Alergia pokarmowa u dzieci – jak ją rozpoznać i co dalej?

Alergia pokarmowa u dziecka – jakie czynniki zwiększają ryzyko jej wystąpienia?

Alergia pokarmowa u dzieci rozpoznawana jest coraz częściej. Nie każda jednak niepożądana reakcja organizmu na pokarm świadczy o alergii. Czasami rodzice samodzielnie diagnozują tę chorobę i eliminują z diety dziecka wybrane pokarmy. Stwarza to niepotrzebne ryzyko niedostarczania wystarczającej ilości składników odżywczych. Eliminowanie z diety produktów, na które mały pacjent w rzeczywistości nie jest uczulony, może też przynieść odwrotny skutek do zamierzonego – sprzyja utracie tolerancji organizmu na dany składnik pokarmu.

Wpływ na rozwój alergii pokarmowej mają różne czynniki. Istotną rolę przypisuje się uwarunkowaniom genetycznym. Jeśli choroby alergiczne występują wśród członków najbliższej rodziny, ryzyko jej rozwoju u dziecka jest znacząco wyższe. Inne czynniki ryzyka, które sprzyjają rozwojowi alergii pokarmowej u dziecka to:

·         sposób porodu – u dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie częściej dochodzi do rozwoju alergii pokarmowej,

·         wiek – im młodsze dziecko, tym wyższe ryzyko rozwoju alergii pokarmowej. W kolejnych latach życia jest ona rozpoznawana coraz rzadziej,

·         obecność innych chorób alergicznych – jedna choroba alergiczna sprzyja rozwojowi kolejnej. U dzieci z atopowym zapaleniem skóry częściej diagnozuje się alergie pokarmowe,

·         niedobór witaminy D – część badaczy sugeruje związek między niedostatecznym poziomem witaminy D w organizmie a częstszym występowaniem alergii pokarmowej u dzieci.

Alergia pokarmowa może mieć różny przebieg. Największa obawa związana z tą chorobą dotyczy możliwości wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego po spożyciu alergenu. Konieczne jest więc rozpoznanie składnika pokarmu, na który uczulony jest pacjent oraz wyeliminowanie go z diety na określony czas. W pewnych sytuacjach pomocne jest też podanie odpowiednich leków na alergię dla dzieci, które złagodzą pojawiające się dolegliwości.

Alergia pokarmowa u dziecka – objawy

Alergia pokarmowa u dzieci – objawy pojawiają się, gdy cząsteczki pokarmu, błędnie rozpoznawane przez układ odpornościowy za groźne, zetkną się z błoną śluzową przewodu pokarmowego. Wyzwala to całą kaskadę reakcji, która ostatecznie prowadzi do pojawienia się różnego rodzaju objawów skórnych, dolegliwości ze strony układu pokarmowego, oddechowego, a w poważnych przypadkach również układu krążenia.

Alergia pokarmowa – wysypka u dziecka jest częstym objawem tej choroby. Po spożyciu pokarmu z alergenem skóra staje się zaczerwieniona i silnie swędząca. Czasami widoczny jest też jej obrzęk. W obrębie rumienia mogą być widoczne zmiany pokrzywkowe, grudki lub pęcherzyki. Alergia pokarmowa u dzieci – objawy skórne mogą pojawić się w różnych częściach ciała. Czasami występują już w obrębie warg i jamy ustnej. Mogą też ujawnić się na kończynach oraz klatce piersiowej lub plecach.

Wysypka pokarmowa u dziecka nie jest jedyną możliwą manifestacją tej choroby alergicznej. Tego typu alergie dziecięce mogą objawiać się też dolegliwościami ze strony układu pokarmowego. Mały pacjent może skarżyć się na ból brzucha i nudności. Czasami występuje również biegunka. Objawy alergii pokarmowej u dzieci dotyczące układu pokarmowego najczęściej pojawiają się w krótkim czasie po spożyciu pokarmu. Mogą jednak wystąpić również kilka godzin później.

Alergia pokarmowa a zaparcia u dzieci – niektóre rodzaje alergii pokarmowej mogą przebiegać z zaparciem, a także z niewystarczającym przyrostem masy ciała dziecka. Utrzymujące się zaparcie zawsze wymaga konsultacji z lekarzem. Czasami potrzebna jest pogłębiona diagnostyka, aby znaleźć przyczynę utrzymującego się problemu z wypróżnianiem.

Inne objawy alergii pokarmowej u dzieci, które mogą się pojawić, to:

·         katar, zatkany nos, swędzenie śluzówki nosa, trudności z prawidłowym oddychaniem (alergie wziewne u dzieci),

·         metaliczny posmak w ustach,

·         uczucie swędzenia w gardle,

·         ból głowy.

Jak zostało wspomniane, największym zagrożeniem, jakie niesie alergia pokarmowa u dzieci, jest możliwość wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego. Choć zdarza się on rzadko, stwarza realne zagrożenie dla życia dziecka. Objawy wstrząsu dotyczą wielu narządów jednocześnie, choć czasami widoczne są np. tylko symptomy ze strony układu krążenia lub układu nerwowego. Może pojawić się silne osłabienie, zawroty głowy, spadek ciśnienia tętniczego krwi, przyspieszone tętno i utrata przytomności. 

Wyodrębnione zostały czynniki, które mogą nasilać objawy alergii pokarmowej u starszych dzieci oraz osób dorosłych. Należą do nich: wysiłek fizyczny, infekcje wirusowe, narażenie na silny stres, zmiany hormonalne związane z menstruacją oraz spożycie alkoholu.

Alergia pokarmowa u dzieci – czy można z niej „wyrosnąć”?

Alergia pokarmowa u dzieci może mieć różny przebieg. U części pacjentów po wprowadzeniu odpowiedniego leczenia i przestrzeganiu zaleceń lekarza, organizm nabiera tolerancji na dany alergen. Jego spożycie w późniejszym okresie życia nie wiąże się już z występowaniem żadnych objawów alergii. U innych, objawy alergii pokarmowej mogą się utrzymać. Możliwe jest też wystąpienie reakcji alergicznej po innych pokarmach. Nie da się więc przewidzieć, jak rozwinie się alergia pokarmowa u dziecka w późniejszych latach życia. Przy pewnych rodzajach alergii widać jednak wyraźny spadek w częstości występowania alergii pokarmowej u dzieci. Dotyczy to choćby alergii na białka mleka krowiego. U większości dzieci ustępuje ona przed ukończeniem 3 roku życia.

U części pacjentów obserwuje się tzw. marsz alergiczny. Z wiekiem dochodzi u nich do zastąpienia jednych alergenów innymi. Pierwszą formą alergii jest zazwyczaj atopowe zapalenie skóry i/lub alergia pokarmowa u dziecka. W kolejnych latach życia choroby te mogą zostać „zastąpione” przez alergiczny nieżyt nosa i astmę. 

Alergia pokarmowa u dziecka – diagnostyka

Alergia pokarmowa, podobnie jak alergie wziewne czy alergie skórne u dziecka, wymaga zebrania szczegółowego wywiadu z opiekunem dziecka lub też samym pacjentem, jeśli jest to możliwe. Lekarz przeprowadza też badanie fizykalne, a następnie podejmuje decyzje o dalszych badaniach diagnostycznych, które pomogą potwierdzić lub wykluczyć alergię pokarmową u dziecka. W procesie diagnozowania alergii zlecone mogą zostać testy skórne, a także badania z krwi, które pełnią rolę pomocniczą przy stawianiu diagnozy.

Ważnym badaniem uznawanym za złoty standard w rozpoznawaniu alergii pokarmowej jest test prowokacji. Może przebiegać on w różny sposób. Najczęściej jednak, szczególnie w przypadku najmłodszych pacjentów, wykonywana jest tzw. próba otwarta. Podczas jej przebiegu, zarówno sam pacjent, jak i rodzice oraz lekarz wiedzą, jaki pokarm podawany jest dziecku. Obserwowana jest reakcja organizmu pacjenta na jego spożycie. Test prowokacji przeprowadzany jest w warunkach szpitalnych.

Alergia pokarmowa u dzieci – jak ją leczyć?

Rozpoznanie alergii pokarmowej u dziecka wymaga czasowego wyeliminowania z diety alergenu. Bardzo ważne jest jednocześnie takie opracowanie diety pacjenta, które pozwoli na zaspokojenie zapotrzebowania organizmu na wszystkie niezbędnego do jego wzrostu i rozwoju składniki odżywcze. U każdego pacjenta nieco inny jest czas stosowania diety eliminacyjnej. Lekarz podejmuje decyzję o czasie jego trwania na podstawie wielu czynników, w tym m.in. rodzaju alergenu, ciężkości objawów oraz wyników badań kontrolnych. 

Alergia pokarmowa – pokrzywka u dzieci oraz inne łagodne dolegliwości wywołane reakcją alergiczną można doraźnie łagodzić przez stosowanie doustnych leków przeciwhistaminowych. Dzieciom można podać m.in. lek Hitaxa Fast Junior, Aleric Deslo Active czy Duozinal. Przy większym nasileniu objawów, lekarz może zalecić również zastosowanie glikokortykosteroidów. Warto podkreślić, że alergia pokarmowa u dzieci powinna być leczona pod kontrolą lekarza. Specjalista powinien dokładnie wytłumaczyć rodzicom, w jakich sytuacjach stosować dany preparat i jaką dawkę podać.

Doraźnie w leczeniu alergii pokarmowej można podać doustne leki przeciwhistaminowe. Stosowane są one również na alergiczne kontaktowe zapalenie skóry u dzieci. Łagodzą świąd, zaczerwienienie i obrzęk. Podstawą leczenia alergii pokarmowej u dziecka jest jednak ścisłe przestrzeganie diety eliminacyjnej.  

Warto pamiętać o możliwych sposobach profilaktyki alergii pokarmowej u dziecka, które pomagają ograniczyć ryzyko wystąpienia choroby, choć nie dają pełnej gwarancji na jej uniknięcie. Jedną z form profilaktyki jest karmienie piersią przez pierwsze miesiące życia. Nie zaleca się też eliminowania żadnych produktów z diety kobiety ciężarnej czy karmiącej piersią, jeśli nie ma ku temu wyraźnych wskazań. Ważne jest również stopniowe rozszerzanie diety dziecka, zgodnie z ogólnymi zasadami. Unikanie pewnych produktów „na zapas” nie zmniejsza ryzyka alergii, a wręcz może sprzyjać jej wystąpieniu.