Krztusiec u dorosłych – objawy, badania i leczenie

Krztusiec – co to za choroba?

Krztusiec, dawniej określany jako koklusz, to choroba bakteryjna, której znaczenie w ostatnich latach zaczyna niepokojąco wzrastać. Inna, mniej popularna nazwa tej przypadłości to „kaszel 100-dniowy”. Określenie to podkreśla uporczywość i uciążliwość krztuśca. Choroba ta jest wysoce zaraźliwa. Szczególnie niebezpieczna jest dla niemowląt i małych dzieci. Krztusiec u dorosłych ma zazwyczaj łagodniejszy przebieg. Z grupy tej należy jednak wyodrębnić pacjentów w podeszłym wieku, którzy są w większym stopniu narażeni na cięższy przebieg krztuśca oraz rozwój powikłań.

Koklusz jest kojarzony z uciążliwym, długotrwałym kaszlem. W związku z tym, część pacjentów sięga po środek przeciwkaszlowy, który złagodzi ten objaw i poprawi samopoczucie chorego. Jednak żaden lek na kaszel nie ma udowodnionej skuteczności w leczeniu kaszlu występującego w przebiegu krztuśca. O tym, jak leczyć koklusz u dorosłych, będzie mowa w dalszej części artykułu.

Co to jest krztusiec? Krztusiec, zwany też kokluszem lub kaszlem 100-dniowym, to wysoce zakaźna choroba wywoływana przez bakterie Bordatella pertussis. Częstość jej wykrywania w ostatnich latach wzrasta.

Krztusiec – objawy u dorosłych

Koklusz – objawy u osób dorosłych najczęściej nie są tak charakterystyczne, jak u pacjentów pediatrycznych. Typowe objawy krztuśca u dzieci to bowiem napadowy, duszący kaszel zakończony głośnym wdechem i świstem krtaniowym. W przypadku osób dorosłych, kaszel najczęściej nie ma tak dużego natężenia. Utrzymuje się długo, lecz jest łagodniejszy i nie tak uciążliwy dla chorego. Objawy krztuśca w początkowej fazie choroby często przypominają zwykłe przeziębienie lub grypę. Z tego powodu, koklusz u osób dorosłych wykrywany jest stosunkowo późno. 

Objawy krztuśca u dorosłych mogą ograniczać się jedynie do przewlekłego kaszlu. U części pacjentów dodatkowo pojawiają się: nieżyt nosa, lekki wzrost temperatury ciała i osłabienie. Kaszel typowy dla krztuśca jest suchy, nieproduktywny. Często nasila się wieczorem i w trakcie nocy. Może trwać kilka tygodni, a nawet kilka miesięcy.

Krztusiec – wysypka nie jest typowym objawem tej choroby. Jeśli występuje, wskazuje raczej na inne schorzenie. Dominującym objawem kokluszu jest uciążliwy, suchy kaszel, który może utrzymywać się kilka tygodni lub miesięcy.

Koklusz – jak dochodzi do zarażenia?

Krztusiec, jak zostało już wspomniane, jest chorobą wysoce zakaźną. Rezerwuarem bakterii jest człowiek. Do zarażenia dochodzi najczęściej drogą kropelkową. Pałeczki krztuśca z dużą łatwością rozprzestrzeniają się na kolejne osoby podczas kaszlu. Przedostają się do nabłonka dróg oddechowych, a produkowana przez nie toksyna uszkadza komórki. Czas, który mija od zarażenia do pojawienia się pierwszych objawów choroby, wynosi najczęściej 1-2 tygodnie. Warto jednak podkreślić, że pacjent mimo braku symptomów może już w tym okresie zarażać kolejne osoby. Wysoka zakaźność utrzymuje się również przez pierwsze tygodnie po pojawieniu się kaszlu. Jeśli chory zacznie przyjmować antybiotyk, przestaje zarażać innych po upływie 5 dni od rozpoczęcia antybiotykoterapii.

Krztusiec – choroba ta u osób dorosłych jest groźna ze względu na łatwe zarażanie małych dzieci, które przebywają w ich bliskim otoczeniu. To właśnie dorośli są głównym źródłem zakażenia u niemowląt. A jak zostało już wspomniane, niemowlęta są szczególnie narażone na ciężki przebieg kokluszu oraz rozwój poważnych powikłań.

Krztusiec – jak go rozpoznać?

Krztusiec – kaszel utrzymujący się dłużej niż 7 dni, który jest suchy i nieproduktywny, a jednocześnie nie towarzyszą mu objawy wskazujące na inną chorobę, nasuwa podejrzenie kokluszu. Chorobę tę mogą potwierdzić odpowiednie badania, choć nie zawsze są one zalecane i konieczne. Przykładowo, jeśli pacjent ma typowe objawy krztuśca i dodatkowo u osoby z jego najbliższego otoczenia w ostatnim czasie zdiagnozowano tą przypadłość (i została ona potwierdzona badaniami), dodatkowe badania zazwyczaj nie są niezbędne.

Czasami jednak rekomendowane jest badanie na krztusiec, które pomaga prawidłowo rozpoznać przyczynę infekcji. Jednym z nich jest badanie mikrobiologiczne, do którego pobierany jest wymaz z gardła lub nosa. Lekarz może zalecić też badanie serologiczne pozwalające wykryć przeciwciała przeciwko toksynie krztuścowej. Czasami pacjenci zastanawiają się, czy badanie na krztusiec jest refundowane. Niestety nie, badanie swoistych przeciwciał przeciwko toksynie krztuścowej jest płatne.

Dodatkowo, lekarz może zlecić też morfologię krwi. Przewlekły kaszel może mieć różne przyczyny. Jeśli są wątpliwości co do diagnozy, konieczne może być wykonanie też innych badań, które pozwolą dokonać prawidłowego rozpoznania. Warto podkreślić, że w Polsce rozpoznawanie krztuśca oraz zgłaszanie przypadków tej choroby do odpowiednich instytucji uznawane jest za niewystarczające. 

Krztusiec – leczenie u dorosłych

Jak leczyć krztusiec? Już z początkowej części artykułu można dowiedzieć się, że popularne leki przeciwkaszlowe nie mają udowodnionej skuteczności w leczeniu kokluszu. Preparaty te nie są więc rekomendowane w łagodzeniu kaszlu występującego w przebiegu krztuśca. Co zatem pomaga na krztusiec? Z uwagi na fakt, że krztusiec jest chorobą o podłożu bakteryjnym, dominującą rolę w leczeniu pełnią antybiotyki. 

Lekami pierwszego wyboru są w tym przypadku makrolidy. Zazwyczaj zalecana jest azytromycyna lub klarytromycyna. U osób nietolerujących tej grupy antybiotyków można podać kotrimoksazol. Im wcześniej antybiotyk zostanie podany, tym więcej niesie korzyści dla pacjenta. Jeśli zostanie wdrożony w pierwszych dniach po pojawieniu się objawów krztuśca, łagodzi jego przebieg oraz zapobiega zarażaniu kolejnych osób. Jeśli natomiast decyzja o podaniu antybiotyku zostanie podjęta na późniejszym etapie choroby, raczej nie wpłynie on już znacząco na nasilenie objawów. Nadal jednak warto go stosować w celu zapobiegania rozprzestrzeniania się bakterii krztuśca. 

Krztusiec – leczenie polega na zastosowaniu antybiotyku. Wskazane jest jak najwcześniejsze wdrożenie antybiotykoterapii. Dodatkowo, warto dbać o regularne nawadnianie organizmu i unikanie kontaktu z substancjami drażniącymi układ oddechowy. Nie udowodniono, aby leki przeciwkaszlowe lub inhalacje na kaszel były efektywne w leczeniu kokluszu.

Leczenie krztuśca obejmuje też regularne nawadnianie organizmu oraz unikanie substancji, które mogą podrażniać drogi oddechowe (np. dym papierosowy lub innego rodzaju zanieczyszczenia powietrza). Czasami pacjenci sięgają po inhalacje na kaszel. Brakuje jednak badań, które potwierdziłyby ich skuteczność w leczeniu krztuśca u dorosłych lub dzieci.  

Czy krztusiec jest wyleczalny?

Krztusiec u dorosłych ma zazwyczaj łagodny przebieg i ustępuje bez komplikacji. Mimo uciążliwości objawów oraz ich długiego utrzymywania się, większość pacjentów wraca więc do pełni zdrowia. Nieco inaczej rokowania wyglądają w przypadku pacjentów starszych. Ze względu głównie na obciążenie chorobami przewlekłymi, osoby te są w większym stopniu narażone na wystąpienie powikłań. Należą do nich m.in. zapalenie płuc, nietrzymanie moczu, złamania żeber będące wynikiem silnego odruchu kaszlowego oraz powikłania neurologiczne. Śmiertelność związana z krztuścem u osób w podeszłym wieku jest wyższa niż u młodszych dorosłych.