Kamica dróg żółciowych - przyczyny, objawy, leczenie

Kamienie w drogach żółciowych - skąd się biorą?

Kamica dróg żółciowych jest powszechną chorobą, dotyczącą nawet co 5. dorosłego mieszkańca Europy. U większości osób przebiega bezobjawowo. Jedynie u ⅓ pacjentów pojawiają się dolegliwości określane jako kolka żółciowa. Skąd biorą się kamienie w drogach żółciowych? Żółć produkowana jest w wątrobie. W jej składzie znajdują się głównie sole kwasów żółciowych, a także cholesterol, białka, fosfolipidy, bilirubina i inne substancje. Głównym zadaniem żółci jest udział w trawieniu tłuszczów. Żółć magazynowana jest w pęcherzyku żółciowym. Kiedy spożywamy pokarm bogaty w tłuszcze, dochodzi do skurczu pęcherzyka żółciowego. Wówczas żółć przedostaje się z pęcherzyka do dróg żółciowych, a następnie do dwunastnicy. 

Składniki żółci znajdują się w niej w stanie pewnej równowagi. Pod wpływem różnych czynników, może ona ulec zaburzeniu. Dochodzi wówczas np. do wzrostu stężenia w żółci cholesterolu, kwasów żółciowych lub innych składników. Przyczyną kamicy może być również zaburzona kurczliwość pęcherzyka żółciowego, nadmierna produkcja żółci lub nieprawidłowości w jej transporcie. W efekcie, zaczynają wytrącać się w żółci tzw. kamienie żółciowe, czasem określane też jako kamienie wątrobowe lub kamienie na wątrobie. 

Kamica dróg żółciowych kilkukrotnie częściej rozwija się u kobiet. Jej pojawieniu się sprzyja też:

• obciążenie genetyczne,
• wiek - kamienie w drogach żółciowych mogą wystąpić w każdym wieku, jednak najczęściej dotyczą osób starszych,
• częste spożywanie pokarmów bogatych w cholesterol i tłuszcze nasycone,
• otyłość,
• niska aktywność fizyczna,
• znaczna utrata masy ciała w krótkim okresie czasu,
• cukrzyca,
• mukowiscydoza,
• choroba Leśniowskiego-Crohna,
• długotrwałe żywienie pozajelitowe. 

Kamica dróg żółciowych - objawy

Jak zostało już wcześniej wspomniane, kamica żółciowa u większości osób rozwija się zupełnie bezobjawowo. Może być wykryta podczas przypadkowego badania USG, które zostało zalecone z innej przyczyny. U części pacjentów dochodzi do ataku kolki żółciowej. Charakteryzuje się on nagłym, silnym bólem w prawym podżebrzu, który może promieniować w kierunku prawego barku. Rozpoczyna się najczęściej kilka godzin po jedzeniu i trwa co najmniej 15-30 minut. Zazwyczaj ustępuje w ciągu 4 godzin. Podczas napadu kolki żółciowej mogą wystąpić nudności i wymioty.

Jak szybko rośnie kamień w woreczku żółciowym? Złogi lub kamienie wytrącające się w pęcherzyku lub drogach żółciowych mogą formować się przez wiele lat. Jest to sprawa indywidualna, która zależy od wielu czynników. 

Jak pozbyć się kamieni z dróg żółciowych?

Objawowa kamica dróg żółciowych leczona jest chirurgicznie. Jeśli nie ma przeciwwskazań, metodą z wyboru jest laparoskopia. Polega ona na wprowadzeniu endoskopu przez niewielkie nacięcie skóry do jamy brzusznej. Endoskopowe usuwanie kamieni z dróg żółciowych jest małoinwazyjną metodą leczenia kamicy. Wiąże się z mniejszą liczbą powikłań w stosunku do tradycyjnej operacji, krótszym okresem rekonwalescencji, mniejszym nasileniem bólu odczuwanego przez pacjenta, a także krótszym pobytem w szpitalu. Jeśli endoskopowe usunięcie kamieni z dróg żółciowych nie jest możliwe, przeprowadza się tradycyjną operację.

U pacjentów, u których przewód żółciowy jest drożny, a średnica kamienia nie przekracza 1,5 cm, lekarz może zalecić jego rozpuszczanie przy użyciu leku zawierającego kwas ursodeoksycholowy. Umożliwia on stopniowe rozpuszczanie się złogów cholesterolowych, które są najczęściej występującym rodzajem złogów przy kamicy żółciowej. Kwas ursodeoksycholowy dostępny jest jedynie na podstawie recepty. Leki go zawierające to m.in. Proursan i Ursofalk. Proces rozpuszczania się kamieni w drogach żółciowych jest powolny i długotrwały. Zależy głównie od wielkości złogów. Zazwyczaj trwa od 6 do 24 miesięcy.

Doraźnie, kamicę dróg żółciowych leczy się przy pomocy leków przeciwbólowych z grupy NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne). Może to być ibuprofen (np. Ibupar, Nurofen), diklofenak (np. Voltaren Acti Forte, Voltaren Express Forte), ketoprofen (np. Ketonal active, Ketokaps Max), deksketoprofen (np. Kerdex) i inne leki z tej grupy. Skutecznie łagodzą one ból pojawiający się w przebiegu kamicy żółciowej. Dodatkowo, zmniejszają ryzyko wystąpienia powikłań choroby, takich jak zapalenie dróg żółciowych lub ostre zapalenie woreczka żółciowego.

Wspomagająco można sięgnąć po preparat rozkurczowy. Leki z drotaweryną to m.in. NO-SPA, Metafen rozkurczowy i Spastyna Max. Drotaweryna rozkurcza mięśnie gładkie wyścielające drogi żółciowe i przynosi pacjentowi ulgę. Innym lekiem o działaniu spazmolitycznym (rozkurczowym) jest hioscyna. Znajduje się ona w takich preparatach jak Buscopan i Scopolan. Dostępne są też leki, będące połączeniem substancji przeciwbólowej i rozkurczowej. Przykładem jest Vemonis Femi. 

Jak ograniczyć tworzenie się kamieni w drogach żółciowych?

U pacjentów, u których usunięto kamienie w drogach żółciowych, ryzyko ich ponownego wytrącenia się jest dosyć duże. Po endoskopowym wyeliminowaniu kamieni, prawdopodobieństwo ich nawrotu wynosi ok. 66%. Aby zapobiegać ponownemu tworzeniu się złogów, można stosować preparaty o działaniu żółciotwórczym i żółciopędnym. Należy jednak pamiętać, że leki te u pacjentów ze zdiagnozowaną kamicą dróg żółciowych powinny być przyjmowane jedynie po konsultacji z lekarzem. Jeśli bowiem zdążyły już wytrącić się nowe złogi, zastosowanie preparatu, który zwiększa objętość żółci, może spowodować przesunięcie się kamienia w kierunku ujścia pęcherzyka żółciowego. Wyzwala to atak kolki żółciowej. Dlatego tak ważne jest, aby pacjenci z kamicą żółciową nie stosowali tych środków na własną rękę.

Jedną z substancji, która wspomaga syntezę i transport żółci jest hymekromon zawarty w leku Cholestil Max. Zwiększa on objętość żółci, działa rozkurczowo na mięśnie gładkie dróg żółciowych i przyspiesza transport żółci, zapobiegając jej zastojom. Hymekromon ogranicza formowanie się nowych złogów żółciowych. W celu zapobiegania tworzenia się kamieni w drogach żółciowych można zastosować też lek z kwasem dehydrocholowym (np. Raphacholin Forte). Działanie żółciotwórcze i żółciopędne posiada także lek Rowachol oraz zawierający wyciąg z karczocha Cynarex.

Aby zapobiegać pojawianiu się nowych kamieni w drogach żółciowych warto ograniczyć spożycie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego. Są to nie tylko tłuste mięsa i wędliny, ale również żółte sery i śmietana. Mając ochotę na mięso, dobrze byłoby wybierać chude. Ta  sama zasada dotyczy twarogów. Zaleca się zastępowanie tłuszczów zwierzęcych tłuszczami roślinnymi. Ograniczyć warto również ilość spożywanych żółtek jaj, które są bogate w cholesterol.

Kamica żółciowa u dzieci

Kamica dróg żółciowych może rozwinąć się również u dzieci, choć jest zdecydowanie rzadszą chorobą niż u osób dorosłych. Na przestrzeni ostatnich lat widoczna jest jednak tendencja wzrostowa liczby zachorowań. Może wynikać to z narastającego problemu otyłości wśród dzieci. Kamienie w drogach żółciowych częściej dotyczą dzieci urodzonych jako wcześniaki, żywionych pozajelitowo, zmagających się z chorobami hemolitycznymi, mukowiscydozą, zespołem Downa, hipercholesterolemią i zakażeniami dróg moczowych. Ryzyko pojawienia się kamicy żółciowej jest większe u dziecka, które wśród najbliższej rodziny ma osoby z kamicą dróg żółciowych. Otyłość, jak zostało już wspomniane, również jest jednym z czynników ryzyka, który zwiększa prawdopodobieństwo wytrącania się kamieni w drogach żółciowych.

Podobnie jak u dorosłych, kamica żółciowa u dzieci może przebiegać przez długi czas bezobjawowo. Kiedy dochodzi do ataku kolki żółciowej, pojawia się silny ból brzucha, który lokalizuje się w okolicy prawego podżebrza lub śródbrzusza i może promieniować. Dziecko jest rozdrażnione. Może być wystraszone. Inne objawy, które mogą wystąpić przy kamicy dróg żółciowych u dziecka to nudności i wymioty, a także żółtaczka. Jeśli kamica przebiega bezobjawowo, w większości przypadków nie ma potrzeby chirurgicznego usuwania kamieni (wyjątkiem są np. duże złogi o średnicy przekraczającej 3 cm). Lekarz może zadecydować o wprowadzeniu do terapii kwasu ursodeoksycholowego, który pomaga rozpuścić niewielkie, nieuwapnione złogi. Jeśli zachodzi potrzeba, przeprowadza się endoskopowe usuwanie kamieni z dróg żółciowych.

Powikłania kamicy żółciowej u dzieci zdarzają się rzadziej niż u osób dorosłych. Może rozwinąć się np. zapalenie dróg żółciowych, przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego, a także ostre zapalenie trzustki.

Kamienie w drogach żółciowych same się raczej nie rozpuszczą. Jeśli mają niewielkie rozmiary i nie zaburzają drożności dróg żółciowych, można spróbować rozpuścić je przy pomocy kwasu ursodeoksycholowego. W przypadku większych złogów, najczęściej konieczne jest leczenie chirurgiczne.

Aby zapobiegać formowaniu się nowych kamieni, warto wprowadzić określone zmiany w sposobie odżywiania się i zadbać o prawidłową masę ciała. Pomocne mogą być również leki, które usprawniają przepływ żółci przez drogi żółciowe. O ich zastosowaniu u pacjentów z kamicą żółciową powinien jednak zadecydować lekarz.