Biegunka podróżnych (zemsta faraona) - przewodnik po dolegliwościach podróżnych z krajów egzotycznych

Zemsta faraona- co to?

Biegunka podróżnych określana też potocznie jako zemsta, czy klątwa faraona to zespół objawów spowodowanych zakażeniem przewodu pokarmowego, który występuje u osoby podróżującej z kraju o wyższym standardzie sanitarno-higienicznym do kraju gdzie przestrzeganie zasad higieny nie zawsze stanowi normę, co dotyczy zwłaszcza rejonów strefy tropikalnej i subtropikalnej. Ze względu na najczęstsze w ostatnich latach wyjazdy Polaków do Egiptu i Turcji, to z tymi destynacjami najczęściej kojarzone są zaburzenia żołądkowo jelitowe. Problem może dotyczyć 20-50% turystów w zależności od miejsca podróży i czasu trwania wyjazdu. 

Czynnikiem odpowiedzialnym za zatrucie pokarmowe u dorosłych i dzieci w czasie podróży są zwykle bakterie, znacznie rzadziej natomiast wirusy, czy pasożyty. Wśród szczepów bakteryjnych dominują zakażenia wywołane przez Escherichia coli (szczepy enterotoksyczne lub enteroagregacyjne), chociaż zdążają się również inne czynniki etiologiczne, tj. Camphylobacter, Shigella, czy Salmonella. Do zakażenia dochodzi podczas podróży lub częściej po przybyciu do miejsca docelowego. Droga wnikania patogenu do organizmu jest zwykle doustna przez skażoną wodę, pokarm lub przez brudne ręce. 

Chcesz wiedzieć więcej? Przytaj: wszystko o biegunce bakteryjnej!

Wiele osób zastanawia się również, czy zemsta faraona jest zaraźliwa? Zasadniczo tak, ponieważ za wystąpienie objawów odpowiadają różnego rodzaju patogeny, które mogą przenosić się na osoby towarzyszące. Dlatego też w rodzinach, czy grupach turystycznych często zdarza się, że objawy występują u kilku osób jednocześnie. Główną jednak drogą zakażenia jest droga fekalno-oralna, czyli poprzez kontakt z zanieczyszczoną wodą, żywnością, a także przy nieprzestrzeganiu zasad higieny (np. korzystanie ze wspólnych ręczników, sztućców, brak mycia rąk po wyjściu z toalety, itp.).

Zemsta faraona w jakich krajach jest najczęściej spotykana? Jest typowym problemem w wielu regionach świata, gdzie warunki sanitarne odbiegają od tych znanych w Europie, m.in. w Egipcie, Maroko, Tunezji, Turcji, Indiach, Nepalu, Pakistanie, Bangladeszu, Tajlandii, Wietnamie, Indonezji, Filipinach, Kenii, Meksyku, czy Brazylii.

Zemsta faraona objawy. Biegunka podróżnych ile trwa?

Aby w ogóle mówić o biegunce podróżnych, musi dojść do oddawania co najmniej 3 nieuformowanych, wodnistych stolców w ciągu jednej doby, zwykle ilość ta nie przekracza 5-ciu wypróżnień, ale u 20% pacjentów wystąpić może od 6 do nawet 15 wypróżnień. Rzadko stolce są krwawe. Dodatkowo pojawiają się takie objawy jak kurczowe bóle brzucha, parcie na stolec, nudności, wymioty, utrata apetytu czy wzdęcia. Objawy pojawiają się dość niespodziewanie, zwykle po 2-3 dniach po przybyciu na miejsce. Trwają one od jednego do kilku dni i mają charakter samoograniczający się. Niestety dolegliwości są dość intensywne i zmuszają podróżnych do zmiany planów i pozostania w pokoju hotelowym. W przypadku starszych osób z przewlekłymi chorobami biegunka może przebiegać ciężej, a w szczególnych przypadkach wymagać przeprowadzenia dokładniejszych badań diagnostycznych i hospitalizacji. 

Zemsta faraona po powrocie z Egiptu nie zawsze odchodzi w zapomnienie. Diagnozuje się, że nawet u 18% osób, które przeszły epizod zachorowania na biegunkę podróżnych, występuje poinfekcyjny zespół jelita drażliwego. Może on manifestować się nawet pół roku po epizodzie biegunki.

Biegunka podróżnych- jak leczyć?

Choroba faraona powinna być leczona podobnie jak każda inna ostra biegunka infekcyjna. Przede wszystkim należy zadbać o nawodnienie pacjenta, co jest szczególnie ważne w przypadku dzieci i osób starszych przebywających w wysokich temperaturach, które mogą szybko się odwodnić. Najlepszym wyborem są gotowe doustne płyny nawadniające (ORS) z apteki, które dostarczają nie tylko wodę, ale również elektrolity. Zawierają one sód, potas, glukozę i chlorki w odpowiednich proporcjach. Saszetkę lub tabletkę musującą najlepiej rozpuścić w wodzie butelkowanej, aby nie narażać się na kolejne zakażenia. Lepiej natomiast unikać alkoholu, kawy i słodkich napojów gazowanych, które mogą nasilać biegunkę. 

Dobrym rozwiązaniem jest również podanie probiotyku choremu. Rekomendowane szczepy o udowodnionej aktywności przeciwbiegunkowej, które pomogą skrócić czas trwania dolegliwości i korzystnie wpłyną na odbudowę mikroflory jelitowej to Saccharomyces boulardii czy Lactobacillus rhamnosus GG. Z kolei typowy lek na biegunkę[FP1] - loperamid, zmniejszający ilość wypróżnień może zostać zastosowany doraźnie, gdy w stolcu nie pojawia się krew i u pacjenta nie występuje gorączka. Działa on głównie zapierająco, nie leczy zaś przyczyny biegunki. Obecnie często sięga się po nowsze leki przeciwbiegunkowe, np. racekadotryl, który ogranicza wydzielanie wody i elektrolitów do światła jelita i zmniejsza ilość stolców biegunkowych, a także ryzyko odwodnienia. 

Zemsta faraona jakie leki zwalczające przyczynę zakażenia warto zastosować? W przypadku biegunki wirusowej rekomenduje się nawodnienie oraz probiotykoterapię. Natomiast jeśli dolegliwości wywołane są przez bakterie, wówczas podanie odpowiedniego antybiotyku pozwala skracać czas trwania choroby. Właściwy preparat w zależności od miejsca destynacji dobiera lekarz. Dobre efekty terapeutyczne można uzyskać, stosując m.in. rifaksyminę przez 3 dni. Jest to jednak lek dostępny w Polsce tylko z przepisu lekarza. 

W czasie trwania dolegliwości warto zadbać również o odpowiednią dietę, chociaż nie stanowi to  problemu, kiedy pacjent odmawia jedzenia. Najważniejsze, aby przyjmował płyny. Najlepiej postawić na lekkostrawne posiłki, tzn. sucharki, banany, gotowany ryż z marchewką, czy pieczone jabłuszka. Po ustąpieniu ostrych objawów warto pamiętać, że trzeba dać układowi pokarmowemu czas na regenerację i normalne posiłki lepiej wprowadzać stopniowo. Początkowo, podobnie jak w czasie trwania dolegliwości należy unikać tłustych, smażonych i ciężkostrawnych potraw.

Niekiedy biegunka może być wywołana czynnikami stresowymi wynikającymi z samej podróży. Wówczas przed wyjazdem, jak i w jego trakcie można sięgnąć po ziołowe tabletki na uspokojenie bez recepty[FP2]  zawierające walerianę, melisę, czy szyszkę chmielu. W takim wypadku sprawdzi się również ashwagandha, która przysposabia organizm do radzenia sobie w stresujących sytuacjach. 

Klątwa faraona- jak zapobiegać?

Wiedząc, co to jest zemsta faraona stwierdzenie, że lepiej jej zapobiegać niż leczyć ma szczególne znaczenie. Co zatem zrobić, aby w czasie wakacji nie nabawić się biegunki?

·         Pić tylko wodę butelkowaną, używać jej również do mycia zębów, sięgać po soki i napoje gazowane również z butelki,

·         Unikać napojów z lodem, który często może być robiony z kranówki,

·         Wybierać potrawy gotowane, smażone lub pieczone, unikać surowego mięsa, ryb, owoców morza,

·         Uważać na warzywa i owoce, jeść tylko takie, które można samodzielnie obrać (banany, pomarańcze, mango),

·         Unikać street foodu i jedzenia z niepewnych źródeł,

·         Myć ręce stosunkowo często, stosować również żel antybakteryjny, szczególnie przed jedzeniem,

·         Nie dzielić się sztućcami, kubkami, czy ręcznikami z innymi osobami,

·         Unikać serwowanych w hotelach surowych sałatek i owoców, które mogły być myte w kranówce,

·         Rezygnować z deserów i napojów stojących długo w wysokiej temperaturze,

·         Spożywać świeżo przygotowane, najlepiej jeszcze gorące potrawy.

Dla wielu turystów wciąż dużym zaskoczeniem jest fakt, że zasady higieniczne i standardy dotyczące przygotowywania oraz przechowywania żywności w krajach tropikalnych nieco odbiegają od tych europejskich. Mimo szerokiego apelu lekarzy, o przestrzeganie restrykcyjnych zasad higienicznych, wakacyjny luz zwykle bierze górę, a klątwa faraona staje się częstym i realnym problemem zdrowotnym towarzyszącym urlopowym wyjazdom. [FP3] 

Warto kilka dni przed wyjazdem, jak i w trakcie pobytu, stosować preparat probiotyczny. Szczególnie rekomendowane w zapobieganiu biegunce podróżnych są szczepy: Saccharomyces boulardii oraz Lactobacillus rhamnosus GG, sprawdzą się one również przy pierwszych objawach infekcji i skrócą czas trwania samej biegunki. 

Biegunka po powrocie z Egiptu

Może również wystąpić biegunka po powrocie z Turcji, Egiptu lub innego bardziej egzotycznego kraju. Ma to związek z tym, że objawy infekcji często rozwijają się z opóźnieniem i dają się we znaki po kilku, a nawet kilkunastu dniach. Kwestia ta dotyczy częściej chorób pasożytniczych niż typowej biegunki o etiologii wirusowej, czy bakteryjnej. Warto pamiętać, że również stres związany z podróżą do domu i lotem może nasilać problemy żołądkowo-jelitowe. 

Jeśli dolegliwości ustępują w ciągu kilku dni i pomagają tradycyjne metody leczenia oparte na nawodnieniu oraz probiotykoterapii nie trzeba się martwić. Sytuacja wygląda inaczej gdy biegunka trwa dłużej. Dolegliwości utrzymujące się powyżej 2 tygodni mogą wskazywać na infekcję pasożytniczą lub powikłania po bakteryjnym zapaleniu jelit. Warto również pamiętać, że w niektórych przypadkach biegunka podróżnych bywa punktem wyjścia do rozwoju zespołu jelita drażliwego po infekcji.

Biegunka podróżnych po powrocie z wakacji – kiedy zgłosić się do lekarza?

·         Biegunka utrzymuje się >5–7 dni,

·         W stolcu pojawia się krew, ropa lub dużo śluzu,

·         Występują objawy dodatkowe, tj. gorączka, silne bóle brzucha, osłabienie,

·         Pojawiają się objawy mogące wskazywać na odwodnienie (suchość w ustach, zawroty głowy, mało moczu).

Co to jest biegunka podróżnych? To dość nieprzyjemne dolegliwości żołądkowo-jelitowe, którym zwykle towarzyszy biegunka, pojawiające się po kontakcie z florą bakteryjną charakterystyczną dla krajów rozwijających się o niskim standardzie sanitarnym, tj. Egipt, Turcja, Tunezja, Maroko, ale też Tajlandia, czy Brazylia. Te dolegliwości mogą mocno popsuć wyjazd wakacyjny, więc zdecydowanie lepiej im zapobiegać, niż musieć się z nimi zmagać. Warto zatem w czasie wakacji przestrzegać zasad higieny, unikać wody z kranu i jedzenia z niepewnych źródeł, jak również wspierać swoją mikroflorę jelitową stosują probiotyki.