Fitoestrogeny – czym są i jakie są ich źródła?

Fitoestrogeny – co to za związki?

Fitoestrogeny, fitohormony to substancje pochodzenia roślinnego, które budową oraz właściwościami są zbliżone do estrogenów, czyli żeńskich hormonów płciowych. Fitoestrogeny są więc stosowane w celu uzupełnienia poziomu hormonów w organizmie kobiety w okresie menopauzalnym. Menopauza związana jest ze stopniowym wyciszaniem aktywności jajników. W efekcie dochodzi do spadku poziomu hormonów – estrogenu i progesteronu. Obniżone stężenie tych hormonów wyzwala określone objawy menopauzy, takie jak chociażby uderzenia gorąca, nadmierne pocenie się, wahania nastroju czy wzrost masy ciała.

Fitoestrogeny – menopauza u każdej kobiety ma inny przebieg. Dolegliwości związane z klimakterium pojawiają się już kilka lat przed wystąpieniem ostatniej miesiączki. Doświadcza ich większość kobiet. Obecnie dostępne są różne metody łagodzenia tych objawów. Jedną z nich jest hormonalna terapia zastępcza (HTZ). Jak sama nazwa wskazuje, polega ona na uzupełnianiu naturalnych hormonów syntetycznymi. Z uwagi jednak na przeciwwskazania do jej stosowania oraz możliwe działania niepożądane, nie u wszystkich kobiet jest ona rekomendowana. Inną możliwością jest przyjmowanie fitoestrogenów. Naturalne fitohormony są bezpieczniejsze w stosowaniu, mają znacznie mniej działań skutków ubocznych i są lepiej tolerowane przez organizm. W fitoestrogeny bogate są liczne tabletki wspomagające okres przekwitania. 

Fitoestrogen ma słabsze działanie niż syntetyczny estrogen przyjmowany w formie hormonalnej terapii zastępczej. Nawet najsilniejsze fitoestrogeny mogą nie przynieść wystarczającej poprawy samopoczucia i uśmierzenia objawów menopauzy, jeśli mają one duże nasilenie. Fitohormony są pomocne głównie u kobiet, które zmagają się z łagodnymi lub umiarkowanymi symptomami przekwitania. Mogą być też przyjmowane wspomagająco przez kobiety, które korzystają z HTZ.

Fitohormony – co to? Fitohormony lub fitoestrogeny to związki, które budową oraz działaniem przypominają estrogeny produkowane naturalnie w organizmie. Dzięki swoim właściwościom znalazły one wykorzystanie w łagodzeniu objawów menopauzy, których doświadcza większość kobiet przechodzących przez etap przekwitania.

Fitohormony na menopauzę

Fitoestrogeny posiadają zdolność do łączenia się z receptorami estrogenowymi, choć dokładny mechanizm ich działania nie został w pełni poznany. Uważa się, że ze względu na podobną budowę, naśladują one działanie naturalnych estrogenów. Mogą więc korzystnie oddziaływać na układ sercowo-naczyniowy oraz układ kostny. Estrogeny działają bowiem ochronnie na te układy. Oddziałują korzystnie na proces krzepnięcia krwi, rozszerzają naczynia krwionośne, a także poprawiają wrażliwość tkanek na działanie insuliny. Fitoestrogeny mogą też łagodzić uderzenia gorąca, które bywają bardzo uciążliwe dla kobiet. Zmniejszają również nadmierną potliwość. 

Fitohormony – menopauza często powoduje osłabienie, zmęczenie, problemy ze snem oraz odczuwanie większego napięcia nerwowego. Przy takich objawach również pomocne mogą być naturalne fitoestrogeny. Główne 3 klasy fitoestrogenów to: 

·         flawonoidy,

·         lignany,

·         stilbeny.

W obrębie każdej z tych grup znajduje się wiele związków fitoestrogennych. Przykładowe to: daidzeina, genisteina, prenylnaryngenina, kumesterol i resweratrol. Substancje te obecne są zarówno w produktach spożywczych, jak i wybranych lekach oraz suplementach diety. Można znaleźć je również w kosmetykach.

Fitoestrogeny w diecie – w jakich produktach można je znaleźć?

Za produkt najbogatszy w fitoestrogeny uchodzi soja. Jednak nie tylko ona zawiera fitohormony. Związki te znajdują się również w innych roślinach strączkowych. Przykładowe produkty zawierające fitohormony to soczewica, ciecierzyca, owies, kukurydza i ryż. Fitoestrogeny znajdują się też w szpinaku, kapuście, czosnku, nasionach sezamu i słonecznika. W mniejszych ilościach są obecne również w owocach, takich jak winogrona, gruszki czy śliwki. Czerwone wino, herbata i kawa także zawierają fitohormony.

Fitoestrogeny naturalne znajdują się też w takich roślinach jak pluskwica groniasta, len zwyczajny, koniczyna czerwona i chmiel zwyczajny. To właśnie wyciągi z tych roślin znajdują się w preparatach na menopauzę, które dostępne są bez recepty.

Fitoestrogeny – w jakich produktach spożywczych są obecne? Produkt najbogatszy w fitoestrogeny to soja. Związki te znaleźć można też w innych warzywach strączkowych i nie tylko, a także w produktach zbożowych i owocach. Cennym źródłem fitohormonów są takie rośliny jak pluskwica groniasta, koniczyna czerwona i chmiel zwyczajny.

Fitohormony roślinne w lekach, suplementach i kosmetykach

Fitoestrogeny – gdzie występują? Jak zostało wspomniane, fitohormony obecne są nie tylko w powszechnie spożywanych pokarmach, ale również w wybranych preparatach aptecznych. W lekach i suplementach stosowane są wyciągi roślinne, w których zawartość fitoestrogenów może być znacząco wyższa. Pomocna w łagodzeniu objawów menopauzy może być pluskwica groniasta. Wyciąg z pluskwicy obecny jest w lekach Klimadynon i Remifemin oraz niektórych suplementach. Fitoestrogeny zawarte w pluskwicy zaleca się przyjmować regularnie, przez okres kilku miesięcy. Bez konsultacji z lekarzem czas ten nie powinien być jednak dłuższy niż pół roku. Jeśli kobieta zażywa lek z pluskwicą, jest zadowolona z jego działania i chciałaby stosować go dłużej, powinna poradzić się lekarza.

Produkty zawierające fitohormony to również te na bazie lnu zwyczajnego. W wyciągu z lnu obecne są lignany.  Len jest od lat stosowany tradycyjnie w celu łagodzenia uderzeń gorąca i nadmiernej potliwości, choć nie ma wiarygodnych badań, które mogłyby potwierdzić jego skuteczność w zmniejszaniu objawów menopauzy. Preparaty z soją są bogate w fitoestrogeny, takie jak daidzeina i genisteina. Wyciąg z soi znajduje się w lekach Soyfem i Soyfem Forte. W preparatach na menopauzę często zawarta jest też koniczyna czerwona. Wiele suplementów diety zawiera ten składnik. W części z nich występuje on jednocześnie z innymi związkami, które wspierają utrzymanie zdrowia. Koniczyna czerwona obecna jest m.in. w suplementach Doppelherz aktiv Meno Complex i Ligunin Meno Comfort. W tym ostatnich preparacie znajduje się też ekstrakt z nasion lnu, korzenia ashwagandhy i chmielu zwyczajnego. Chmiel może być pomocny u kobiet, które w związku ze zmianami hormonalnymi odczuwają nadmierne napięcie i zmagają się z problemami ze snem. 

Fitohormony w kosmetykach – w okresie menopauzy zmianom ulega też kondycja i wygląd skóry. Staje się ona cieńsza, traci nawilżenie, elastyczność i jędrność. Jest bardziej podatna na podrażnienie i powstawanie przebarwień. Bardzo ważna jest więc prawidłowa pielęgnacja skóry. Fitohormony w kosmetykach mają za zadanie przeciwdziałać tym zmianom i chronić komórki przed uszkodzeniami. Trudno jednak ocenić efektywność stosowania fitoestrogenów w kosmetykach. Potrzebne są dalsze badania, aby móc ocenić ich skuteczność w poprawie stanu i wyglądu skóry u kobiet przechodzących okres menopauzy. Z pewnością jednak warto pamiętać o regularnym korzystaniu z ochrony przeciwsłonecznej oraz intensywnym nawilżaniu i odżywianiu skóry. Warto też wzbogacić codzienną pielęgnację o kosmetyki z wysoką zawartością antyoksydantów i substancji łagodzących.

Fitoestrogeny – skutki uboczne

Fitoestrogeny w diecie są z reguły bardzo dobrze tolerowane. Ich ilość w produktach spożywczych jest jednak bardzo zróżnicowana i zazwyczaj nie jest szczególnie wysoka. Fitohormony obecne w preparatach aptecznych też są dobrze tolerowane, choć w tym przypadku częściej występują działania niepożądane. Mogą one obejmować dolegliwości żołądkowo-jelitowe, miejscowe reakcje alergiczne, przyrost masy ciała lub zaburzenia pracy wątroby. Niekorzystny wpływ na wątrobę obserwowano u osób przyjmujących preparaty z pluskwicą groniastą. Między innymi właśnie z tego względu wskazana jest konsultacja z lekarzem po kilku miesiącach ich zażywania. Może on zlecić badania oceniające funkcjonowanie wątroby w celu sprawdzenia, czy przyjmowany lek nie wpływa niekorzystnie na ten narząd. 

Warto dodać, że fitoestrogeny pochodzące z soi nie powinny być stosowane przez kobiety, u których w rodzinie rozpoznawano nowotwory hormonozależne. Preparaty na bazie soi ogólnie powinny być zażywane nie dłużej niż 2 lata. Preparaty, w których znajduje się resweratrol oraz inne fitoestrogeny, również są dobrze tolerowane.

Fitoestrogeny mogą poprawiać jakość życia kobiet przechodzących przez okres menopauzy. Można stosować je jako jedyną formę leczenia lub wspomagająco razem z hormonalną terapią zastępczą. Objawy menopauzy bywają bardzo uciążliwe dla kobiet i mogą negatywnie wpływać na ich samopoczucie oraz wykonywane obowiązki. Warto więc pamiętać o różnych metodach ich łagodzenia. Dodatkowo wskazane jest też wprowadzenie zdrowych nawyków życia i regularnej aktywności fizycznej, które również mogą pomóc łagodniej przejść przez okres klimakterium.