Wapń i jego rola w organizmie człowieka

Wapń w organizmie – jakie pełni funkcje?

Wapń należy do makroelementów, czyli związków, których organizm potrzebuje w większej ilości. Jest on piątym pierwiastkiem w organizmie pod względem zawartości. U osób dorosłych, ilość wapnia w ciele wynosi ok. 1000 g. Jaka jest rola wapnia w organizmie? Pierwiastek ten jest przede wszystkim kluczowy dla mineralizacji szkieletu. Jest on podstawowym elementem budującym kości i zęby. To właśnie w kościach znajduje się niemalże cały wapń zgromadzony w organizmie. I to one stanowią rezerwuar wapnia, z którego w razie potrzeby jest ono pobierane w celu utrzymania równowagi tego pierwiastka. 

Funkcje wapnia w organizmie odnoszą się również do prawidłowego funkcjonowania mięśni. Wapń wiążąc się z odpowiednim białkiem umożliwia skurcz mięśni. Makroelement ten odgrywa też swoją rolę w przewodzeniu bodźców nerwowych. Wpływa ponadto na aktywację wybranych enzymów i reguluje działanie takich hormonów jak glukagon, sekretyna czy epinefryna. Wapń – właściwości tego pierwiastka to również udział w procesie krzepnięcia krwi oraz utrzymanie odpowiedniego ciśnienia tętniczego. 

Zapotrzebowanie organizmu na wapń jest stosunkowo duże. Jeśli spożywane pokarmy nie pokrywają go w wystarczającej ilości, można sięgnąć po odpowiednie preparaty z wapniem, które pomogą uzupełnić brakującą ilość tego makroskładnika. 

Rola wapnia w organizmie polega na utrzymaniu mocnej i elastycznej tkanki kostnej. Pierwiastek ten wpływa na zdrowie zębów oraz kości. Oddziałuje też na pracę układu mięśniowego, nerwowego oraz regulację hormonalną. 

Zastosowanie wapnia – kiedy warto je przyjmować?

Głównym źródłem wapnia powinna być dieta. W dalszej części artykułu znajdują się informacje dotyczącego tego, w czym jest wapń i jak prowadzić suplementację, aby była ona efektywna. Wcześniej jednak warto zastanowić się, jakie jest zastosowanie wapnia i kiedy jego dodatkowe przyjmowanie jest rzeczywiście potrzebne. Suplementację wapnia warto rozważyć, gdy codzienne posiłki nie dostarczają odpowiedniej ilości tego makroelementu. Często jest ona potrzebna kobietom w okresie pomenopauzalnym. Spadek stężenia estrogenów, do którego dochodzi w okresie okołomenopauzalnym, skutkuje ograniczeniem wchłaniania wapnia oraz jego zwiększoną utratą z moczem. Konsekwencją zmian hormonalnych jest też nasilona utrata wapnia z kości. Kobiety po menopauzie są wiec bardziej narażone na złamania kości.

Wapń w organizmie pełni wiele istotnych funkcji i jest niezbędnym elementem diety. Osoby ograniczające lub wykluczające ze spożywanych pokarmów produkty bogate w wapń, również powinny rozważyć jego suplementację. Dotyczy to chociażby pacjentów, którzy unikają produktów mlecznych lub zmagają się z alergią na białka mleka krowiego. Wapń znajduje się oczywiście nie tylko w produktach mlecznych, ale to jednak one są najbogatszym źródłem tego pierwiastka i poprzez ich spożycie stosunkowo łatwiej jest pokryć zapotrzebowanie organizmu na wapń.

Na co jest wapno? Wapno a wapń – pojęcie te często stosowane są zamiennie, choć określenie „wapno” odnosi się do materiału budowlanego. Mając na myśli pierwiastek odpowiadający za wytrzymałość kości i zęby, powinno się używać określenia „wapń”.

Wapń (wapno) – na co pomaga? Pierwiastek ten jest niezbędny do utrzymania optymalnej struktury kości. Kobiety po menopauzie oraz osoby ograniczające spożycie produktów mlecznych są w większym stopniu narażone na wystąpienie niedoboru wapnia. Hipokalcemia, w zależności od stopnia nasilenia, prowadzi do pojawienia się różnego rodzaju objawów, takich jak np. większa skłonność do złamań kości, zaburzenie pracy mięśni oraz serca.

Ile wapnia dziennie potrzebujemy?

Wapń – zapotrzebowanie na ten pierwiastek zmienia się wraz z wiekiem i obecnością dodatkowych czynników, takich jak chociażby ciąża. Ile wapnia dziennie potrzebujemy? Rekomendowane dobowe spożycie wapnia wynosi:

·         700 mg – dzieci w wieku 1-3 lata,

·         1000 mg – dzieci w wieku 4-9 lat,

·         1300 mg – dzieci i nastolatkowie w wieku 10-18 lat,

·         1000 mg – mężczyźni w wieku 19-65 lat,

·         1200 mg – mężczyźni w wieku powyżej 66 lat,

·         1000 mg – kobiety w wieku 19-50 lat,

·         1200 mg – kobiety w wieku powyżej 51 lat.

Dzienna dawka wapnia dla kobiet ciężarnych nie różni się od tej, która odnosi się do kobiet niebędących w ciąży. Bo choć w tym okresie zapotrzebowania na wapń wzrasta, zwiększa się też wchłanianie tego makroelementu z przewodu pokarmowego. Typowym zjawiskiem jest też nasilona utrata wapnia z kości u kobiet karmiących piersią. Dochodzi do niej nawet mimo zwiększonego spożywania wapnia z dietą. Po zakończeniu karmienia, proces mineralizacji kości wraca do normy.

Jak uzupełnić wapń?

Jak zostało już wspomniane, źródłem tego pierwiastka powinny być przede wszystkim produkty bogate w wapń. Suplementacja powinna być włączana w sytuacjach, w których pokarm nie zawiera wystarczająco dużej ilości wapnia lub przeprowadzone badania wskazują na niedobór tego pierwiastka. Przyjmowanie preparatów z wapniem nie jest wskazane u pacjentów z kamicą nerkową lub ostrą niewydolnością nerek. 

W celu uzupełnienia wapnia, można sięgnąć po preparat, w którym znajduje się jedynie ten składnik aktywny lub występują też inne związki, takie jak np. witamina D. Jeśli nie ma przeciwwskazań (np. poziom witaminy D w organizmie nie jest zbyt wysoki), warto wybrać preparat będący połączeniem wapnia z witaminą D. Witamina ta wpływa bowiem korzystnie na wchłanianie i wykorzystanie wapnia w organizmie. Dostępne są też zestawy witamin i minerałów, w których obecny jest cały kompleks składników mineralnych i witamin. Jeśli jednak zachodzi potrzeba uzupełnienia wapnia, lepszym wyborem jest przyjmowanie go jedynie z witaminą D, niż łączenie z innymi minerałami, które mogą ograniczać jego wchłanianie. 

Ile razy dziennie można pić wapno (wapń)? Dawkowanie wapnia zależy od indywidualnych potrzeb oraz rekomendacji lekarza lub zleceń producenta wybranego preparatu. W przypadku wapnia korzystne jest stosowanie większej ilości dawek z mniejszą ilością wapnia niż jednorazowe przyjęcie dużej dawki wapnia. Wchłanianie wapnia zmniejsza się bowiem wraz z przyjętą dawką. Standardowo zaleca się przyjmowanie wapnia w ilości 500 mg, 2-3 razy na dobę przez osoby dorosłe.

Produkty bogate w wapń

W jakich produktach jest najwięcej wapnia? Dobrym źródłem wapnia są produkty mleczne. Mleko, sery i jogurty zawierają znaczne ilości wapnia. Sardynki w puszkach oraz konserwy rybne również mają dość dużą zawartość wapnia, szczególnie jeśli obecne są w nich ości. Wapń – gdzie występuje? Pierwiastek ten znajduje się też w produktach zbożowych oraz warzywach, choć warto mieć na uwadze, że jest on gorzej przyswajalny z tych pokarmów ze względu na obecność związków, które ograniczają wchłanianie wapnia. 

Produkty bogate w wapń – tabela z zawartością wapnia w poszczególnych produktach spożywczych jest dostępna w Internecie. Można dowiedzieć się z niej, że dobrym źródłem wapnia są też orzechy i nasiona. Pewną ilość wapnia dostarcza też woda pitna, choć ilości te nie są duże. Wybrane produkty spożywcze, takie jak niektóre soki lub płatki zbożowe są dodatkowo wzbogacane w wapń na etapie ich produkcji. Dieta bogata w wapń nie prowadzi do nadmiaru tego pierwiastka (hiperkalcemia) u osób zdrowych. Hiperkalcemia może jednak rozwinąć się u pacjentów ze zbyt wysokim poziomem witaminy D, co jednak zdarza się rzadko.

Co wypłukuje wapń z organizmu?

Co reguluje poziom wapnia we krwi? Stężenia wapnia w organizmie jest ściśle regulowane przez odpowiednie hormony. W zależności od bieżących potrzeb organizmu, dochodzi do wzrostu lub zmniejszenia wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego oraz nasilenia/ograniczenia jego wydalania. 

Co utrudnia wchłanianie wapnia z organizmu? Z pewnością jest to niedobór witaminy D. Jak zostało wspomniane, witamina D jest potrzebna do optymalnego wchłaniania wapnia oraz utrzymania jego odpowiedniego poziomu w organizmie. Przy niedoborze witaminy D może dojść do rozwoju niedoboru wapnia. Kolejnym czynnikiem, który może ograniczać wchłanianie wapnia jest spożywanie żelaza. Wapń może zaburzać przyswajanie żelaza, a nadmiar żelaza negatywnie wpływa na wchłanianie wapnia. Z tego też względu nie zaleca się jednoczesnego zażywania preparatów z wapniem i żelazem.

Na przyswajalność wapnia negatywnie oddziałują też kwas szczawiowy i kwas fitynowe, obecne w warzywach i produktach zbożowych. Nawet więc mimo stosunkowo dość dużej zawartości wapnia w tych produktach, nie przyswoi się ono z nich w tak wysokim stopniu jak np. z produktów mlecznych.

Co poprawia wchłanianie wapnia? Z czym przyjmować wapń? Wapń warto spożywać jednocześnie z witaminą D. Istotne jest, aby suplementując wapń zadbać o optymalny poziom witaminy D, ponieważ bez niej efektywność suplementacji nie będzie tak wysoka. Korzystnie na przyswajalność wapnia wpływa też laktoza, aminokwasy, inulina oraz krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe.

Wapń – właściwości tego pierwiastka są złożone i różnorodne. Główną rolą wapnia jest utrzymanie zdrowia kości i zębów. Tkanka kostna stanowi rezerwuar wapnia, z którego w zależności od zapotrzebowania organizmu, wapń jest pobierany lub w którym jest magazynowany. Wapń w organizmie pełni też wiele innych, ważnych funkcji. Warto więc dbać o dostarczanie go w codziennych posiłkach, w odpowiedniej ilości. Jeśli spożywane pokarmy mogą nie pokrywać w wystarczającym stopniu zapotrzebowania organizmu na wapń, wskazane jest rozważenie jego suplementacji. Należy przy tym pamiętać, aby zadbać nie tylko o poziom wapnia, ale również witaminy D, bez której wchłanianie wapnia nie będzie efektywne.