Jod – rola, źródła pokarmowe, nadmiar i niedobór

Jod – co to za pierwiastek?

Jod kojarzony jest głównie z pierwiastkiem potrzebnym do prawidłowej pracy tarczycy. Rola jodu w organizmie jest jednak znacznie szersza. Mikroelement ten naturalnie występuje w części produktów spożywczych.  Wybrane witaminy i minerały również mają w składzie jod. Pierwiastek te znajduje się także w preparatach przeznaczonych dla kobiet w ciąży, o czym będzie mowa w dalszej części artykułu.

Niedobór jodu jest istotnym problemem w wielu krajach. Dawniej Polska również należała do obszarów o łagodnym i umiarkowanym niedoborze jodu. Warto więc wiedzieć, jakie jest dzienne zapotrzebowanie na jod i w jaki sposób można je pokryć. Dobrze jest też mieć świadomość, co wypłukuje jod z organizmu i jakie mogą być objawy niedoboru tego mikroelementu. 

Jod – właściwości

Jakie są funkcje jodu w organizmie? Jod jest pierwiastkiem śladowym, który podobnie jak inne mikroskładniki (rola mikroelementów), jest niezbędny do prawidłowej pracy organizmu. Jego główną rolą jest udział w syntezie hormonów tarczycy: T3 – trójjodotyroniny i T4 – tyroksyny. Hormony te są potrzebne do utrzymania optymalnego funkcjonowania układu nerwowego, a także układu mięśniowego, serca i nerek. 

Jod w organizmie reguluje też procesy przemiany materii. Bierze udział w zachowaniu odpowiedniej temperatury ciała. Wpływ jodu na organizm dotyczy również jego roli w przemianach, jakim ulegają kwasy nukleinowe, tłuszcze, węglowodany, witaminy i składniki mineralne.

Prawidłowy poziom jodu we krwi jest niezwykle istotny w okresie ciąży. Warunkuje bowiem optymalny rozwój układu nerwowego i układu kostnego u dziecka. Jest on potrzebny do utrzymania zdrowia malucha i wpływa na przebieg ciąży. Niedobór jodu u kobiet ciężarnych grozi wystąpieniem różnego rodzaju komplikacji, w tym również nieodwracalnych zaburzeń rozwoju u dziecka.

Jaka jest rola jodu w organizmie? Mikroelement ten jest niezbędny do syntezy hormonów tarczycy, które regulują prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, mięśni, a także serca i nerek. Jod pomaga też utrzymać odpowiednią temperaturę ciała. U dzieci, jod wpływa na optymalny rozwój umysłowy i fizyczny.

Jod – na co pomaga?

Jakie jest zastosowanie jodu? Jod jest niezbędnym składnikiem diety. Wspiera rozwój umysłowy, utrzymanie metabolizmu na odpowiednim poziomie, termoregulację oraz prawidłowe funkcjonowanie serca, nerek i mięśni. Przyjmowanie jodu wspomaga optymalny wzrost i rozwój dziecka w początkowym okresie życia. Zapobiega też rozwojowi wielu groźnych, zarówno dla matki jak i dla dziecka, powikłań. 

Jod może być stosowany nie tylko wewnętrznie, ale również zewnętrznie. Związki jodu obecne są w wybranych środkach antyseptycznych. Wykazują one bowiem właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze. Jodyna lub płyn Lugola to dość dobre antyseptyki, ale należy pamiętać, że można stosować je tylko na niewielkie zranienia i otarcia naskórka. Nie są one przeznaczone do aplikacji na otwarte rany.

Dzienne zapotrzebowanie na jod

Ile jodu dziennie potrzebujemy? Zgodnie z normami opracowanymi przez specjalistów z Instytutu Żywności i Żywienia, zalecane dzienne spożycie jodu wynosi:

·         90 µg u dzieci w wieku 1-6 lat,

·         100 µg u dzieci w wieku 7-9 lat,

·         120 µg u dzieci w wieku 10-12 lat,

·         150 µg u nastolatków powyżej 12 lat i osób dorosłych.

Rekomendowana dzienna dawka jodu wzrasta w okresie ciąży i laktacji. Przyjmowana porcja jodu musi bowiem pokryć nie tylko zapotrzebowanie organizmu matki na ten pierwiastek, ale również intensywnie rozwijającego się organizmu dziecka. W okresie ciąży dzienne zapotrzebowanie na jod wzrasta do 220 µg, a podczas laktacji do 290 µg. Jod przenika do mleka i przy braku niedoborów u matki całkowicie pokrywa zapotrzebowanie dziecka na ten mikroelement.

Niedobór jodu – objawy

Brak jodu w organizmie odnosi się do niewystarczającej zawartości tego pierwiastka. Niedobór jodu należy to najczęściej występujących niedoborów składników mineralnych u człowieka. Zgodnie z szacunkami, może on dotyczyć nawet 2,2 miliarda ludzi na świecie. Objawy niedoboru jodu zależą głównie od jego nasilenia. Z niedostateczną podażą jodu wiele osób kojarzy wole (powiększenie tarczycy). Warto jednak wiedzieć, że nie występuje ono u wszystkich pacjentów z niedoborem jodu. Częstość jego rozwoju wzrasta wraz ze stopniem nasilenia niedoboru.

Objawy niedoboru jodu u dorosłych to:

·         spadek koncentracji, spowolnione myślenie,

·         zmęczenie, 

·         nasilona senność,

·         częste uczucie zimna,

·         suchość skóry, wzrost tendencji do jej łuszczenia.

Niedobór jodu – skutki poważnego deficytu jodu to również zaburzenie płodności. Obserwuje się też częstsze występowanie raka tarczycy (jod a tarczyca) u osób z niedostateczną ilością jodu w organizmie.

Niedobór jodu – objawy to spadek wydolności psychicznej i fizycznej. Można zauważyć trudności ze skupieniem uwagi i spowolnione myślenie w pracy. Dość typowym objawem niedoboru jodu jest też częste uczucie zimna i suchość skóry.

Niedobory jodu – objawy u dzieci dotyczą zaburzenia ich prawidłowego wzrostu i rozwoju. Zbyt niski poziom jodu grozi niepełnosprawnością umysłową, która jest nieodwracalna. Zaburzeniu ulega też rozwój fizyczny dziecka. Skutkiem niedoboru jodu we wszystkich grupach wiekowych jest też niedoczynność tarczycy.

U kobiet ciężarnych niska podaż jodu prowadzić może też do poronienia lub porodu przedwczesnego. Dotyczy to jednak znacznego niedoboru jodu. Przy łagodnym lub umiarkowanym niedoborze nie obserwuje się większej częstości występowania tych powikłań. Dieta bogata w jod pomaga zaspokoić zapotrzebowanie kobiety  ciężarnej na ten składnik. Jednak z uwagi na częste występowanie niedoboru jodu w ciąży, obecnie zalecana jest suplementacja tego minerału wszystkim kobietom spodziewającym się dziecka. Jod – dawkowanie u kobiet ciężarnych powinno mieścić się w zakresie 150-200 µg na dobę. 

Nadmiar jodu – objawy

Nadmiar jodu w organizmie obserwowany jest znacznie rzadziej niż niedobór. Przy zbyt wysokiej podaży tego pierwiastka mogą rozwinąć się różnego rodzaju choroby i zaburzenia pracy tarczycy, takie jak nadczynność tarczycy lub rak tarczycy. Przedawkowanie jodu może prowadzić też do dolegliwości żołądkowo- jelitowych i zaburzeń pracy serca. Wzrasta także pobudliwość nerwowa. U niektórych pacjentów nadmiar jodu skutkuje pojawieniem się zmian skórnych.

Jak usunąć nadmiar jodu w organizmu? Przy łagodnym lub umiarkowanym nadmiarze wskazane jest ograniczenie spożycia jodu. Jeśli przyjmowane są suplementy diety z tym składnikiem, należy je odstawić. Przy znacznym nadmiarze jodu konieczna może być pomoc medyczna.

Przedawkowanie jodu – objawy które mogą wystąpić to biegunka, bóle brzucha, nudności, zaburzenia pracy serca i zmiany skórne. Może rozwinąć się też nadczynność tarczycy. Nadmiar jodu zwiększa również ryzyko choroby nowotworowej tarczycy.

Jak przyjmować jod?

Kiedy brać jod? Jak zostało wcześniej wspomniane, suplementacja jodu jest wskazana u kobiet ciężarnych oraz karmiących piersią. Przyjmowanie jodu rekomendowane jest również kobietom starającym się o potomstwo. Dodatkowo, stosowanie jodu może być potrzebne osobom, których dieta jest uboga w ten mikroelement. Jod znajduje się przede wszystkim w rybach morskich, takich jak np. dorsz, mintaj, a w mniejszych ilościach również makrela i śledź. Pierwiastek ten obecny jest też w orzechach, brokułach i jajach. Ważnym źródłem jodu jest też sól jodowana.

Co wypłukuje jod z organizmu? Niekorzystnie na zawartość jodu wpływa fluor. Jego nadmierna podaż prowadzi do wypierania jodu z organizmu. Ograniczać przyswajanie tego pierwiastka mogą też wapń oraz magnez.

Jod – właściwości tego pierwiastka są niezbędne dla zachowania zdrowia organizmu. Bez odpowiedniej podaży jodu, tarczyca nie jest w stanie funkcjonować prawidłowo. Prowadzi to do pojawienia się określonych objawów i zaburzeń, które w przypadku dzieci mogą być już nieodwracalne. Zarówno nadmiar, jak i niedobór jodu zagraża zdrowiu. Ten drugi występuje jednak znacznie częściej. Warto więc zwrócić uwagę na podaż jodu z dietą, a w razie potrzeby sięgnąć po odpowiednie suplementy. Przyjmowanie jodu jest szczególnie istotne dla kobiet, które planują lub już spodziewają się dziecka. Suplementację warto też rozważyć przy niskim spożyciu produktów bogatych w jod.