Niedobór witaminy C i jej nadmiar – kogo dotyczy problem?

Witamina C – dawkowanie

Witamina C nie jest wytwarzana, ani magazynowana w organizmie. Z tego powodu, konieczne jest stałe dostarczanie tego związku z pożywieniem. Jego głównym źródłem są owoce i warzywa, takie jak papryka, natka pietruszki, kiwi czy truskawki. Jednocześnie, witamina C jest niestabilną substancją. Im bardziej dany produkt zostanie przetworzony i im wyższej temperaturze zostanie poddany, tym ostatecznie mniej witaminy C zawiera. Najważniejsze ogólne informacje o witaminie C znaleźć można w artykule: Witamina C – właściwości, działanie i zastosowanie.

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę C różni się w zależności od wieku i płci. Większe jest u osób palących papierosy. Uważa się, że palacze powinni przyjmować 40% więcej witaminy C w stosunku do dawki zalecanej dla ogółu populacji. Dla noworodków i niemowląt, wystarczające dzienne spożycie witaminy C wynosi 20 mg. Dla pozostałych grup wiekowych ustalono zalecane dzienne spożycie (RDA), które wynosi:

• 40 mg – dzieci w wieku 1-3 lata,
• 50 mg – dzieci w wieku 4-12 lat,
• 65 mg – dziewczęta w wieku 13-18 lat,
• 75 mg – chłopcy w wieku 13-18 lat,
• 75 mg – kobiety od 19. roku życia,
• 90 mg – mężczyźni od 19. roku życia.

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę C wzrasta w okresie ciąży i laktacji. U kobiet ciężarnych, RDA ustalono na poziomie:

• 80 mg dla kobiet w wieku < 19 lat,
• 85 mg dla kobiet od 19. roku życia,

a w trakcie laktacji:

• 115 mg dla kobiet w wieku < 19 lat,
• 120 mg dla kobiet od 19. roku życia.

Niedobór witaminy C – objawy

Ostry niedobór witaminy C może prowadzić do rozwoju szkorbutu. Choroba ta występuje obecnie rzadko. W przeszłości była ona jednak przyczyną licznych zgonów. Szkorbut rozwija się, kiedy organizm przez 1-3 miesiące przyjmuje niewiele witaminy C – poniżej 10 mg na dobę. Początkowo, pacjent może odczuwać zmęczenie i osłabienie. Zaczynają rozwijać się stany zapalne dziąseł. W dalszej kolejności pojawiają się wybroczyny i siniaki na skórze, a także bóle stawów. Rany goją się wolniej i dłużej. Dziąsła zaczynają krwawić, zęby przestają być w nich stabilnie osadzone, a chory coraz częściej skarży się na złe samopoczucie. Mogą pojawić się też zaburzenia depresyjne. Nieleczony szkorbut prowadzi do śmierci.

Niedobór witaminy C – objawy, które mogą wystąpić przy niedostatecznym spożyciu tego związku (ale nie tak niskim, który skutkuje szkorbutem) to osłabienie organizmu, szybsze męczenie się, zwiększona kruchość naczyń krwionośnych, krwawienie z dziąseł oraz większa podatność na infekcje. Z uwagi na fakt, że kwas L-askorbinowy zwiększa wchłanianie żelaza, niedobór witaminy C może przyczynić się do rozwoju niedokrwistości.

Objawy niedoboru witaminy C – kiedy i u kogo mogą wystąpić?

Niedobór witaminy C, jak zostało już wcześniej wspomniane, częściej występuje u palaczy. Przyczyną jest najpewniej wyższy poziom stresu oksydacyjnego u osób, które palą papierosy lub wdychają dym papierosowy (tzw. „bierni palacze”). Z tego powodu, zaleca się aby osoby palące przyjmowały ok. 40% więcej witaminy C w stosunku do dziennego zapotrzebowania na witaminę C dla danej płci i grupy wiekowej.

Na niedobór witaminy C w większym stopniu narażone są też osoby starsze, pacjenci mający bardzo jednorodną i monotonną dietę, osoby będące na restrykcyjnych dietach oraz pacjenci nadużywający alkoholu lub narkotyków. Niedostateczna ilość witaminy C może wystąpić również w organizmie osób, zmagających się z zaburzeniami wchłaniania. U tych grup pacjentów istotne jest zwracanie większej uwagi na przyjmowanie wystarczającej ilości kwasu L-askorbinowego. Można też sprawdzić stężenie witaminy C, wykonując badanie krwi. Prawidłowe stężenie witaminy C mieści się w zakresie 34-110 µmol/l.

W celu uzupełnienia niedoboru witaminy C należy odpowiednio zmodyfikować dietę, zwiększając ilość spożywanych owoców i warzyw w postaci świeżej i jak najmniej przetworzonej. Leczenie niedoboru kwasu L-askorbinowego może wymagać też stosowania odpowiednich leków z tym związkiem. O tym jak wybrać dobry preparat z witaminą C, który ma lepszą przyswajalność i z czym łączyć witaminę C, przeczytać można w artykule: Jaką witaminę C wybrać? Najlepsza witamina C!.

Nadmiar witaminy C – skutki uboczne

Czy można przedawkować witaminę C? Witamina C ma niską toksyczność i rzadko powoduje poważne skutki uboczne, nawet jeśli spożywana jest w większych niż zalecane dawkach. Nadmiar witaminy C może jednak powodować zaburzenia żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności, biegunka czy bóle brzucha. Przyjmowanie za dużo witaminy C zwiększa również ryzyko formowania się kamieni nerkowych. Na ten efekt powinny uważać przede wszystkim osoby z zaburzeniami pracy nerek, narażone w większym stopniu na rozwój kamicy nerkowej.

Nadmiar witaminy C – skutki uboczne mogą być zróżnicowane i nie występować u każdej osoby przyjmującej zbyt wysokie dawki kwasu L-askorbinowego. Pojedyncze osoby raportowały również wysypkę od nadmiaru witaminy C. Istnieją też doniesienia, zgodnie z którymi, przedawkowanie witaminy C może nasilać stres oksydacyjny i powodować uszkodzenia DNA. Inne badania z kolei potwierdzają korzystny wpływ przyjmowania wysokich dawek witaminy C przez pacjentów z wybranymi chorobami nowotworowymi.

U osób zdrowych, wchłanianie i wydalanie witaminy C jest ściśle związane z jej poziomem w organizmie. Przedawkowanie witaminy C najczęściej więc powoduje zwiększone jej wydalanie z moczem. Ewentualne skutki uboczne przyjmowania zbyt dużej dawki witaminy C zależą w dużej mierze od indywidualnej reakcji organizmu. U części osób, nadmiar zostanie szybko wydalony z moczem bez wystąpienia jakichkolwiek objawów. U innych, stosowanie większej niż zalecana ilości kwasu L-askorbinowego będzie przyczyną biegunki i bólu brzucha. Za bezpieczną dawkę, która nie powinna powodować nieprzyjemnych dolegliwości, uznaje się 1000 mg witaminy C na dobę. Warto przy tym pamiętać, że stopień wchłaniania witaminy C po przyjęciu wybranego preparatu w dużym stopniu zależy od jej dawki. Znacznie wyższy odsetek dawki wchłonie się po spożyciu mniejszej ilości witaminy C niż po przyjęciu jej w ilościach przekraczających 1000 mg.

Jeśli po przeprowadzeniu badania poziomu witaminy C w surowicy, uzyskany wynik jest powyżej normy, zalecane jest przerwanie suplementacji. Warto wówczas skonsultować się z lekarzem w celu oceny zasadności przyjmowania witaminy C w postaci leków lub suplementów i dobrania właściwej dla danego pacjenta dawki.

Witamina C to związek, bez którego organizm nie byłby w stanie prawidłowo funkcjonować. Na szczęście jest on na tyle rozpowszechniony w produktach spożywczych, że przy zdrowej, zbilansowanej diecie ryzyko pojawienia się jego niedoboru jest niewielkie. U większości osób nie zachodzi więc konieczność dodatkowej suplementacji witaminy C. Może być ona potrzebna u wybranych grup pacjentów, którzy są w większym stopniu narażeni na zbyt niski poziom witaminy C. W tych przypadkach, stosowanie odpowiednich preparatów pomoże utrzymać optymalne stężenie witaminy C w organizmie i zapobiegnie negatywnym konsekwencjom związanym z jej niedoborem.