Kobalt – właściwości, niedobór, nadmiar, źródła, alergia

Kobalt – pierwiastek śladowy o charakterystycznym zabarwieniu

Co to jest kobalt? Jest  to mikroelement, pierwiastek śladowy o srebrzysto-niebieskim zabarwieniu. Choć kobalt kojarzy się głównie z odcieniami niebieskiego, poprzez modyfikację stężenia tlenku kobaltu można wytwarzać też wiele innych kolorów, takich jak chociażby fioletowy, różowy czy brązowy. Kobalt jest pierwiastkiem szeroko rozpowszechnionym w środowisku. Naturalnie występuje w glebie, skałach, wodzie oraz roślinach.

Choć kobalt jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, jego nadmierna ilość wywiera niekorzystny wpływ na zdrowie. Do przedawkowania kobaltu rzadko prowadzi nadmierna suplementacja tego pierwiastka. W większości aptecznych preparatów z witaminami i minerałami nie ma tego mikroelementu. Narażone na nadmiar kobaltu są głównie osoby, które mają styczność z tym minerałem w miejscu pracy. Dość powszechnie występuje też uczulenie na kobalt. Alergia na kobalt jest jedną z najczęściej rozpoznawanych alergii kontaktowych.

Gdzie gromadzi się kobalt w organizmie człowieka? Kobalt znaleźć można w różnych tkankach i narządach. Obecny jest on w wątrobie, nerkach, sercu i śledzionie. W mniejszych ilościach występuje też w mózgu i trzustce.

Kobalt – właściwości i zastosowanie

Kobalt – rola w organizmie, jaką pełni ten pierwiastek, związana jest przede wszystkim z właściwościami witaminy B12 (kobalaminy). Kobalt wchodzi bowiem w skład tej witaminy. Odgrywa istotną rolę w procesie syntezy aminokwasów oraz w funkcjonowaniu układu nerwowego. Ma swój udział w powstawaniu neuroprzekaźników, które przenoszą sygnały z komórek nerwowych. Kobalt uczestniczy też w syntezie erytropoetyny, czyli białka regulującego produkcję erytrocytów (czerwonych krwinek)

Kobalt – zastosowanie tego pierwiastka w przemyśle jest bardzo szerokie. Jest on bowiem wykorzystywany do produkcji stopów, które są następnie używane w procesie wytwarzania różnego rodzaju narzędzi, silników, a także protez stawów kolanowych i biodrowych. Częste stosowanie kobaltu w przemyśle wynika z jego wysokiej temperatury wrzenia i topnienia. Kobalt posiada też właściwości ferromagnetyczne, dzięki czemu znalazł on zastosowanie przy produkcji magnesów. Kobalt jest również składnikiem wybranych farb, których używa się np. do barwienia ceramiki i szkła.

Jakie zastosowanie ma kobalt w medycynie? Dawniej, kobalt wykorzystywany był w leczeniu anemii. Ze względu jednak na działania niepożądane będące skutkiem jego podawania, od dawna ten sposób leczenia nie jest praktykowany. Obecnie jest on używany m.in. do sterylizacji sprzętu medycznego, produkcji wspomnianych wyżej protez stawów, a także w radioterapii.

Objawy niedoboru kobaltu

Niedobór kobaltu prowadzi do zaburzenia syntezy witaminy B12. Skutkować to może rozwojem anemii – niedokrwistości megaloblastycznej. Pacjenci z anemią są osłabieni, łatwo się męczą i skarżą się na bóle, zawroty głowy. Mogą doświadczać kołatania serca i duszności. Typowym objawem anemii jest też bladość skóry i błon śluzowych. Przy niedoborze witaminy B12 mogą wystąpić również: 

·         zaburzenia łaknienia,

·         utrata smaku, 

·         dolegliwości żołądkowo-jelitowe,

·         drętwienie kończyn,

·         zaburzenie wzroku,

·         spadek napięcia mięśniowego,

·         wahania nastroju.

Niedobór kobaltu zwiększa ryzyko wystąpienia niedoczynności tarczycy. U dzieci może on prowadzić także do pojawienia się wad rozwojowych.

Nadmiar kobaltu w organizmie

Czy kobalt jest szkodliwy? Nadmiar kobaltu w organizmie negatywnie wpływa na jego funkcjonowanie. Prowadzi do zaburzenia pracy nerek i wątroby. Może skutkować nadmierną produkcją erytrocytów. Uważa się również, że nadmiar witaminy B12 może zwiększać ryzyko rozwoju raka płuc. Z uwagi na pełnione przez kobalt funkcje w organizmie, nadmierna podaż tego pierwiastka prowadzi też do zaburzeń endokrynologicznych i neurologicznych.

Kobalt – gdzie występuje?

Kobalt – występowanie tego pierwiastka jest szerokie. Ze względu na jego szerokie rozpowszechnienie w przemyśle, wiele osób pracujących przy wytwarzaniu stopów lub produktów, w których obecny jest kobalt, ma długotrwały kontakt z tym mikroelementem w miejscu pracy. Szczególnie dotyczy to osób pracujących w przemyśle hutniczym. Kobalt może być wdychany w postaci pyłu metali twardych. Może też przenikać przez skórę.

W czym jest kobalt? Pierwiastek ten rzadko wykrywany jest w wodzie. Jeśli jest w niej obecny, to zazwyczaj w niewielkim stężeniu. Większe ilości kobaltu obserwuje się w wodzie oraz glebie w bliskim sąsiedztwie obszarów silnie uprzemysłowionych. Źródła kobaltu w pożywieniu to mięso (w tym również ryby), jaja, przetwory mleczne, warzywa i produkty pełnoziarniste. Kobalt w jedzeniu jest szeroko rozpowszechniony, jednak produkty spożywcze znacząco różnią się między sobą zawartością tego pierwiastka. Pewne ilości kobaltu można znaleźć też w czekoladzie.

Alergia na kobalt

Kobalt – szkodliwość tego mikroskładnika (przykładowe mikroskładniki ) jest często rozpatrywana w kontekście reakcji alergicznej. Jak zostało wspomniane, uczulenie na kobalt należy do najczęściej występujących alergii kontaktowych na całym świecie. Stosunkowo rzadko jednak rozwija się alergia jedynie na kobalt. Częściej rozpoznawana jest alergia łączona – oprócz uczulenia na kobalt pacjenci uczuleni są też na nikiel lub chrom. 

Chlorek kobaltu – w czym występuje? Związek ten jest wykorzystywany jest m.in. jak pigment, a także jako dodatek do nawozów. Powodowana przez chlorek kobaltu alergia jest najczęściej wynikiem długotrwałego kontaktu skóry z tym związkiem.

Kobalt – alergia na ten pierwiastek występuje często u osób, które mają z nim bezpośrednią styczność w miejscu pracy. Jest ona diagnozowana u osób pracujących z metalami ciężkimi, elektroniką, ceramiką lub szkłem. Częściej występuje też u osób pracujących w budownictwie.

Uczulenie na kobalt – czego unikać? W przypadku alergii na kobalt zalecane jest unikanie kontaktu z produktami, w których obecny jest ten pierwiastek. Należy więc dokładnie czytać skład farb, środków czystości oraz innych produktów, w których może znajdować się kobalt. Trzeba też zwrócić uwagę na biżuterię i kosmetyki. Warto zaznaczyć, że kobalt najczęściej powoduje alergię kontaktową, która jest wynikiem kontaktu skóry z tym minerałem. U pacjentów uczulonych na kobalt najczęściej nie ma potrzeby ograniczania ilości tego pierwiastka w diecie.