Grzybica zatok – przyczyny, objawy, leczenie

Grzybica zatok- przyczyny i czynniki predysponujące

Ze względu na powszechną obecność zarodników grzybów we wdychanym powietrzu, stwierdza się ich obecność na błonie śluzowej nosa i zatok przynosowych zarówno u osób zdrowych, jak i cierpiących na przewlekłe choroby zatok. Natomiast zakażenie grzybicze rozwinie się jedynie u osób ze słabiej funkcjonującym układem odpornościowym. Najczęściej wywołane jest ono przez grzyby z rodzaju Aspergillus spp., które to powszechnie kolonizują śluzówkę dróg oddechowych. Inne patogeny odpowiedzialne na grzybicę zatok to różne gatunki grzybów z rodzaju Candida, Mucor i Rhizopus. 

Szereg sytuacji czy problemów zdrowotnych predysponuje do pojawienia się zakażenia. Grzybica zatok- przyczyny pośrednie, tj. czynniki predysponujące:

·         Osłabienie układu immunologicznego na skutek chorób autoimmunologicznych, przebytych przeszczepów lub stosowania leków immunosupresyjnych,

·         Niekontrolowana cukrzyca- stale podwyższony poziom cukru we krwi sprzyja rozwojowi zakażeń grzybiczych w różnych częściach organizmu, 

·         Przewlekłe choroby płuc, tj. astma, POChP, ale również nerek, wątroby i tarczycy (nadczynność i niedoczynność),

·         Częste stosowanie antybiotyków i kortykosteroidów,

·         Obecność polipów w nosie i przewlekły katar zatokowy, 

·         Nieprawidłowo prowadzone leczenie stomatologiczne,

·         Długotrwałe narażenie na kontakt z wilgocią i pleśnią, np. przebywanie w zagrzybiałych pomieszczeniach, czy zawodowe narażenie na wilgoć.

Jeśli układ odpornościowy funkcjonuje prawidłowo i brak jest czynników, które zakłócają jego działanie, to mimo kolonizacji śluzówki zatok przez zarodniki grzybów nie dochodzi do zakażenia. Należy jednak pamiętać, że niekorzystnie na układ immunologiczny działa również przewlekły stres, zaburzenia hormonalne, a także nieprawidłowa dieta, bogata w cukier i białą mąkę. 

Grzybica nosa i zatok- objawy

Chociaż grzybica zatok może manifestować się na różne sposoby. Objawami najczęściej zgłaszanymi przez pacjentów są:

·         Ból w obrębie twarzoczaszki,

·         Upośledzenie drożności nosa,

·         Spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła,

·         Ropna wydzielina z nosa,

·         Ból zębów- ma związek z tym, że ponad 80% przypadków grzybicy zatok dotyczy zatoki szczękowej, jedynie niewielki odsetek zakażeń rozwija się w obrębie zatoki klinowej,

·         Upośledzenie węchu.

Symptomy te często nie ustępują mimo wdrożenia typowego leczenia zapalenia zatok. Warto zwrócić jednak uwagę na kilka charakterystycznych aspektów tj. grzybica zatok wydzielina: gęsta, śluzowo-ropna, czasami krwista, ze specyficznym, nieprzyjemnym zapachem oraz w cięższych przypadkach: grzybica zatok- objawy neurologiczne, tj. bóle głowy, problemy z widzeniem, drgawki czy nawet zaburzenia świadomości.

Grzybica zatok - jak rozpoznać

Grzybicze zapalenie zatok przynosowych przyjmuje postać inwazyjną i nieinwazyjną. Jeśli zakażenie dotyczy osób z upośledzonym funkcjonowaniem układu immunologicznego (HIV, neutropenia, pacjenci onkologiczni, osoby stosujące leki immunosupresyjne, diabetycy, pacjenci przewlekle leczeni glikokortykosteroidami), rozpoznaje się zwykle postać inwazyjną. Jest ona szybko postępującym zakażeniem, które może generować poważne komplikacje zdrowotne. Osoby z prawidłową odpornością lub cierpiące na choroby przewlekłe, m.in. niedoczynność tarczycy,  astmę, zwykle zmagają się z nieinwazyjną formą zakażenia. W niektórych przypadkach diagnozuje się również alergiczne grzybicze zapalenie zatok. Schorzenie dotyczy osób młodych, z atopią i często współwystępującymi polipami w nosie. U pacjentów występuje reakcja alergiczna na fragmenty grzybni, która tworzy się na skutek kolonizacji zatok przez grzyby saprofityczne. W efekcie dochodzi do wytwarzania gęstego śluzu. 

Grzybica zatok- objawy zgłaszane przez pacjenta są jednym z ważnych aspektów diagnostycznych. Nieoceniona dla właściwego zdiagnozowania grzybicy zatok, szczególnie w zaawansowanej fazie choroby, jest tomografia komputerowa, a niekiedy również rezonans magnetyczny. Te badania obrazowe pozwalają określić zmiany w zatokach oraz ewentualne powikłania w obrębie twarzoczaszki. Pacjent z zapaleniem zatok, które nie reaguje na klasyczne leczenie, powinien zostać poddany badaniom krwi, w celu określenia alergii IgE- zależnej. Następnie diagnostyka rozszerzana jest o testy skórne, w celu określenia konkretnego alergenu odpowiedzialnego za reakcję nadwrażliwości. Grzybica zatok- jakie badania warto jeszcze wykonać? Prowadzi się także badanie wydzieliny z nosa, która poddawana jest hodowli mikrobiologicznej, bądź też pobiera się próbkę tkanki z zatok (biopsję) w celu potwierdzenia diagnozy.

Grzybicę zatok należy różnicować z wirusowym i bakteryjnym zapaleniem zatok przynosowych. Uwagę powinien zwrócić przewlekły charakter choroby, oporność na standardową antybiotykoterapię, specyficzna wydzielina z nosa, a niekiedy również objawy neurologiczne. Symptomy te mogą wskazywać na grzybicę zatok, co wiąże się z konicznością poszerzenia diagnostyki.

Grzybica zatok - jak leczyć

Leczenie grzybicy zatok jest trudne, długotrwałe i wymaga interdyscyplinarnego podejścia. Stosuje się zarówno celowane leki przeciwgrzybicze, jak i sterydoterapię (miejscową i doustną), a niekiedy wdraża się również postępowanie chirurgiczne w celu przywrócenia drożności nosa. Jak w przypadku zapalenia zatok o etiologii wirusowej, bakteryjnej czy alergicznej postępowanie terapeutyczne ma na celu likwidację przyczyny infekcji oraz niwelowanie objawów. Leczenie przyczynowe grzybicy zatok opiera się na stosowaniu leków o aktywności przeciwgrzybiczej, tj. amfoterycyna B, worikonazol, itrakonazl czy flukonazol. W celu łagodzenia objawów choroby warto sięgać również po:

·         Leki mukolityczne i preparaty do nebulizacji, które rozrzedzają gęstą wydzielinę zalegającą w zatokach,

·         Niesteroidowe leki przeciwbólowe i przeciwzapalne,

·         Glikokortykosteroidy- zarówno doustne, jak i spraye do nosa z mometazonem, które nadają się do długotrwałego stosowania, zmniejszają obrzęk i stan zapalny na śluzówce,

·         Leki przeciwhistaminowe, które mają zastosowanie głównie w alergicznym grzybiczym zapaleniu zatok.

Wspomagająco można sięgać również po każdy inny lek na katar, który łagodzi objawy zapalenia zatok. Sprawdzą się m.in. ziołowe preparaty na zatoki, olejki eteryczne do inhalacji, m.in. z drzewka herbacianego czy też ampułki do nebulizacji zawierające stężony roztwór chlorku sodu. Natomiast do krótkotrwałego stosowania, jeśli nie ma innych przeciwwskazań, można sięgać po tabletki lub saszetki na zatoki z pseudoefedryną lub udrażniające krople z oksymetazoliną lub ksylometazoliną.

W celu przywrócenia drożności nosa i zatok przeprowadza się zabiegi endoskopowe. Pozwalają one na mało inwazyjne usunięcie grzybni i/lub ewentualnych polipów. 

Grzybica zatok leczenie naturalne- to również ważny aspekt terapii. Warto dbać o kondycję śluzówki nosa i zatok. Pomocne mogą okazać się irygacje roztworem soli, które oczyszczą i nawilżą błonę śluzową. W czasie infekcji warto zadbać o nawodnienie, odpoczynek i wspomaganie odporności. Należy unikać zawilgoconych, nieprzewietrzonych pomieszczeń. Dieta przeciwgrzybicza powinna zawierać ograniczoną ilość węglowodanów prostych oraz produktów drożdżowych. 

Grzybica zatok- powikłania i nawroty choroby

Mimo podjętego odpowiednio wcześnie leczenia, grzybica zatok ma tendencję do nawrotów. Dlatego też pacjent po zakończonej infekcji powinien odbywać regularne wizyty u laryngologa. Co więcej zmiany grzybicze w obrębie śluzówki nosa i zatok trwale ją uszkadzają i staje się ona znacznie bardziej podatna na innego rodzaju zakażenia, a także powstawanie polipów. 

Natomiast zignorowanie symptomów grzybiczego zapalenia zatok może nieść za sobą poważne komplikacje zdrowotne. Rozprzestrzenienie się infekcji na pobliskie naczynia krwionośne powoduje zajęcie innych narządów. Gdy dojdzie do zajęcia struktur twarzoczaszki sytuacja staje się na tyle poważna, że zagraża życiu pacjenta. Śmiertelność w przypadku inwazyjnego grzybiczego zapalenia zatok przynosowych z powikłaniami oczodołowymi dochodzi do 80%. Ma to związek z rozprzestrzenianiem się mas grzybiczych z obszaru oczodołowego do mózgu, co skutkuje zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych czy ropniem mózgu. Dlatego też w zaawansowanej fazie choroby pojawiają się liczne objawy neurologiczne grzybicy zatok.

Grzybica zatok to rzadka postać zapalenia zatok przynosowych. Nie mniej jednak jest ona trudna do zdiagnozowania. Zwlekanie z właściwym rozpoznaniem i wprowadzeniem celowanego leczenia może skutkować poważnymi dla zdrowia i życia powikłaniami. Przewlekłe stany zapalne zatok, objawiające się utrudnionym oddychaniem, gęstą wydzieliną czy utratą węchu zawsze powinny podlegać konsultacji z laryngologiem.