Udar słoneczny – przyczyny, objawy i jak sobie z nim radzić?

Co to jest udar cieplny?

Udar cieplny to stan, w którym temperatura wewnętrzna ciała przekracza 40 °C. Najczęściej dochodzi do niego, gdy pacjent przez dłuższy czas narażony jest na wysoką temperaturę i jednocześnie wysoką wilgotność. Zaburzeniu mogą wówczas ulec mechanizmy termoregulacji, których zadaniem jest utrzymywanie stałej, prawidłowej temperatury ciała. Przy wysokiej temperaturze otoczenia i wysokiej wilgotności, organizm przestaje być w stanie wydolnie odprowadzać ciepło i dochodzi do jego przegrzania.

Udar cieplny najczęściej pojawia się w wyniku dłuższej ekspozycji na działanie słońca. Jest to tzw. udar słoneczny. Innym rodzajem udaru cieplnego jest udar wysiłkowy. W tym przypadku, temperatura ciała niebezpiecznie rośnie na skutek bardzo intensywnego wysiłku fizycznego. Udar cieplny wysiłkowy dotyczy głównie osób młodych, które amatorsko lub zawodowo intensywnie trenują. Ryzyko udaru jest wyższe, jeśli nie dbają oni wystarczająco o regularne uzupełnianie płynów podczas treningu lub ćwiczą na zewnątrz mimo upału.

Przyczyny udaru cieplnego

Na przegrzanie organizmu w większym stopniu narażone są:

• osoby przebywające przez długi czas w otoczeniu, w którym panuje wysoka temperatura i wilgotność, szczególnie jeśli nie zabezpieczają się odpowiednio przed działaniem promieni słonecznych (brak ochrony głowy i karku, długotrwałe opalanie się w pełnym słońcu),
• dzieci i osoby starsze – u dzieci mechanizmy termoregulacji nie działają jeszcze w pełni sprawnie, a u osób po 65-70. roku życia przestają być tak efektywne,
• osoby odwodnione,
• sportowcy, którzy nie są odpowiednio przygotowani do intensywnego wysiłku fizycznego, nie uzupełniają płynów podczas treningu lub których ciało nie jest przystosowane do panujących warunków atmosferycznych,
• osoby otyłe,
• chorzy cierpiący na niewydolność serca, cukrzycę,
• pacjenci przyjmujący leki takie jak diuretyki, trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki, leki przeczyszczające oraz leki przeciwparkinsonowskie.

Udar słoneczny, określany też jako porażenie słoneczne, występuje w wyniku długotrwałego narażenia na działanie słońca. Jednak do pojawienia się udaru cieplnego może dojść również w niższych temperaturach. Organizm każdej osoby jest inny i w innym stopniu podatny jest na przegrzanie.

Objawy udaru cieplnego

Udar cieplny – objawy które mogą wystąpić to:

• pocenie się – w ciężkich przypadkach intensywne pocenie się ustaje, a skóra staje się sucha,
• przyspieszony oddech,
• przyspieszone bicie serca,
• spadek ciśnienia tętniczego,
• uczucie splątania, dezorientacja,
• zaburzenia świadomości,
• niewyraźna mowa,
• utrata przytomności,
• śpiączka.

Osoby doświadczające wyczerpania cieplnego (jest to stan poprzedzający udar cieplny) lub udaru mogą skarżyć się również na ból głowy od słońca, nudności, silne zmęczenie oraz bolesne skurcze mięśni.

Udar słoneczny – po jakim czasie występuje? Najczęściej, charakterystyczne dla udaru słonecznego objawy narastają stopniowo, w ciągu 2-3 dni. Szybszy przebieg ma udar wysiłkowy. Objawy udaru w tym przypadku pojawiają się nagle, w ciągu kilku minut lub godzin.

Udar słoneczny – ile trwa? Jest to sprawa bardzo indywidualna. Zależy m.in. od długości ekspozycji na promieniowanie słoneczne, a także ogólnej kondycji i stanu zdrowia pacjenta. Uda słoneczny może trwać kilka godzin, a może trwać nawet kilka dni. Nieleczony udar słoneczny stwarza zagrożenie dla zdrowia i życia.

Postępowanie w przypadku udaru cieplnego

Udar słoneczny – co robić? Jak go leczyć? Kluczowe jest zmniejszenie temperatury wewnętrznej ciała. Pacjenta z podejrzeniem udaru cieplnego należy przenieść do chłodnego pomieszczenia i starać się obniżyć jego temperaturę. Jeśli jest taka możliwość, zaleca się umieszczenie pacjenta od szyi w dół w wodzie o temperaturze 1-26°C do momentu, aż temperatura ciała nie spadnie poniżej 39°C. Jeśli całkowite schłodzenie ciała nie jest możliwe, należy korzystać z dostępnych sposobów – zimne okłady, schłodzone kompresy żelowe, zimny prysznic, nawiew zimnego powietrza z wentylatora. Po rozpoczęciu chłodzenia ciała pacjenta, należy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe. Jeśli osoba doświadczająca przegrzania organizmu jest przytomna, można podać jej elektrolity.

Gorączka od słońca nie zostanie zmniejszona dzięki lekom przeciwgorączkowym. Mechanizm powstawania gorączki, pojawiającej się np. w przebiegu infekcji jest zupełnie odmienny niż ten, który prowadzi do wzrostu wewnętrznej temperatury ciała przy udarze cieplnym.

Udar cieplny – jak zapobiegać?

Udarowi cieplnemu można skutecznie zapobiegać. Aby go uniknąć, warto:

• w miarę możliwości zrezygnować z przebywania na zewnątrz w godzinach największego nasłonecznienia (10.00-15.00),
• zakładać lekkie, przewiewne ubrania w okresie letnim,
• pamiętać o nakryciu głowy i osłanianiu karku przed działaniem promieni słonecznych,
• unikać ćwiczeń fizycznych na zewnątrz podczas upału – sportowcom zaleca się stopniowe przyzwyczajanie ciała do intensywnego treningu podczas upałów,
• pamiętać o regularnym nawadnianiu organizmu przy pomocy elektrolitów i innych napojów bezalkoholowych oraz bezkofeinowych.

Zanim pojawią się objawy udaru cieplnego, dochodzi do wspomnianego wcześniej wyczerpania cieplnego. Osoba która go doświadcza zazwyczaj intensywnie się poci, ma przyspieszoną pracę serca, przyspieszony oddech i czuje silne osłabienie. Mogą pojawić się też nudności i objawy odwodnienia organizmu. Wystąpienie tych symptomów jest sygnałem alarmowym. Wczesne leczenie wyczerpania cieplnego daje szansę na uniknięcie udaru cieplnego.

Udar słoneczny – leczenie polega na szybkim chłodzeniu ciała w celu obniżenia zbyt wysokiej temperatury wewnętrznej organizmu. Znajomość objawów udaru cieplnego i jego niebezpiecznych konsekwencji pomaga w szybszym wykryciu tego stanu zarówno u siebie, jak i innych osób. Odpowiednie leczenie udaru cieplnego daje wysoką szansę na całkowity powrót do zdrowia. Zbyt późne rozpoczęcie chłodzenia ciała wiąże się natomiast z wysokim ryzykiem wystąpienia poważnych konsekwencji zdrowotnych, a także zgonu.