Nadciśnienie wrotne – co to jest? Objawy, przyczyny i leki obniżające ciśnienie w żyle wrotnej

Układ wrotny – czym jest? Funkcje żyły wrotnej

W układzie krwionośnym krew transportowana jest z serca do narządów przez tętnice. Ich końcowymi odgałęzieniami są naczynia włosowate, które wracając z miejsca docelowego łączą się w coraz większe kapilary, aż tworzą one naczynia żylne. Nimi krew wraca z narządów do serca. Są jednak pewne odstępstwa od tego schematu. Wtedy naczynia włosowate nie stanowią rozgałęzień tętnicy, ale powstają wtórnie z żyły. Jest to układ wrotny lub inaczej krążenie wrotne.

Jeden z takich układów wrotnych został wykształcony w przewodzie pokarmowym. Odtlenowana krew spływa żyłą wrotną ze śledziony, żołądka i jelit do wątroby. Jest ona bogata w składniki odżywcze, witaminy, minerały, ale może zawierać również toksyny. Krew ta ulega przefiltrowaniu w wątrobie i żyłą wątrobową wraca do serca. Tlen jest dostarczany do wątroby tętnicą wątrobową. Naczyniem tym płynie natlenowana krew z serca do wątroby.

Żyła wrotna stanowi bardzo ważne unaczynienie. Jeśli krew spływająca z przewodu pokarmowego omijałaby wątrobę to w organizmie mogłoby dochodzić do rozprzestrzeniania się toksyn i pojawiłby się również problem z kontrolą składników odżywczych. Co bezpośrednio łączy się z funkcjonalnością wątroby - tj. magazynowaniem glukozy i neutralizacją wielu szkodliwych substancji przez ten narząd.

Nadciśnienie wrotne – diagnostyka i klasyfikacja

Bywa, że w obrębie krążenia wrotnego pojawiają się dysfunkcje. Najczęściej występującym schorzeniem dotyczącym żyły wrotnej jest nadciśnienie wrotne. Jest to stan gdy ciśnienie wewnątrz naczynia przekracza 12mmHg, co może być skutkiem utrudnionego przepływu krwi.

Krew ma zwykle bardzo spokojny przepływ w żyle wrotnej. Norma ciśnienia panującego w jej wnętrzu to 6-8 mmHg. Ciśnienie w żyle wrotnej wzrasta gdy pojawia się przeszkoda w swobodnym przepływie krwi zarówno przed wątrobą, jaki w jej wnętrzu oraz na odcinku wypływu z narządu. Na podstawie umiejscowienia utrudnionego przepływu krwi przez wątrobę klasyfikuje się nadciśnienie wrotne. Uwzględnia ona:

• nadciśnienie przedwątrobowe,
• nadciśnienie wątrobowe,
• nadciśnienie zawątrobowe.

Zdecydowanie najczęstsza przyczyna nadciśnienia wrotnego u osób dorosłych to schorzenia wątroby. Co klasyfikuje chorobę jako nadciśnienie wrotne wątrobowe. Wynika ono z marskości wątroby, czyli stanu gdy na skutek działania czynników zewnętrznych dochodzi do zwłóknienia narządu, martwicy hepatocytów, a tym samym zaburzeń funkcjonalności.

Inne przyczyny nadciśnienia wrotnego to zakrzepy w naczyniach żylnych. Gdy zlokalizowane są one w żyle wrotnej lub śledzionowej klasyfikuje się nadciśnienie jako wrotne przedwątrobowe. Natomiast w przypadku przytkania żyły wątrobowej jako nadciśnienie wrotne zawątrobowe.

Nie wszystkie przyczyny wzrostu ciśnienia w żyle wrotnej powyżej 12 mmHg są jasne. W takim wypadku nadciśnienie wrotne określa się jako idiopatyczne.

Nie przeprowadza się badań profilaktycznych, mających na celu pomiar ciśnienia w żyle wrotnej. Zabieg ten jest bardzo inwazyjny. Jedynie na podstawie objawów klinicznych celem wykluczenia lub potwierdzenia diagnozy wykonuje się badania obrazowe naczyń, m.in. USG, tomografia komputerowa. Testy te pozwalają na wykrycie przyczyny, a także skutków nadciśnienia wrotnego. Ważne jest również przedmiotowe badanie lekarskie, a także podstawowe oznaczenia krwi pozwalające określić kondycję wątroby (tzw. próby wątrobowe).

Nadciśnienie wrotne – objawy

Objawy nadciśnienia wrotnego zależą zwykle od przyczyny choroby. Gdy zator pojawia się w obrębie żyły wrotnej krew może odpływać do serca przez krążenie oboczne czyli żylaki. Te powiązane naczynia umiejscawiają się w przełyku, odbycie czy też na dnie żołądka. Ich pęknięcie może generować poważne krwotoki. Objawem dość charakterystycznym dla nadciśnienia wrotnego jest poszerzenie naczyń żylnych w powłokach jamy brzusznej w okolicy pępka – tzw. głowa Meduzy.

Inne objawy nadciśnienia wrotnego to m.in.:

• powiększenie śledziony wraz ze wzrostem jej reaktywności, czyli przyspieszeniem niszczenia krwinek i płytek krwi,
• wodobrzusze,
• żółtaczka,
• obrzęki,
• zaburzenia koncentracji.

Warto zwrócić uwagę, że nie są to symptomy świadczące jedynie o wzroście ciśnienia w żyle wrotnej, ale także o dysfunkcji wątroby.

Leki obniżające ciśnienie wrotne i inne sposoby leczenia

Ciśnienie wrotne wróci do normy gdy wyeliminuje się zator utrudniający przepływ krwi przez wątrobę oraz gdy zatrzyma się procesy włóknienia narządu. Postępowanie w przypadku nadciśnienia wrotnego sprowadza się zatem do leczenia przeciwzakrzepowego oraz regeneracji wątroby. Podstawą jest także terapia mająca na celu zapobieganie powikłaniom nadciśnienia wrotnego. Należy regularnie monitorować stan żylaków przełyku, tak aby nie dopuścić do ich krwawienia. W celu zniwelowania prawdopodobieństwa krwawień stosuje się również farmakoterapię. Tzw. beta-blokery to również leki obniżające ciśnienie wrotne. Efektem ich działania jest zmniejszenie rzutu serca i skurcz obwodowych naczyń, a skutkiem redukcja napływu krwi do układu wrotnego.

Preparaty wspomagające pracę wątroby >>

W ciężkich przypadkach wykonuje się operację chirurgiczną mająca na celu wykonanie zespolenia żylnego tak aby ominąć wątrobę. Natomiast gdy dojdzie do krwawienia z żylaków pacjentowi zostają przetoczone preparaty krwiopochodne. Podaje się mu również leki zmniejszające trzewny przepływ krwi oraz antybiotyk. Co więcej za pomocą endoskopii dokonuje się mechanicznego zatamowania krwawienia, np. poprzez opaskowanie żylaków.

Nadciśnienie wrotne u dzieci

Główną przyczyną prowadzącą do powstania wewnątrzwątrobowego nadciśnienia wrotnego u dzieci jest niedrożność dróg żółciowych lub zakrzepica żyły wrotnej w przypadku nadciśnienia przedwątrobowego. Niestety w wielu przypadkach przyczyna choroby pozostaje nieznana, więc leczenie sprowadza się na zapobieganiu powikłaniom. Ważne w przypadku najmłodszych pacjentów są również właściwe odżywianie oraz utrzymanie dobrego stanu wątroby.

U dzieci najczęstszym powikłaniem choroby są krwawienia z żylaków przełyku. W tej grupie pacjentów nie wprowadza się leczenia farmakologiczne, a raczej endoskopowe zabiegi chirurgiczne mające na celu zabezpieczenie naczyń lub też zahamowanie krwawienia. 

W związku z tym, że schorzenia wątroby stają się coraz częstszym problemem to coraz więcej diagnozuje się nadciśnienia wrotnego. Początkowo schorzenie nie daje objawów, ale nieleczone może doprowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych stanowiących zagrożenie dla życia. Dlatego regularnie należy monitorować stan zdrowia naszej wątroby i dbać o jej kondycję, a wszelkie niepokojące objawy zgłaszać lekarzowi.