Odwodnienie u dzieci i niemowląt – jak rozpoznać?

Odwodnienie u dzieci

Odwodnienie u niemowląt i starszych dzieci najczęściej pojawia się jako konsekwencja biegunki i/lub wymiotów. Do odwodnienia dochodzi, gdy organizm małego pacjenta traci zbyt dużą ilość wody. Małe dzieci są szczególnie podatne na odwodnienie. Wynika to m.in. ze stosunkowo dużej zawartości wody w organizmie. U noworodka, woda stanowi ok. 75% masy ciała. U osób dorosłych, wskaźnik ten jest niższy i wynosi ok. 50-60% masy ciała. Poza tym, nerki u małych dzieci nie pracują jeszcze w pełni efektywnie. Produkowany mocz jest bardziej rozcieńczony, w związku z czym utrata wody jest większa niż u osób dorosłych.

Przyczyny odwodnienia organizmu dziecka

Odwodnienie dzieci i niemowląt najczęściej wynika z ostrej infekcji żołądkowo-jelitowej, która przebiega z wymiotami i/lub biegunką. Inne czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia odwodnienia u dziecka to:

• utrzymująca się wysoka gorączka w trakcie infekcji,
• upały,
• zbyt mała podaż płynów,
• zaburzenia wchłaniania,
• cukrzyca,
• przewlekłe stosowanie leków moczopędnych,
• poważne oparzenia, w tym oparzenia słoneczne,
• trudności z prawidłowym karmieniem piersią – noworodki i niemowlęta karmione piersią są całkowicie uzależnione pod względem otrzymywania płynów od mamy. Nieprawidłowa technika karmienia, zbyt rzadkie przystawianie maluch do piersi lub zbyt krótkie pojedyncze karmienie może prowadzić do odwodnienia małego organizmu,
• intensywny wysiłek fizyczny.

Rodzaje odwodnienia

Objawy odwodnienia u dziecka są różne, w zależności od tego, jak wiele płynów stracił pacjent. Wyróżniamy 3 stopnie odwodnienia:

• lekkie – dziecko jest w dobrej kondycji, śluzówki są wilgotne, podczas płaczu widoczne są łzy, nieco zwiększone pragnienie może ale nie musi występować,
• średnie – maluch odczuwa niepokój, może być rozdrażniony i pobudzony, odczuwa silne pragnienie (może łapczywie pić), język i jama ustna są suche, gałki oczne mogą być nieco zapadnięte, a oddech i czynność serca nieco przyspieszone, ręce i nogi są chłodne, a podczas płaczu widocznych jest niewiele łez,
• ciężkie – dziecko jest senne, bardzo słabe lub traci przytomność, gałki oczne wyraźnie zapadnięte, śluzówki są wysuszone, spierzchnięte, czynność serca przyspieszona, oddech pogłębiony, a tętno słabo wyczuwalne. Kończyny górne i dolne są zimne w dotyku i sinieją. Skóra jest mało elastyczna. Dziecko oddaje niewiele moczu.

Jak rozpoznać odwodnienie u dziecka?

Jak sprawdzić czy dziecko jest odwodnione? Obserwując dziecko. Wiedząc jakie mogą być objawy odwodnienia u dzieci, warto zwrócić uwagę czy występują one u naszego malucha. Przede wszystkim oceńmy, czy zachowanie dziecka jest typowe – czy chętnie się bawi, jest aktywne, czy raczej senne, nieskore do zabaw i apatyczne. Łatwy do sprawdzenia przez opiekunów jest też wygląd języka i jamy ustnej. Język powinien być zaróżowiony, a śluzówka jamy ustnej wilgotna. Jeśli język jest pokryty białym nalotem, a błona śluzowa jest sucha i spierzchnięta, dziecko może być odwodnione.

Inne objawy odwodnienia u niemowląt i dzieci, które może zauważyć opiekun to mała ilość łez – dziecko płacze, ale nie pojawiają się przy tym łzy lub jest ich niewiele. Warto zwrócić uwagę również na gałki oczne. Im większy jest stopień odwodnienia, tym są one bardziej zapadnięte.

Pomocne w rozpoznawaniu odwodnienia u dziecka może być też przeanalizowanie czynników, które mogły do niego doprowadzić: czy dziecko wymiotuje, ma biegunkę, spędziło dużo czasu na zewnątrz podczas wysokich temperatur, niewiele piło w ostatnim czasie lub miało wysoką gorączkę przez dłuższy czas.

Kiedy należy udać się do szpitala?

Odwodnione dziecko – objawy wskazujące na ciężkie odwodnienie są wskazaniem do leczenia dziecka w szpitalu. Dziecko, które jest umiarkowanie odwodnione również powinno być zbadane przez lekarza. Podejmie on decyzję, czy możliwe jest leczenie małego pacjenta w domu, czy bezpieczniej będzie skierować go do szpitala. Maluchy lekko odwodnione najczęściej leczone są w domu. Nie mniej jednak, zaleca się, aby w przypadku wystąpienia objawów, mogących świadczyć o odwodnieniu u dziecka, zawsze skonsultować się z lekarzem.

Leczenie odwodnienia u niemowląt i dzieci polega na uzupełnieniu wody oraz elektrolitów. W zależności od stopnia odwodnienia i możliwości, nawadnianie może być doustne, przez zgłębnik nosowo-żołądkowy lub dożylne.

Jak zapobiegać odwodnieniu u dziecka?

Odwodnieniu u dzieci można zapobiegać. W przypadku maluchów karmionych wyłącznie piersią warto zwrócić uwagę, czy technika karmienia jest prawidłowa. W Internecie można bez trudu znaleźć wskaźniki skutecznego karmienia, które pomogą określić, czy dziecko otrzymuje odpowiednią ilość pokarmu. Jeśli chodzi o dzieci, które już samodzielnie piją, dobrze byłoby przypominać im o konieczności nawadniania, np. poprzez proponowanie wody lub podsuwaniu butelki z wodą blisko dziecka. Maluchy skupione na zabawie często zapominają o regularnym piciu.

Przy biegunce, wymiotach lub podczas upałów, oprócz wody można podawać dziecku elektrolity. Dobrymi elektrolitami na biegunkę dla dzieci są m.in. Orsalit i Gastrolit. Mają one odpowiedni skład, umożliwiający skuteczne nawodnienie małego organizmu. Elektrolity należy pić powoli, małymi łykami przez dłuższy okres czasu. Jeśli dziecko niechętnie je pije, można spróbować schładzać je przed podaniem. Nawadnianie dziecka w czasie biegunki lub wymiotów pozwala na bieżąco uzupełniać utratę płynów i zmniejsza ryzyko odwodnienia organizmu dziecka.

Odwodnienie u dzieci i niemowląt – objawy mogą mieć różną postać i różne nasilenie. Zależy to głównie od stopnia odwodnienia (lekkie, średnie, ciężkie). Wczesne wykrycie i leczenie odwodnienia pozwala wyrównać zaburzenia elektrolitowe i zapobiec poważnym powikłaniom utraty zbyt dużej ilości płynów. Warto dbać o regularne nawadnianie dziecka, szczególnie podczas biegunki, wymiotów, upałów i gorączki. W tych okolicznościach, mały organizm szybko traci wodę, a ryzyko wystąpienia odwodnienia jest większe.