Selen – właściwości, objawy niedoboru i nadmiaru

Selen – właściwości

Selen to składnik mineralny, którego organizm potrzebuje w stosunkowo niewielkich ilościach. Mimo tego, jest on niezbędny do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu, a jego niedobór negatywnie odbija się na stanie zdrowia. Największe stężenie selenu obserwuje się w tarczycy. Pierwiastek ten magazynowany jest też w tkance mięśniowej. Selen wchodzi w skład wielu enzymów uczestniczących w różnorodnych procesach metabolicznych. 

Właściwości selenu – mikroelement ten jest ceniony głównie ze względu na działanie antyoksydacyjne. Chroni on komórki przed negatywnym działaniem wolnych rodników tlenowych. Selen bierze udział w wytwarzaniu i przemianach hormonów tarczycy. Wpływa też na funkcjonowanie układu odpornościowego. 

Źródła selenu to przede wszystkim produkty pochodzenia zwierzęcego bogate w białko. Znaczne ilości tego związku znajdziemy w rybach i skorupiakach. Spośród produktów roślinnych, dobrym źródłem selenu mogą być nasiona roślin strączkowych i czosnek.

Selen – na co pomaga?

Na co jest selen? Pierwiastek ten stosowany jest w celu poprawy płodności, wsparcia pracy tarczycy, zwiększenia odporności (dieta uodparniająca), a także ochrony organizmu przed chorobą nowotworową. Jaki jest obecny stan badań na ten temat? Antyoksydanty, takie jak selen, wchodzą w skład wielu preparatów wspomagających płodność. Mogą one korzystnie wpływać na jakość męskiego nasienia. W badaniach przeprowadzonych pod kątem oceny skuteczności suplementacji przy problemach z płodnością, nie był jednak stosowany sam selen, a połączenia rożnych substancji o właściwościach antyoksydacyjnych. Trudno jest więc ocenić konkretny wpływ selenu na płodność. Aktualnie, nie ma jednoznacznego potwierdzenia, że suplementacja selenu realnie zwiększa płodność. 

Selen jest mikroelementem, który podobnie jak wiele innych składników odżywczych, wpływa na prawidłowy przebieg ciąży. Utrzymywanie prawidłowego poziomu selenu może chronić przed wystąpieniem stanu przedrzucawkowego oraz zapobiegać przedwczesnemu porodowi. Korzystny efekt suplementacji selenu w ciąży obserwuje się jednak tylko u kobiet z niedoborem tego pierwiastka.

Na co pomaga selen? Preparaty z selenem stosowane są również w celu wsparcia pracy tarczycy. Korzyści z takiej suplementacji mogą odnieść głównie osoby z niedostateczną zawartością tego mikroelementu w organizmie. Niedobór selenu może przyczyniać się do rozwoju autoimmunologicznej choroby tarczycy. Rola suplementacji selenu przy autoimmunologicznych chorobach tarczycy jest jednak nadal niejasna. Potrzeba dalszych badań, aby ocenić jej wpływ na funkcjonowanie tarczycy i stan zdrowia pacjentów zmagających się z tymi schorzeniami.

Szukając informacji na temat tego, jak wzmocnić układ immunologiczny, można spotkać się z zaleceniem suplementowania selenu. Związek ten oddziałuje na funkcjonowanie układu immunologicznego. Wyniki badań dotyczące wpływu przyjmowania selenu na stan układu odpornościowego nie są jasne. Część z nich potwierdza korzyści z takiej suplementacji, a w innych nie są one obserwowane. Mimo, iż selen wpływa na układ immunologiczny, trudno jest ocenić, czy u osób z prawidłowym poziomem tego związku dodatkowa suplementacja jakkolwiek podniesie odporność. 

Selen – na co dodatkowo jest stosowany? Pierwiastek ten często uważany jest za składnik diety o działaniu przeciwnowotworowym. Powszechnie uważa się, że może on obniżyć ryzyko rozwoju wybranych chorób nowotworowych. Wysokiej jakości badania nie potwierdziły jednak korzystnego wpływu takiej suplementacji na ograniczenie tego ryzyka.

Selen wchodzi w skład licznych preparatów na odporność dla dzieci i dorosłych (jak wybrać zestaw minerałów dla seniora?), suplementów na płodność oraz preparatów wspomagających pracę tarczycy. Efekt suplementacji selenu w tych wskazaniach nie jest jednak jasny.

Niedobór selenu – objawy

Niedobór selenu – jakie objawy może powodować? Niedobór selenu w naszym obszarze geograficznym występuje rzadko. Zbyt niski poziom selenu może prowadzić do wystąpienia choroby Keshan. Jest to kardiomiopatia młodzieńcza rozpoznawana głównie na terenach Chin o ubogiej w selen glebie. Obecnie, choroba ta jest znacznie rzadziej diagnozowana dzięki wprowadzeniu suplementacji selenu.

Choroba Kashin-Back to kolejne schorzenie związane z niedoborem selenu. Jest to choroba zwyrodnieniowa stawów, która również rozwija się głównie w obszarach, na których gleba jest mało zasobna w selen. Dotyczy to wspomnianych już Chin, a także Korei Północnej czy też Syberii.

Niedobór selenu może też prowadzić do zaostrzenia niedoboru jodu. Dzieci, których matki w czasie ciąży zmagały się z niedoborem selenu i jodu są w większym stopniu narażone na rozwój wrodzonej niedoczynności tarczycy. 

Brak selenu w organizmie – w Polsce niedobór selenu występuje rzadko. Częściej rozwija się on terenach,  na których gleba jest uboga w selen. Niski poziom selenu może negatywnie wpływać na funkcjonowanie tarczycy, serca oraz stawów.

Nadmiar selenu – objawy

Nadmiar selenu w organizmie może prowadzić do wystąpienia wielu nieprzyjemnych i uciążliwych dolegliwości. Jeśli przez długi czas spożywane są bardzo wysokie ilości selenu, mogą wystąpić:

·         metaliczny posmak w ustach.

·         wyczuwalny zapach czosnku w oddechu,

·         nudności,

·         biegunka,

·         osłabienie, zmęczenie,

·         rozdrażnienie, 

·         wysypka,

·         wzmożone pocenie się

·         zwiększona łamliwość paznokci,

·         nasilone wypadanie i kruszenie się włosów.

Selen – przedawkowanie jest możliwe głównie w przypadku długotrwałej i nadmiernej suplementacji. Do nadmiaru selenu w organizmie prowadzić może też częste spożywanie orzechów brazylijskich, które są bogate w ten mikroelement. Przedawkowanie selenu może grozić wystąpieniem ostrej niewydolności oddechowej i zawału mięśnia sercowego. Toksyczne działanie selenu na organizm wiąże się też z pogorszeniem wydolności serca i nerek. 

Jak pozbyć się nadmiaru selenu? Przy niewielkim nadmiarze selenu wystarczające może być zaprzestanie suplementacji oraz unikanie spożywania pokarmów bogatych w selen. W poważniejszych przypadkach konieczne jest uzyskanie pomocy medycznej.

Selen – dawkowanie u dzieci i dorosłych

Rekomendowane dzienne spożycie selenu wynosi:

·         20 µg u dzieci w wieku 7 miesięcy – 3 lata,

·         30 µg u dzieci w wieku 4-9 lat,

·         40 µg u dzieci w wieku 10-12 lat,

·         55 µg u nastolatków w wieku 13-18 lat,

·         55 µg u osób dorosłych,

·         60 µg u kobiet ciężarnych,

·         70 µg u kobiet karmiących piersią.

Suplementacja selenu powinna być wprowadzana jedynie u osób, u których rzeczywiście wystąpił niedobór tego pierwiastka. Dzięki odpowiedniemu badaniu można sprawdzić poziom selenu w organizmie. Jeśli okaże się, że rozwinął się niedobór, warto wzbogacić dietę w produkty bogate w selen oraz rozważyć suplementację. Leki z selenem nie są dostępne. Można sięgnąć po suplementy, takie jak Naturell Selen Organiczny czy też Olimp Selen. Przy wyborze konkretnego preparatu warto jednak zwracać uwagę na dzienną dawkę selenu. Regularne, długotrwałe przyjmowanie dawek wielokrotnie przekraczających zalecane dzienne spożycie może bowiem prowadzić do nadmiaru selenu w organizmie.

Selen to związek, który wspiera utrzymanie zdrowia. Wpływa na funkcje rozrodcze, pracę tarczycy oraz efektywne funkcjonowanie układu immunologicznego. Nie ma obecnie dowodów na to, aby suplementacja selenu była korzystna u osób, u których nie występuje jego niedobór. Preparaty z selenem powinny być stosowane jedynie przez osoby, u których dzięki przeprowadzeniu odpowiednich badań, rozpoznany został niedobór selenu. Jego nadmiar może być bowiem nie mniej szkodliwy niż niedobór.