Witamina B3 (niacyna, PP) – właściwości, dawkowanie, niedobór, nadmiar

Witamina B3 – właściwości

Co to jest witamina PP? Witamina B3, niacyna i witamina PP to różne określenia tego samego związku. Należy on do grupy witamin z grupy B, które są związkami rozpuszczalnymi w wodzie. W organizmie witamina PP ulega przekształceniu do koenzymu NAD oraz NADP, które są niezbędne w przebiegu wielu reakcji zachodzących w komórkach.

Witamina PP – rola w organizmie koncentruje się głównie na udziale w procesach metabolicznych, takich jak oddychanie komórkowe, rozkład cukru, synteza cholesterolu i kwasów tłuszczowych. Witamina B3 bierze również udział w komunikacji między komórkami oraz kontroli ekspresji genów. Niacyna odgrywa też istotną rolę w ochronie komórek przed negatywnymi skutkami stresu oksydacyjnego. Witamina B3 jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Uczestniczy też w procesie syntezy insuliny.

Witamina B3 – gdzie występuje? Źródłem niacyny mogą być produkty spożywcze o których będzie mowa w dalszej części artykułu oraz leki i suplementy. Witamina PP może również powstawać w wyniku przemian, jakim ulega w organizmie tryptofan, czyli aminokwas obecny w produktach mlecznych, rybach i chudym mięsie. Szacuje się, że mniej więcej połowa spożytego tryptofanu zostaje przekształcona do witaminy B3.

O funkcjach innych witamin z grupy B można przeczytać w artykule: Witaminy z grupy B – właściwości. W jakich produktach występują?

Witamina B3 – dawkowanie

Zalecane dzienne spożycie witaminy B3 zostało ustalone na następującym poziomie:

• dzieci w wieku 1-3 lata – 6 mg,
• dzieci w wieku 4-6 lat – 8 mg,
• dzieci w wieku 7-12 lat – 12 mg,
• chłopcy powyżej 13. roku życia i dorośli mężczyźni – 16 mg,
• dziewczęta powyżej 13. roku życia i dorosłe kobiety – 14 mg,
• kobiety ciężarne – 18 mg,
• kobiety karmiące piersią – 17 mg.

Zdrowa, zbilansowana dieta pokrywa zapotrzebowanie organizmu na witaminę B3. Niedobory wśród osób racjonalnie się odżywiających zdarzają się więc rzadko. Są jednak grupy pacjentów, w większym stopniu narażone na wystąpienie niedoboru.

Witamina B3 – niedobór i nadmiar

Związane z witaminą PP działanie regulujące przemiany metaboliczne w organizmie może ulec zaburzeniu, jeśli nie dostarczymy odpowiedniej ilości niacyny z pożywieniem. Na dotyczące witaminy PP niedobory w większym stopniu narażone są osoby:

• nadużywające alkoholu,
• niedożywione, zmagające się z anoreksją, marskością wątroby lub schorzeniami powodującymi zaburzenia wchłaniania i trawienia składników odżywczych,
• z zespołem rakowiaka, który jest rzadko występującym nowotworem neuroendokrynnym,
• których dieta jest uboga w żelazo, witaminę B2 i B6, ponieważ związki te są potrzebne do przemiany tryptofanu w niacynę.

Witamina PP – niedobór niacyny może rozwinąć się w wyniku dłuższego, zbyt niskiego spożycia produktów bogatych w witaminę PP lub tryptofan. Warto pamiętać, że choć związek ten jest odporny na działanie wysokiej temperatury, to procesy przebiegające z udziałem wody mogą pozbawić pokarm znacznych ilości witaminy PP (z uwagi na fakt, że witamina B3 jest substancją rozpuszczalną w wodzie). Produkty bogate w niacynę, gotowane w wodzie mogą utracić nawet połowę obecnej w nich niacyny. Jeśli więc jest możliwość, warto wybierać takie metody przyrządzania posiłków, które przebiegają bez udziału wody, np. gotowanie na parze zamiast tradycyjnego gotowania w wodzie.

Witamina B3 – objawy niedoboru związane są z rozwojem pelagry. Obecnie na wystąpienie pelagry narażone są głównie osoby z wyżej wymienionych grup ryzyka, a także mieszkańcy terenów objętych konfliktami zbrojnymi, ze względu na często ograniczony dostęp do pełnowartościowych posiłków. Pelagra określana jest czasami jako „choroba 3D” od słów: dermatitis (zmiany skórne), diarrhea (biegunka) i dementia (otępienie). Pelagra przebiega bowiem z występowaniem takich objawów jak:

• symetryczne zmiany skórne, mające postać plam rumieniowych, zmian hiperpigmentacyjnych, pęcherzy, nadżerek – skóra może być bardzo sucha, szorstka, z tendencją do łuszczenia się,
• stany zapalne w obrębie jamy ustnej,
• zaburzenia procesu gojenia się ran,
• przewlekła biegunka, utrata apetytu, nudności, wymioty,
• rozdrażnienie, nerwowość,
• problemy ze snem, spadek koncentracji,
• drżenie kończyn, spowolnienie ruchowe, sztywność mięśni,
• zaburzenia pamięci, halucynacje,
• depresja, zaburzenia lękowe.

Nieleczona pelagra skutkuje śmiercią pacjenta.

Witamina B3 – nadmiar tego związku może prowadzić do pojawienia się takich objawów jak przyspieszony rytm serca, nagłe zaczerwienienie skóry, jej swędzenie, zawroty głowy, nudności, wymioty, biegunka i ból brzucha. Związane z niacyną przedawkowanie dotyczy wyjątkowych sytuacji, w których pacjent przez dłuższy czas przyjmuje bardzo wysokie dawki witaminy B3. Skutki uboczne długotrwałej nadmiernej suplementacji mogą obejmować również nasilenie objawów alergii (jeśli pacjent jest alergikiem), zaburzenia pracy tarczycy (głównie u osób z obecnymi już chorobami tarczycy) i zaburzenia funkcjonowania serca. Może też dojść do wzrostu stężenia kwasu moczowego i glukozy we krwi.

Należy jednak zaznaczyć, że witamina B3 przyjmowana w rozsądnych ilościach, zgodnie z zaleceniami lekarza, farmaceuty lub informacjami zawartymi w ulotce, jest dobrze tolerowana przez większość pacjentów. Ewentualne związane z przyjmowaniem witaminy PP skutki uboczne dotyczą głównie osób, które stosują więcej niż 3 g witaminy PP na dobę.

Witamina PP – gdzie występuje?

Witamina B3 – gdzie występuje niacyna? Spośród produktów spożywczych dobrym źródłem witaminy PP są przede wszystkim pokarmy pochodzenia zwierzęcego (np. wołowina, drób, ryby), a w mniejszym stopniu też pokarmy pochodzenia roślinnego, np. rośliny strączkowe, orzechy i produkty zbożowe. Jak zostało już wspomniane, dobrym źródłem niacyny są też produkty bogate w tryptofan, takie jak awokado, pierś z kurczaka, pierś z indyka, krewetki królewskie, smażone orzeszki ziemne lub orzechy nerkowca, ser cheddar, czy chociażby banany.

Witamina PP dostępna jest też w wybranych lekach i suplementach diety. Jest to jeden ze składników leków bez recepty: Vitaminum B compositum i syropu Multi-Sanostol. Duża zawartość witaminy B3 obecna jest m.in. w suplemencie PureoHealth Witamina B3 Forte. W 1 kapsułce znajduje się 500 mg witaminy PP. Preparaty z tak dużą zawartością niacyny powinny być stosowane jedynie w razie rzeczywistej potrzeby.

Witamina B3 wchodzi też w skład wybranych kosmetyków. Przykładowe produkty z niacyną to Nie-zwykły peeling do twarzy w żelu Ziaja C.B3 oraz Pharmaceris N krem nawilżająco-wzmacniający do twarzy Vita-Capilaril.

Witamina PP – na co stosować?

Czasami pacjenci zastanawiają się, dlaczego witamina PP jest na receptę. Dostępne są bowiem leki zawierające witaminę B3 w dawkach 50 mg i 200 mg, ale można je wydać jedynie na podstawie recepty. Najprawdopodobniej wynika to właśnie z potrzeby zwiększenia bezpieczeństwa terapii. Dawki niacyny wielokrotnie przekraczające dzienne zapotrzebowanie organizmu na ten związek powinny być stosowane jedynie przez osoby, u których może pojawić się niedobór niacyny lub już on wystąpił. Długotrwałe przyjmowanie wysokich dawek witaminy PP powinno odbywać się tylko pod kontrolą lekarza.

Witamina B3 a wątroba – stosowanie wysokich dawek niacyny przez dłuższy czas może zaburzać prawidłowe funkcjonowanie wątroby, a nawet prowadzić do uszkodzenia tego narządu. U pacjentów z ostrą niewydolnością wątroby, stosowanie większych dawek witaminy PP jest przeciwwskazane.