Cynk w organizmie – właściwości, rola i objawy niedoboru i nadmiaru

Cynk – właściwości

Rola cynku w organizmie jest złożona. Jest to składnik mineralny, który stanowi jeden z elementów licznych enzymów biorących udział w przemianach węglowodanów, białek i tłuszczów.  Uczestniczy w procesie syntezy DNA i RNA, a także w przemianach energetycznych. Wpływa na aktywność makrofagów, neutrofili oraz innych komórek układu odpornościowego. Odgrywa istotną rolę w procesie reprodukcji. Ma również swój udział w procesie gojenia się ran. 

Cynk w organizmie nie jest magazynowany w znaczących ilościach. Wymaga więc regularnego dostarczania z pokarmem. Zapotrzebowanie na ten związek zależy m.in. od płci i wieku. Przy zdrowej, zróżnicowanej diecie niedobór cynku występuje rzadko. Ze spożywanymi pokarmami można dostarczyć odpowiednio dużą ilość tego mikroelementu. Produkty bogate w cynk [link do nowego wpisu blogowego: Produkty bogate w cynk - co jest jego najlepszym źródłem?] to przede wszystkim pokarmy pochodzenia zwierzęcego. Cynk przyswaja się z nich lepiej z pokarmów pochodzenia roślinnego.

Za co odpowiada cynk? Działanie tego związku jest szerokie, a jednocześnie bardzo istotne dla sprawnego funkcjonowania całego organizmu. Cynk wpływa na pracę układu odpornościowego, proces reprodukcji oraz pracę mózgu.

Na co pomaga cynk?

Cynk – na co pomaga ten mikroelement? Wpływa on na wiele obszarów życia. Jest jednym z kluczowych składników biorących udział w procesach rozrodczych. Jego rola zaczyna się już od momentu kształtowania się żeńskich i męskich komórek rozrodczych. Cynk ma wpływ na funkcjonowanie estrogenów. Między innymi od tego pierwiastka zależy prawidłowy przebieg ciąży.

Wzmocnienie układu immunologicznego to kolejny obszar, w którym pomocny jest cynk. Jest to składnik niezbędny do efektywnego zwalczania chorobotwórczych bakterii, wirusów i innych patogenów. Cynk – na co dodatkowo pomaga? Cynk jest potrzebny do prawidłowej produkcji insuliny. Zapobiega rozwojowi zespołu metabolicznego. Wpływa też na utrzymanie optymalnego ciśnienia tętniczego krwi oraz cholesterolu LDL. Warto również wspomnieć o udziale cynku w funkcjonowaniu mózgu. Pierwiastek ten jest potrzebny w procesach zapamiętywania i przyswajania nowej wiedzy. Ma swój udział w przewodzeniu sygnałów między komórkami nerwowymi. Nie można pominąć też korzystnego wpływu cynku na zdrowie skóry oraz włosów. Cynk może też korzystnie oddziaływać na libido (poziom libido a styl życia).

Niedobór cynku – objawy

Cynk nie jest syntetyzowany w ludzkim organizmie. Konieczne jest więc regularne dostarczanie go z dietą. Przy niedostatecznej podaży tego składnikami mineralnego z pożywieniem dochodzi do rozwoju niedoboru cynku. Możliwy jest też dziedziczny niedobór cynku. Jest to jednak rzadko występujące schorzenie. Niedobór cynku znacznie częściej ma charakter nabyty. 

Niedobór cynku – objawy różnią się w zależności od wieku pacjenta. U dzieci, niedostateczna ilość cynku w organizmie sprzyja występowaniu biegunki, spadku apetytu oraz zahamowaniu wzrostu. Niedobór tego pierwiastka może też negatywnie wpływać na odporność dziecka. Cynk aktywuje i reguluje pracę licznych komórek odpornościowych. Przy jego niedoborze organizm jest bardziej podatny na różnego rodzaju infekcje.

Niedobór cynku – objawy skórne to dość często pojawiająca się oznaka zbyt malej ilości cynku w organizmie u osób dorosłych. Rośnie wówczas tendencja do rozwoju stanu zapalnego skóry. Pojawiające się zmiany skórne mogą mieć różną postać. Może pojawić się egzema, zmiany łuszczycopodobne czy też zmiany trądzikowe. Inne objawy niedoboru cynku to:

·         nasilone wypadanie włosów,

·         zaburzone gojenie się ran,

·         zakłócenie zmysłu węchu i smaku,

·         spadek apetytu,

·         trudności z widzeniem po zmroku,

·         zaburzenia płodności.

Niedobór cynku – objawy neurologiczne to przede wszystkim pogorszenie funkcji poznawczych i ograniczenie zdolności do skupienia uwagi oraz zapamiętywania. Są to nietypowe objawy niedoboru cynku, które trudno jest połączyć właśnie z niedostateczną zawartością tego konkretnego pierwiastka w organizmie. Zaburzenia koncentracji i pamięci mogą mieć wiele przyczyn. Niedobór cynku jest tylko jedną z nich.

U kobiet w ciąży niedobór cynku może prowadzić do zaburzeń w przebiegu ciąży i rozwoju dziecka. Przy niskiej podaży cynku wzrasta ryzyko porodu przedwczesnego, a także urodzenia dziecka z niską masą ciała. Niedobór cynku może też negatywnie wpływać na przebieg porodu.

Jak sprawdzić niedobór cynku? Można wykonać badanie poziomu cynku w surowicy krwi. Jest ono rekomendowane osobom, u których podejrzewa się niedobór tego pierwiastka. Badanie poziomu cynku nie wymaga specjalnego przygotowania.

Niedobór cynku – kto jest na niego szczególnie narażony?

Brak cynku – objawy niedoboru cynku pojawiają się wskutek zmniejszonego spożywania produktów bogatych w ten związek i/lub ograniczenia jego wchłaniania. Z niedoborem cynku mogą zmagać się również osoby, u których zapotrzebowanie na omawiany mikroelement rośnie, ale nie jest ono wystarczająco pokrywane codzienną dietą. Nadmierna utrata cynku to kolejna możliwa przyczyna jego niedoboru  w organizmie.

Oto grupy pacjentów, które są szczególnie narażone na niedobór cynku:

·         osoby ograniczające lub zupełnie eliminujące spożycie produktów pochodzenia zwierzęcego – cynk przyswaja się z produktów odzwierzęcych lepiej niż z produktów roślinnych. Dodatkowo, produkty roślinne bogate są w związki, które ograniczają wchłanianie cynku. Co wypłukuje cynk z organizmu? Pokarmy bogate w błonnik, szczawiany, a także wapń i miedź ograniczają wchłanianie cynku. Warto zaznaczyć, że prawidłowo zbilansowana dieta u wegan lub wegetarian może w pełni zaspokajać zapotrzebowanie ich organizmu na cynk. Jednak jej brak sprzyja wystąpieniu różnego rodzaju niedoborów żywieniowych, w tym również niedoboru cynku,

·         pacjenci z przewlekłymi chorobami układu pokarmowego – wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy chociażby choroba Leśniowskiego-Crohna to zaledwie jedne z wielu schorzeń, które mogą powodować ograniczenie przyswajania cynku i wzrost jego wydzielania,

·         niemowlęta powyżej 6 miesiąca życia, jeśli nadal karmione są wyłącznie mlekiem matki – cynk przy karmieniu piersią powinien być spożywany przez mamę w większych ilościach, aby pokryć zapotrzebowanie zarówno jej organizmu, jak i organizmu dziecka na ten związek. Ilość cynku w mleku matki jest zazwyczaj wystarczająca dla dziecka w trakcie pierwszych 6 miesięcy życia. W późniejszym okresie, jest go już zbyt mało. Brak stopniowego rozszerzania diety może więc  prowadzić do niedoboru cynku,

·         osoby nadużywające alkohol – alkohol ogranicza wchłanianie cynku i zwiększa jego wydalanie. Ponadto, ta grupa pacjentów ogólnie spożywa niewystarczające ilości składników odżywczych co prowadzi do pojawienia się niedoborów żywieniowych,

·         osoby starsze – w tej grupie wiekowej często dochodzi do zaburzenia wchłaniania składników odżywczych. Istotną kwestią jest też przewlekłe stosowanie wielu leków, w tym również takich, które mogą zaburzać prawidłowe wchłanianie cynku.

W leczeniu niedoboru cynku wykorzystuje się leki z tym składnikiem. Przykładowe preparaty z cynkiem to Zincas Forte i Zinkorot.

Nadmiar cynku – objawy

Cynk spożywany w postaci posiłków trudno jest przedawkować. Organizm posiada liczne mechanizmy regulujące przyswajanie składników odżywczych, których funkcjonowanie uzależnione jest od bieżącego zapotrzebowania. Jednak już suplementy i leki z cynkiem, jeśli stosowane są w zbyt dużych ilościach oraz przez długi okres czasu, mogą prowadzić do nadmiaru cynku w organizmie. Przedawkowanie cynku objawia się biegunką, nudnościami oraz innego rodzaju zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi. Nadmiar tego pierwiastka może skutkować pojawieniem się bólu oraz zawrotów głowy. 

Zbyt duża ilość tego mikroelementu przyjmowana przez kilka tygodni może wpływać też negatywnie na przyswajanie innych składników mineralnych, takich jak magnez  i miedź.

Na co szkodzi cynk? Nadmiar cynku w organizmie prowadzić może do wystąpienia biegunki, nudności, spadku apetytu i bólu głowy. Przedawkowanie cynku z pożywienia jest bardzo trudne. Dochodzi do niego zazwyczaj w wyniku długotrwałej i nadmiernej suplementacji tego pierwiastka.

Cynk w  organizmie – ile go potrzebujemy?

Rekomendowane dzienne spożycie cynku dla osoby dorosłej wynosi:

·         11 mg u mężczyzn,

·         8 mg u kobiet,

·         11 mg u kobiet ciężarnych,

·         12 mg u kobiet karmiących piersią.

U dzieci, zapotrzebowanie na cynk rośnie stopniowo, wraz z ich wiekiem. W drugim półroczu życia wynosi ono 3 mg na dobę. Na tym poziomie utrzymuje się do 3 roku życia, a następnie wzrasta do 5 mg na dobę. W okresie nastoletnim, rekomendowane dzienne spożycie cynku u dziewcząt wynosi 9 mg, a u chłopców – 11 mg. 

Cynk jest składnikiem niezbędnym dla utrzymania zdrowia całego organizmu, w tym również zdrowia skóry. Jest istotnym składnikiem mineralnym już od momentu poczęcia. Wpływa na prawidłowy przebieg ciąży, a następnie na wzrastanie i rozwój dziecka. Jest ważnym elementem diety również dla osób w wieku dorosłych i podeszłym. Różnorodna, zdrowa dieta może w pełni pokryć zapotrzebowanie na ten związek u większości osób. Jeśli zachodzi podejrzenie niedoboru cynku, można wykonać badanie poziomu tego pierwiastka. W razie potwierdzenia niedostatecznej ilości cynku w organizmie, wskazane jest uzupełnienie niedoboru poprzez modyfikację diety oraz leczenie doustne.