Babka płesznik – właściwości lecznicze, działanie i zastosowanie

Babka płesznik- co to za roślina?

Babka płesznik (Plantago psyllium) to roślina należąca do rodziny babkowatych (Plantaginaceae). W Polsce babka płesznik nie występuje dziko – surowiec jest importowany i pochodzi z kontrolowanych upraw głównie z Hiszpanii, Francji, Pakistanu i Indii. Babka płesznik rzadko jest uprawiana w naszym kraju, dużo większą popularnością cieszy siemię lniane o podobnych właściwościach. Roślina wywodzi się z obszarów basenu Morza Śródziemnego i Azji Zachodniej. Najważniejsze cechy charakterystyczne rośliny:

·         Roślina jednoroczna, dorastająca do wysokości około 30–40 cm,

·         Łodyga: szczupła i wzniesiona,

·         Babka płesznik liście: wąskie, równowąskie skupione u nasady,

·         Kwiaty: niewielkie, niepozorne zebrane w kłosowate kwiatostany, koloru biało-szarego lub żółtawego, rozmieszczone na końcach pędów,

·         Nasiona babki płesznik: małe, owalne, koloru brunatnego lub ciemnobrązowego, błyszczące, przypominające kształtem miniaturowe soczewki, po kontakcie z wodą pęcznieją i tworzą charakterystyczną, śluzowatą otoczkę.

Błonnik- babka płesznik

Nasiona i łuski nasion babki płesznik są naturalnym źródłem błonnika pokarmowego. Jest to zarówno błonnik rozpuszczalny w wodzie, głównie w postaci śluzów roślinnych (polisacharydów), które po kontakcie z wodą tworzą żelową, lepką masę. Śluz ten pęcznieje w przewodzie pokarmowym i zwiększając objętość treści jelitowej działa jako naturalny środek wspomagający perystaltykę. Nasiona babki płesznik zawierają również niewielkie ilości błonnika nierozpuszczalnego w wodzie, który nie ulega rozkładowi przez mikroflorę jelitową, a tym samym korzystnie wpływa na przyspieszenie perystaltyki jelit i ograniczenie wartości energetycznej przyjmowanych pokarmów. 

Mieszanina nasion babki płesznik i babki jajowatej tworzą tzw. błonnik witalny. Jest to bardzo dobre źródło błonnika pokarmowego zarówno tego rozpuszczalnego, jak i nierozpuszczalnego w wodzie. Preparaty zawierające tego typu mieszankę stosowane są jako środki na zaparcia, regulujące pracę układu pokarmowego i o działaniu wspomagającym w przypadku różnego rodzaju problemów gastrycznych, ale również wspierające utrzymanie właściwego poziomu glukozy i cholesterolu. 

Babka płesznik właściwości i wartości odżywcze

Nasiona babki płesznik (Psyllii Semen) stanowią śluzowy surowiec farmakopealny szeroko wykorzystywany w lecznictwie. Śluz w łupinie nasiennej stanowi 10-12% i zawiera on głównie rozpuszczalne frakcje polisacharydów, takich jak: kwaśne arabinoksylany, kwas galakturonowy oraz ramnozę. Ponadto sama łupina nasienna ma bogate właściwości odżywcze ze względu na zawartość w niej białka (od 15% do 20%) i tłustych olejów (od 5% do 13%), bogatych w kwas linolowy, oleinowy i palmitynowy. Inne składniki w niej zawarte to palanteoza (trisacharyd zbudowany z glukozy, fruktozy i galaktozy), fitosterole (kampesterol, ß-sitosterol, stigmasterol), triperteny i aukubiny.

Zawarte w surowcu składniki warunkują jego właściwości. Babka płesznik działanie:

·         Reguluje pracę jelit- nasiona babki płesznik w jelitach tworzą śluzową masę, która zwiększa objętość treści jelitowej, poprawia konsystencję stolca, ułatwia wypróżnianie, działa łagodząco i ochronnie  na śluzówkę jelit. 

·         Wspomaga odchudzanie- błonnik zawarty w nasionach babki płesznik pęcznieje w żołądku, dając tym samym uczucie sytości, co pozwala kontrolować ilość spożywanych kalorii i unikać napadów głodu.

·         Obniża poziom cholesterolu- śluz wiąże w jelitach kwasy żółciowe i cholesterol, dzięki temu spada poziom „złego” LDL i poprawie ulega profil lipidowy.

·         Stabilizuje poziom cukry we krwi- śluz spowalnia wchłanianie glukozy, zapobiegając tym samym po posiłkowym skokom cukru i pozwala lepiej kontrolować glikemię. Jest to ważne w przypadku osób zmagających się z insulinoopornością i cukrzycą typu 2.

·         Wykazuje właściwości prebiotyczne- wspiera rozwój korzystnej mikroflory jelitowej, stanowiąc pożywkę dla bakterii probiotycznych.

·         Chroni błonę śluzową przewodu pokarmowego- tworzy warstwę ochronną na powierzchni ścian przewodu pokarmowego, co działa łagodząco w wielu stanach zapalnych żołądka i jelit.

Nasiona babka płesznik- surowiec nie tylko wykazuje działanie ochronne i regulujące w obrębie układu pokarmowego, ale również działa oczyszczająco, detoksykacyjnie i wspiera funkcjonowanie systemu odpornościowego. Przypisuje się mu również właściwości przeciwkaszlowe, wykrztuśne, przeciwbakteryjne, moczopędne i przeciwbólowe. Babkę płesznik można wykorzystywać również miejscowo na skórę w różnego rodzaj dermatozach ze względu na nawilżające i łagodzące właściwości śluzu pozyskiwanego z nasion surowca. 

Babka płesznik na co warto ją stosować?

Nasiona babki płesznik dzięki właściwościom śluzotwórczym i regulującym, są szeroko wykorzystywane w różnych problemach zdrowotnych, również tych niezwiązanych z układem pokarmowym.

Najczęstsze zastosowania surowca:

·         Babka płesznik na zaparcia i nieregularne wypróżnienia- spożywanie nasion surowca pozwala zwiększać objętość masy kałowej, nawilżyć ją, co ułatwia defekację. Ze względu na wysoki profil bezpieczeństwa babka płesznik sprawdzi się na zaparcia przewlekłe, w tym u seniorów, a nawet kobiet w ciąży.

·         Na biegunki- pochłania nadmiar wody w jelitach i zagęszcza konsystencję stolca.

·         Na zespół jelita drażliwego (IBS)- nie tylko wspiera odbudowę flory bakteryjnej jelit, ale również wspomaga regenerację i zmniejsza stany zapalne w obrębie błony śluzowej. Co więcej, łagodzi zarówno zaparcia, jak i biegunki występujące w przebiegu IBS.

·         Na odchudzanie- zapewnia uczucie sytości na dłużej, co pomaga kontrolować ilość przyjmowanych kalorii.

·         Na wysoki poziom cholesterolu- obniża poziom „złego” cholesterolu i podnosi stężenie frakcji HDL.

·         Na wysoki poziom cukru- spowalnia wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego, wspierając regulację poziomu glukozy u pacjentów z cukrzycą typu 2 i insulinoopornością.

·         Na procesy detoksykacyjne- oczyszcza jelita, co wspomaga usuwanie toksyn z organizmu.

·         Na stany zapalne przewodu pokarmowego- śluz z nasion babki płesznik tworzy ochronną warstwę na błonie śluzowej jelit i żołądka, łagodząc podrażnienia i stany zapalne.

·         Na podrażnienie i suchość skóry- okłady ze śluzu nasion babki płesznik nawilżają i łagodzą podrażnienia, co znalazło zastosowanie, m.in. w atopowym zapaleniu skóry, stanach zapalnych skóry, trądziku różowatym i łuszczycy.

Babka płesznik- jak stosować?

Dla uregulowania pracy przewodu pokarmowego babkę płesznik należy stosować przez dłuższy czas. Zwykle odmierza się 1-2 łyżeczki nasion (5-10g) i zalewa szklanką wody. Babka płesznik jak pić? Przygotowaną mieszaninę można wypić od razu lub po krótkim odstaniu. Najlepiej zmieszane nasiona babki płesznik z wodą wypijać na czczo lub pół godziny przed posiłkiem. Babka płesznik jak jeść? Można nasiona dodawać do jogurtu, koktajlu czy musli, jak również domowych wypieków, zarówno słonych jak i słodkich, jako dobre źródło błonnika.  

Stosowanie babki płesznik warto zacząć stopniowo, tj. od 1 łyżeczki i zwiększać tę ilość. Pozwoli to uniknąć nieprzyjemnych dolegliwości ze strony układu pokarmowego, m.in. wzdęć, bóli brzucha. Jeśli jednak symptomy nietolerancji nadal będą się utrzymywać, ilość spożywanej babki należy ograniczyć bądź odstawić produkt.

Nasiona babki płesznik dostępne są również w formie zmielonej. Tego typu preparat ziołowy regulujący perystaltykę jelit i wypróżnianie wykazuje podobną skuteczność jak spożywanie całych nasion. W wielu przypadkach bywa on jednak prostszy do zastosowania. Dla osób, które nie preferują preparatów w formie do picia, dostępne są również tabletki lub kapsułki zawierające nasiona i/lub łupiny nasienne babki płesznik.

Jeśli śluz pozyskany z nasion babki płesznik ma zostać zastosowany zewnętrznie, wystarczy moczyć nasiona w wodzie przez kilkanaście minut, a następnie nasączyć w roztworze wacik czy gazik i nanieść go na skórę lub wykonać kompres. 

Babka płesznik zastosowanie poza medyczne

Preparaty i leki na trawienie to nie jedyne obszary, w których wykorzystywana jest babka płesznik. To powszechny składnik kulinarny, kosmetyczny i technologiczny, wartościowy głównie ze względu na swoje właściwości śluzowe. Do produkcji sosów, smoothie czy musów surowiec wykorzystywany jest jako naturalny żel zagęszczający. Natomiast w kuchni wegańskiej stanowi dobry zastępnik jajek. Dodawany jest do dobrej jakości żywności, poprawiając jej wilgotność, konsystencję oraz jako błonnik i składnik zwiększający wartość odżywczą produktów. Jest to dobry składnik modnych fit deserów i koktajlów. Również kosmetologia czerpie z właściwości żelujących babki płesznik. Surowiec wykorzystywany jest do produkcji naturalnych maseczek na podrażnioną po zabiegach czy nadmiernym opalaniu skórę. Nasiona babki płesznik dodawane są niekiedy również do paszy dla zwierząt, ponieważ poprawiają trawienie i stan mikroflory jelitowej u niektórych gatunków hodowlanych.

Babka płesznik – przeciwwskazania i skutki uboczne

Chociaż babka płesznik to surowiec o wielu drogocennych dla zdrowia właściwościach nie jest ona jednak wskazana dla wszystkich. Babka płesznik - właściwości i przeciwwskazania do stosowania:

·         Brak drożności jelit lub odcinkowe zwężenia przewodu pokarmowego, ponieważ błonnik powoduje zwiększenie objętości masy jelitowej, co może powodować miejscowe zatkanie światła jelit,

·         Problemy z przełykaniem,

·         Choroby jelit o charakterze zapalnym, m.in. choroba Leśniowskiego-Crohna w fazie zaostrzenia,

·         Ciężka cukrzyca wymagająca uważnego kontrolowania glikemii,

·         Alergia na pyłki babki płesznik,

·         Przyjmowanie na stałe innych leków, m.in. kardiologicznych, hormonalnych, przeciwpadaczkowych, przeciwcukrzycowych, ponieważ nasiona babki płesznik mogą zmniejszyć ich wchłanianie w jelitach, dlatego koniecznie należy zachować 2-godzinny odstęp między przyjmowanymi farmaceutykami a stosowaniem surowca. 

Jak w przypadku wielu innych surowców błonnikowych podczas suplementacji babką płesznik mogą pojawić się różnego rodzaju nieprzyjemne dolegliwości. Głównie są to wzdęcia, gazy, bóle brzucha, zaparcia, a w rzadkich przypadkach również alergie. Babka płesznik skutki uboczne jej stosowania mogą zostać ograniczone poprzez picie odpowiednio dużej ilości wody. Należy przyjmować porcję surowca ze szklanką wody, jak również zadbać o odpowiednie nawodnienie w ciągu dnia. Rozpoczynając kurację, należy stosować mniejsze porcje nasion babki i stopniowo je zwiększać, aby dać możliwość adaptacji organizmowi. 

Babka płesznik to niezwykle cenny surowiec, stanowi zarówno dobre źródło błonnika, jak i składników odżywczych. Produkty spożywcze wzbogacone o babkę płesznik zaliczane są do tzw. super food. Dlatego chcąc regulować pracę przewodu pokarmowego, warto sięgać po babkę płesznik, czy to w formie nasion, zmielonej czy też kapsułek lub tabletek.