Udar cieplny u dziecka. Objawy i jak się przed nim uchronić?

Udar cieplny i jego rodzaje

W prawidłowych warunkach, dzięki mechanizmom termoregulacji organizm utrzymuje równowagę miedzy wytwarzaniem a oddawaniem ciepła. Kiedy ciepłota ciała zaczyna rosnąć, organizm stara się pozbyć nadmiaru ciepła głównie poprzez promieniowanie i pocenie się. Podczas upałów, mechanizmy utrzymujące stałą temperaturę ciała przestają jednak funkcjonować efektywnie. Mogą pojawić się wówczas objawy przegrzania. Niepodjęcie odpowiedniego działania grozi wystąpieniem udaru cieplnego u dziecka, określanego również jako porażenie cieplne.

Udar słoneczny u dzieci to najczęściej występujący rodzaj udaru cieplnego. Jest on też opisywany jako udar klasyczny. Rozwija się w wyniku ekspozycji dziecka na działanie słońca. Innym rodzajem jest udar wysiłkowy. Dochodzi do niego w wyniku narażenia organizmu na intensywny wysiłek fizyczny, niekoniecznie przy wysokiej temperaturze otoczenia.

Przyczyny udaru słonecznego u dziecka

Dzieci należą do grupy pacjentów, która jest w większym stopniu narażona na udar cieplny. Mechanizmy termoregulacji nie działają u nich jeszcze tak efektywnie jak u osób dorosłych. Im mniejsze dziecko, tym łatwiej może dojść do rozwoju udaru cieplnego. Warto mieć na uwadze również fakt, że kilkuletnie dzieci są zazwyczaj bardzo aktywne i ruchliwe. Intensywny ruch na zewnątrz przy wysokiej temperaturze  otoczenia i wysokiej wilgotności dość szybko może prowadzić do przegrzania organizmu.

Maluchy zajęte zabawą często zapominają o piciu wody. Nie zawsze też ich ciało jest odpowiednio zabezpieczone przed słońcem (czapka, osłona karku, przewiewne ubranie zakrywające jak największą powierzchnię skóry). Wszystkie te czynniki powodują, że dzieci są bardziej narażone na udar cieplny. Dodatkowo, udar częściej pojawia się u dzieci otyłych, chorujących na cukrzycę lub choroby serca oraz dzieci przyjmujące takie leki jak diuretyki, neuroleptyki czy niektóre leki przeciwdepresyjne.

Jak rozpoznać udar słoneczny u dziecka?

Udar u dziecka – objawy które mogą świadczyć o udarze cieplnym u dziecka to:

• ciepła, zaczerwieniona i sucha skóra,
• brak pocenia się,
• silne osłabienie,
• przyspieszony oddech i przyspieszone bicie serca,
• bóle głowy,
• nudności, wymioty,
• dezorientacja, splątanie,
• omdlenie,
• drgawki.

Zanim dojdzie do udaru cieplnego u dziecka, zazwyczaj wcześniej pojawiają się objawy wyczerpania cieplnego, które poprzedzają wystąpienie porażenia cieplnego. Kiedy organizm dziecka zaczyna się przegrzewać, skóra może być chłodna i spocona. Czasami pojawia się gęsia skórka mimo upału. Dziecko może być zmęczone i osłabione. Najmłodsze maluchy mogą sygnalizować odczuwany dyskomfort zwiększoną płaczliwością i rozdrażnieniem. Starsze dzieci mogą natomiast skarżyć się na ból głowy i skurcze mięśni.

Objawy udaru słonecznego u dziecka są podobne do symptomów które występują u osób dorosłych. Im jednak młodsze jest dziecko doświadczające przegrzania organizmu, tym pojawiające się symptomy mogą być trudniejsze do zaobserwowania i prawidłowego rozpoznania. Starsze dzieci są najczęściej bardziej świadome swojego ciała i odczuwanych objawów. Łatwiej więc komunikują dorosłym złe samopoczucie. U młodszych, szczególnie w pierwszych latach życia, trudniej jest powiązać rozdrażnienie i płaczliwość z udarem cieplnym. Uważna obserwacja malucha i uchwycenie objawów, takich jak chłodna i spocona lub sucha i zaczerwieniona skóra, przyspieszony oddech i bicie serca, daje możliwość szybszego zareagowania na przegrzanie ciała dziecka.

U dzieci narażonych na działanie wysokiej temperatury mogą pojawić się też objawy odwodnienia: zapadnięte gałki oczne, suche śluzówki, brak łez podczas płaczu czy też zapadnięte ciemiączko u najmłodszych.

Co zrobić gdy dziecko ma udar cieplny?

Udar słoneczny – leczenie należy rozpocząć od przeniesienia dziecka do chłodnego miejsca, w którym nie będzie dłużej narażone na działanie wysokiej temperatury. Jeśli jest możliwość, należy zdjąć część ubrań. Kluczowe jest szybkie ochładzanie ciała przy pomocy chłodnych ręczników, kompresów żelowych lub innych dostępnych metod. Jeśli w pomieszczeniu jest wentylator, należy go włączyć, kierując chłodny nawiew na dziecko. Zaraz po rozpoczęciu ochładzania ciała dziecka, niezbędne jest wezwanie pomocy medycznej.

Jeśli dziecko jest przytomne, można podać mu do picia chłodne elektrolity. Podawanie napoju jest zdecydowanie przeciwwskazane, jeśli dziecko nie jest w pełni świadome i zachodzi ryzyko zachłyśnięcia.

Ile trwa udar słoneczny u dziecka?

Udar słoneczny u dziecka może trwać od kilku minut do kilku godzin. Zależy to od wieku dziecka, ogólnego stanu zdrowia oraz warunków otoczenia w jakim przebywa. Udar cieplny u dziecka pozostawionego w aucie w czasie upałów może trwać zaledwie kilka lub kilkanaście minut i zakończyć się śmiercią, jeśli pomoc nie nadejdzie odpowiednio szybko. Wnętrze w samochodzie nagrzewa się bardzo szybko, nawet jeśli okno będzie częściowo uchylone. U dzieci, temperatura ciała zaczyna wówczas rosnąć znacznie szybciej niż u osób dorosłych. Ryzyko szybkiego wystąpienia udaru słonecznego u dzieci jest więc w tym przypadku dużo większe.

Skutki udaru słonecznego

Udar słoneczny u dziecka, podobnie jak zresztą u osoby dorosłej, jest stanem zagrażającym zdrowiu i życiu. Jeśli udar cieplny nie będzie szybko i w prawidłowy sposób leczony, szanse na powrót do pełnego zdrowia maleją. Skutkiem udaru słonecznego u dziecka mogą być ciężkie powikłania neurologiczne, a także nieodwracalna niewydolność narządów wewnętrznych, takich jak nerki czy serce. Często pojawia się niewydolność oddechowa, która na szczęście ma charakter przemijający. Rzadziej natomiast, skutkiem udaru cieplnego u dziecka jest niewydolność wątroby. Miejmy na uwadze, że udar słoneczny u dzieci może zakończyć się ich śmiercią, jeśli pomoc nie zostanie udzielona wystarczająco szybko.

Jak zapobiegać wystąpieniu udaru słonecznego u dziecka?

Udar słoneczny u dziecka to stan, któremu można zapobiegać. Oto sposoby, które pozwalają zmniejszyć ryzyko jego wystąpienia:

• przygotować dziecku wodę, po którą może samodzielnie sięgać i zachęcać malucha do jej picia – podczas upałów częste nawadnianie organizmu jest bardzo istotne, a małe dzieci pochłonięte zabawą mogą zapominać o potrzebie picia,
• zakładać dziecku przewiewne ubrania,
• pilnować, aby dziecko miało nakrycie głowy podczas przebywania poza domem w okresie letnim – nie tylko głowa, ale również skóra powinna być w jak największym stopniu chroniona przed promieniowaniem słonecznym. Można starać się założyć dziecku przewiewne ubranie zakrywające duży obszar ciała, a miejsca odkryte pokryć preparatem przeciwsłonecznym z wysokim wskaźnikiem SPF,
• unikać przebywania dziecka na zewnątrz podczas upalnych okresów – w okresach największego nasłonecznienia bezpieczniejsza jest zabawa w pomieszczeniu, w którym panuje niższa temperatura,
• nigdy nie zostawiać dziecka w aucie w okresie letnim,
• maluchy karmione mlekiem matki, w czasie upałów warto częściej przystawiać do piersi.

Udar słoneczny u dziecka wymaga szybkiego udzielenia pomocy, która sprowadza się głównie do odcięcia go od kontaktu ze źródłem ciepła, ochładzania ciała i wezwania pomocy medycznej. Edukacja opiekunów dzieci jest niezwykle istotna w budowaniu świadomości w społeczeństwie na temat objawów udaru cieplnego u dzieci i możliwych konsekwencji. Dzieci, szczególnie do 5. roku życia, są w większym stopniu narażone na wystąpienie udaru. To na rodzicach oraz innych opiekunach spoczywa odpowiedzialność nad opiekowaniem się dzieckiem podczas upałów, dbanie o regularne picie wody przez dziecko, ochronę przed słońcem i unikanie zabaw na zewnątrz w okresach największego nasłonecznienia. Udarowi cieplnemu u dziecka można zapobiegać.