Ból głowy - rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie

Ból głowy - rodzaje

Ból głowy - rodzaje bólu można podzielić na pierwotne i wtórne. Pierwotne bóle głowy to te, które same w sobie są chorobą. Do tej grupy zaliczamy migrenę, napięciowy ból głowy, a także mniej powszechne bóle głowy, takie jak np. klasterowy ból głowy. O wtórnym bólu mówimy wtedy, gdy pojawia się on w wyniku rozwoju innego schorzenia lub zaburzenia. Jest to np. ból głowy występujący przy zapaleniu zatok lub innej infekcji dróg oddechowych, a także po urazie w obrębie głowy lub szyi.

Znając rodzaje bólu głowy i potrafiąc je rozpoznać, można skutecznie uśmierzać pojawiające się dolegliwości. Przewlekłe bóle głowy obniżają jakość życia pacjenta, niejednokrotnie wymuszając na nim ograniczenie codziennych aktywności. Częste sięganie po tabletki na ból głowy może prowadzić do rozwoju polekowego bólu głowy. Dobrze dobrany, indywidualny schemat leczenia skraca czas utrzymywania się objawów choroby i poprawia komfort życia chorych.

Napięciowy ból głowy - przyczyny, objawy, leczenie

Napięciowy ból głowy ma charakter uciskowy lub rozpierający. Jest tępy i obustronny. Jego nasilenie może być łagodne lub umiarkowane. Charakterystyczne dla tego rodzaju bólu głowy jest nienasilanie się dolegliwości pod wpływem aktywności fizycznej. Ból ten nie jest pulsujący. Zazwyczaj nie towarzyszą mu też nudności i wymioty. U części pacjentów z napięciowym bólem głowy pojawia się nadwrażliwość na światło lub dźwięki. Ból głowy może trwać od 30 minut do nawet 7 dni.

Wśród czynników, które wyzwalają napięciowy ból głowy najczęściej wymienia się stres, głód, intensywny wysiłek fizyczny, odwodnienie oraz zmiany w codziennym trybie życia. Doraźne leczenie polega na zastosowaniu jednego z wymienionych leków w odpowiedniej dawce:

• paracetamol - 1000 mg (np. Apap, Paracetamol Accord),
• ibuprofen - 200-800 mg (np. Ibupar Forte, Ibuprom) - wielu specjalistów zaleca wysokie dawki ibuprofenu 600 mg lub 800 mg, choć nie wykazano, aby taka dawka przynosiła lepszy efekt przeciwbólowy w porównaniu z ibuprofenem w dawce 400 mg,
• aspiryna (kwas acetylosalicylowy) - 500-1000 mg (np. Aspirin, Polopiryna Max),
• diklofenak - 12,5-100 mg (np. Voltaren Express Forte),
• ketoprofen - 25 mg (np. Ketonal sprint),
• naproksen - 375-550 mg (np. Aleve, Naxii).

Jeśli napięciowy ból głowy jest przewlekły i trwa przez co najmniej 15 dni w miesiącu, warto rozważyć leczenie profilaktyczne. Jego celem jest zapobieganie pojawieniu się bólu. Leczenie profilaktyczne polega na stosowaniu leków (najczęściej amitryptyliny) zazwyczaj przez okres 3-6 miesięcy.

Bóle migrenowe - przyczyny, objawy, leczenie

Pulsujący ból głowy z prawej strony lub lewej strony, który nasila się podczas aktywności fizycznej i ma umiarkowane lub duże nasilenie to najczęściej migrena. Bóle migrenowe trwają 4-72 godziny. U pacjentów mogą wystąpić nudności/wymioty lub nadwrażliwość na światło i dźwięki (przy napięciowym bólu głowy jeśli nadwrażliwość w ogóle się pojawi, dotyczy zazwyczaj tylko dźwięków lub światła, a nie obu tych bodźców jednocześnie). Część chorych cierpi na tzw. migrenę z aurą. Wówczas, silny ból głowy poprzedzają zaburzenia czucia, widzenia lub zaburzenia neurologiczne. Inne rodzaje migreny to migrena miesiączkowa, migrena zależna od miesiączki, a także migrena przewlekła. 

Migrenowy ból głowy z lewej lub prawej strony leczy się doraźnie jednym z wymienionych leków:

• paracetamol - 1000 mg,
• aspiryna - 900-1000 mg,
• ibuprofen - 400-600 mg,
• diklofenak - 50-1000 mg,
• naproksen - 500-1000 mg,
• połączenie kwasu acetylosalicylowego z paracetamolem i kofeiną (np. Excedrin Migra Stop). Dostępny jest też lek Cefalgin Migraplus, w którym znajduje się propyfenazon (podobnie jak kwas acetylosalicylowy należy do grupy NLPZ), paracetamol i kofeina.

Tabletki na ból głowy migrenowy zaleca się przyjąć jak najszybciej po wystąpieniu bólu. Istotna jest też odpowiednio wysoka dawka leku. Jeśli preparaty bez recepty nie są wystarczająco skuteczne, lekarz może zalecić tryptany, które przerywają atak migreny. 

U niektórych pacjentów wprowadzane jest leczenie profilaktyczne, które ma zapobiegać napadom migreny. Dostępne są nowe, skuteczne opcje terapeutyczne - przeciwciała monoklonalne. W profilaktyce migreny wykazano też skuteczność magnezu przyjmowanego w dawce 600 mg na dobę. Więcej na ten temat znajduje się w artykule: Magnez - lek na różne schorzenia  

Klasterowy ból głowy - przyczyny, objawy, leczenie

Silny ból głowy z przodu, w okolicy oczodołu lub skroni może oznaczać ból klasterowy.  Ma on duże nasilenie i trwa 15-180 minut, o ile nie jest leczony. Klasterowy ból głowy jest ostry, czasem opisywany jako wiercący, rozdzierający lub kłujący ból głowy w jednym punkcie. Może towarzyszyć mu przekrwienie spojówek, obrzęk powiek, łzawienie, opadanie powieki oka, zwężenie źrenic, wyciek z nosa lub jego zatkanie, a także nasilona potliwość w okolicy czoła i twarzy. Klasterowy ból głowy rozwija się rzadziej niż bóle migrenowe lub napięciowe. Odmienne jest też jego leczenie. Polega ono na podaniu tlenu. Można też donosowo lub podskórnie przyjąć tryptany. Standardowe leki przeciwbólowe dostępne bez recepty nie są stosowane w leczeniu klasterowego bólu głowy.

Ból głowy w ciąży - jak go leczyć?

Migrenowy ból głowy najczęściej ma mniejsze nasilenie w okresie ciąży. Wynika to ze zmian hormonalnych zachodzących w organizmie kobiety. Po porodzie lub zakończeniu karmienia piersią, nasilenie i częstość napadów migreny wraca do wcześniejszego trybu. Nie tylko bóle migrenowe, ale również inne rodzaje bólu głowy w ciąży ulegają wyciszeniu. Jedynie u niewielkiego odsetka kobiet ciężarnych, ból głowy migrenowy lub napięciowy ulega nasileniu.

Silny ból głowy w skroniach lub ból z tyłu głowy może zwiastować poważne powikłanie, jakim jest rzucawka. Jednocześnie występują wówczas takie objawy jak: nadciśnienie tętnicze, ból nadbrzusza, zaburzenia widzenia i silny niepokój. Jeśli ból głowy w ciąży pojawia się nagle, nasila się, towarzyszą mu inne dolegliwości, takie jak gorączka lub sztywność karku, konieczny jest pilny kontakt z lekarzem. W większości jednak przypadków, ból głowy w ciąży jest niegroźny i nie stwarza zagrożenia dla matki i dziecka. Może pojawić się pod wpływem stresu, zmęczenia, zmian hormonalnych lub innych czynników.

Co na ból głowy w ciąży? W pierwszej kolejności zalecane są niefarmakologiczne, domowe sposoby uśmierzania bólu, o których będzie mowa w dalszej części artykułu. W razie ich niewystarczającej skuteczności, można sięgnąć po lek z paracetamolem. Czasami lekarz zaleca stosowanie aspiryny, ibuprofenu lub innego leku z grupy NLPZ. Substancje te są jednak przeciwwskazane w III trymestrze ciąży. Wszystkie leki przeciwbólowe w ciąży powinny być stosowane dopiero po konsultacji z lekarzem.

Ból głowy u dziecka - możliwe przyczyny i bezpieczne sposoby leczenia

Ból głowy u dziecka również występuje powszechnie. Najczęściej pojawia się napięciowy ból głowy. Przynajmniej raz w życiu doświadcza go większość dzieci. Migrenowe bóle głowy dotyczą 5-10% dzieci. Podobnie jak w przypadku osób dorosłych, ból głowy u dziecka zazwyczaj ma niegroźną przyczynę. Jeśli jednak dziecko skarży się na silny ból głowy z tyłu, przodu lub o innej lokalizacji, towarzyszą mu nudności, wymioty i inne niepokojące objawy lub silny ból głowy pojawia się pierwszy raz, konieczna jest wizyta u lekarza. Częste bóle głowy również są wskazaniem do konsultacji lekarskiej. 

W doraźnym łagodzeniu bólu głowy u dziecka o nasileniu łagodnym do umiarkowanego zaleca się przede wszystkim leki z grupy NLPZ. U małych dzieci, bezpieczny jest ibuprofen. U starszych dzieci w wieku nastoletnim można stosować też inne preparaty, np. leki z diklofenakiem u dzieci powyżej 14. roku życia lub leki z aspiryną u dzieci powyżej 12. roku życia (wielu specjalistów zaleca stosowanie aspiryny dopiero powyżej 16. r.ż.).

Domowe sposoby na ból głowy

Ból głowy z tyłu nad karkiem, ból głowy z prawej lub lewej strony lub ból głowy o innej lokalizacji można u wielu chorych skutecznie łagodzić metodami niefarmakologicznymi. Warto próbować znaleźć bodźce, które prowadzą do pojawienia się bólu głowy. U każdej osoby mogą być to nieco inne czynniki. Czasem jest to stres, niedobór snu, przemęczenie, niezdrowy tryb życia, głód lub odwodnienie. W przypadku migreny, ból głowy wyzwalać mogą również określone produkty spożywcze, takie jak alkohol, kawa, sery czy chociażby wzmacniacze smaku zawarte w żywności. Prowadzenie dzienniczka bólu głowy może pomóc w identyfikacji czynników, które wyzwalają ból. Unikanie tych bodźców (jeśli oczywiście jest to możliwe) może wpłynąć na zmniejszenie częstości napadów bólowych.

Inne domowe sposoby na ból głowy to:

• opanowanie technik relaksacyjnych i innych skutecznych metod radzenia sobie ze stresem, który jest jedną z najczęstszych przyczyn bólu głowy,
• dbanie o regularny, zdrowy tryb życia i odpowiednią ilość snu,
• regularne nawadnianie organizmu,
• aktywność fizyczna na świeżym powietrzu - w trakcie napadu migreny nie jest ona zalecana, jednak warto wprowadzić ją w celu zapobiegania bólom migrenowym,
• chłodne okłady - można przygotować je samodzielnie lub skorzystać z gotowych kompresów żelowych Nexcare ColdHot,
• akupunktura - często zalecana przy bólu głowy, choć badania naukowe nie potwierdzają jej skuteczności.

Istnieje wiele rodzajów bólu głowy. Jeśli występuje on sporadycznie i ma łagodne nasilenie, wystarczyć może przyjęcie dowolnego leku przeciwbólowego (paracetamolu, ibuprofenu lub innego leku z grupy NLPZ). Jeśli jednak pojawia się on regularnie, jest silny lub utrudnia wykonywanie codziennych, standardowych czynności, warto udać się do lekarza. Prawidłowe rozpoznanie rodzaju bólu głowy umożliwia szybkie wdrożenie skutecznego leczenia i poprawę komfortu życia pacjentów.