjent nie ma świadomości, że ugryzł go kleszcz, a rumień wędrujący nie wystąpił i zgłasza się on do lekarza przykładowo z niespecyficznymi objawami neurologicznymi. Wówczas z pomocą przychodzi diagnostyka laboratoryjna. Wśród metod wykrywania zakażeń Borrelia burgdorferi wyróżnia się testy serologiczne (metody pośrednie), pozwalające wykryć przeciwciała przeciwko bakterii oraz metody bezpośrednie opierające się na analizie obecności antygenu lub DNA krętka. Jeśli chodzi o wyniki testów serologicznych to w początkowej fazie infekcji we krwi chorego pojawiają się przeciwciała klasy IgM, a dopiero później IgG. W przypadku pacjenta, u którego objawy występują około miesiąca po ukąszeniu przez kleszcza, w surowicy, płynie mózgowo-rdzeniowym bądź płynie stawowym powinny być obecne przeciwciała w obydwu klasach. W innym wypadku, co stanowi problem szczególnie na początku infekcji, wynik testu serologicznego, w których oznacza się tylko przeciwciała klasy IgM, uznaje się za fałszywie pozytywne. Co więcej, dodatni wynik badań serologicznych bez objawów klinicznych nie ma wartości diagnostycznej. Przeciwciała w organizmie człowieka utrzymują się miesiącami po zakażeniu, a tym samym nie pozwalają na rozróżnienie infekcji w fazie aktywnej i tej już przebytej. Oznaczając przeciwciała wykorzystuje się przesiewową technikę immunoenzymatyczną (ELISA), a wynik potwierdza się testem typu Western blot.

Poza diagnostyką kliniczną do potwierdzenia obecności bakterii w organizmie wykorzystuje się technikę biologii molekularnej (PCR), która pozwala na wykrycie kwasów nukleinowych krętka. Techniki PCR charakteryzują się wysoką czułością znacznie wyższą od testów ELISA i Western blot. Chociaż mają one swoje ograniczenia. Wynik fałszywie dodatni można uzyskać po antybiotykoterapii, kiedy we krwi znajdują się martwe krętki.

Borelioza leczenie

Borelioza, jak każda choroba bakteryjna, wymaga leczenia antybiotykiem. Farmakoterapię prowadzi się co najmniej 3 tygodnie. W zależności od rodzaju antybiotyku oraz klinicznego etapu choroby lek podaje się doustnie lub dożylnie. Lekiem pierwszego rzutu w terapii boreliozy jest doksycyklina, ale też amoksycylina, cefuroksym, ceftriakson lub cefotaksym. Co ważne doksycyklina nie jest rekomendowany dla dzieci do 8.roku życia oraz ciężarnych. Dlatego też borelioza u dziecka leczona jest innymi antybiotykami. Terapię boreliozy w zależności od stadium choroby i postaci klinicznej prowadzi się w Polsce zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych, wśród których rekomenduje się, aby pacjenci wykazujący groźne dla życia objawy neurologiczne i kardiologiczne choroby byli leczeni w szpitalu. 

Zwykle właściwie dobrana antybiotykoterapia pozwala na zwalczenie bakterii zarówno w fazie wczesnej, jak i późnej. Ugryzienie kleszcza u dziecka i dorosłego nie wymaga profilaktycznej antybiotykoterapii. Farmakoterapię wprowadza się w momencie wystąpienia objawów choroby. Niemniej jednak o tym fakcie, jak również o włączeniu leczenia dodatkowego zawsze decyduje lekarz.

Czy borelioza jest uleczalna? Jeśli choroba jest zdiagnozowana odpowiednio szybko i wprowadzone zostanie właściwe leczenie, wówczas można śmiało powiedzieć o wyleczeniu boreliozy i ograniczeniu skutków zdrowotnych choroby.

Nieleczona borelioza skutki dla zdrowia

Jeśli borelioza nie zostanie zatrzymana na początkowym etapie, w momencie pojawienia się rumienia wędrującego, wówczas bakterie będą rozprzestrzeniać się po organizmie, prowadząc do poważniejszych powikłań, które mogą utrzymywać się miesiącami, a nawet latami, a ich leczenie wymaga w wielu przypadkach skomplikowanych terapii. Borelioza skutki dla zdrowia:

·         Porażenia nerwów, najczęściej nerwu twarzowego (opadanie kącika ust, brak mimiki),

·         Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,

·         Zespół bólowy korzeniowy – silne, promieniujące bóle pleców i kończyn,

·         Przewlekła encefalopatia – zaburzenia pamięci, koncentracji, "mgła mózgowa",

·         Zaburzenia równowagi, snu, nastroju, objawy depresyjne,

·         Przewlekłe zapalenie stawów (najczęściej kolana),

·         Nawracające bóle i obrzęki stawów, bez obecności typowych markerów zapalnych,

·         Uszkodzenie chrząstki i deformacje stawów (przy długo trwającym stanie zapalnym),

·         Bóle mięśni i ścięgien, osłabienie siły mięśniowej,

·         Zaburzenia kardiologiczne powodujące zawroty głowy, omdlenia, kołatania serca; niekiedy konieczne jest wszczepienie rozrusznika serca.

Przewlekła borelioza może powodować również spadek wydolności fizycznej, przewlekłe zmęczenie, zaburzenia nastroju, bezsenność, drażliwość, czy problemy z koncentracją, co znacznie obniża jakość życia i utrudnia funkcjonowanie na co dzień.

Wiele osób zastanawia się, czy borelioza jest śmiertelna, patrząc na powikłania, jak może ona powodować i skutki dla zdrowia, jeśli choroba nie jest ona odpowiednio zdiagnozowana i leczona, może stanowić zagrożenie dla życia. Nic więc dziwnego, że pacjenci boją się tego schorzenia podobnie jak kleszczowego zapalenia mózgu. Te obie choroby odkleszczowe mogą zakończyć się śmiercią pacjenta.

Borelioza to jedna z chorób bakteryjnych przenoszonych przez kleszcze. Z roku na rok diagnozuje się coraz więcej przypadków boreliozy, co wynika z większej świadomości i edukacji lekarzy pierwszego kontaktu, jak również ze zwiększającej się populacji kleszczy. W profilaktyce zachorowań ważne jest unikanie ugryzienia przez te pajęczaki, jak również odpowiednia reakcja, pozwalająca na szybkie wyciągnięcie kleszcza oraz uważne obserwowanie wszelkich objawów mogących wskazywać na boreliozę. Chociaż, oprócz rumienia wędrującego, problemem bywa głównie ich mała specyfika.