Czy można zapobiec wystąpieniu odleżyn? - Postępowanie profilaktyczne u pacjenta leżącego

Definicja oraz przyczyny powstawania odleżyny

Z definicji, odleżyna jest stanem miejscowej martwicy skóry, rozwijającej się na skutek długotrwałego, miejscowego ucisku u pacjentów z ograniczoną czynnością poruszania się, unieruchomienia czy noszących protezy. Taki stan powoduje początkowo niedokrwienie tkanek, co wiąże się z ograniczeniem w dostarczaniu składników odżywczych i tlenu, prowadząc w konsekwencji do miejscowej martwicy. ^[3] 

Przyczyny powstawania odleżyn można podzielić na czynniki zewnętrze do których należą m. in. otarcia, czas ucisku, temperatura otoczenia, wilgotność, przyjmowane leki, oraz czynniki wewnętrzne takie jak ogólny stan pacjenta, otyłość, stan odżywienia, ograniczona ruchomość i  choroby współistniejące (np. nowotwory, udar mózgu, cukrzyca). ^[4]

 Miejsce występowania odleżyn

Umiejscowienie odleżyn, związane jest z pozycją jaką przyjmuje pacjent podczas unieruchomienia. Do najczęściej występujących należą okolice kości krzyżowej, potylicy, pięt, łokci ale również okolice małżowiny usznej, kości policzkowej czy kolana. ^[5]

Proces pielęgnacji skóry jako czynnik prewencji przeciwodleżynowej

Do najważniejszych czynników istotnych w prewencji przeciwodleżynowej zaliczamy:

-zachowanie czystości i suchości skóry,

-stosowanie odpowiednich preparatów utrzymujących prawidłowe nawilżenie narażonego miejsca ^[6].

Preparaty zawierające spirytus mogą powodować uszkodzenie naskórka, dlatego wskazane jest stosowane środków myjących zapobiegających wysuszeniu (najlepiej o zbliżonym pH skóry np. szare mydło). W procesie higieny ważne jest również osuszanie ciała, w szczególności w miejscach zalegania wilgotności (miejsca intymne, fałdy skórne, okolice pod piersiami), oraz jego nawilżenie przy pomocy odpowiednio dobranych emolientów, by zachować sprężystość i integralność pielęgnowanej powierzchni ^[3,7].

Rynek farmaceutyczny pozwala na szeroki wachlarz preparatów profilaktycznych. Wybierając produkt, warto zwracać uwagę na skład, który powinien być pochodzenia naturalnego  i wykazywać właściwości:

-przeciwbakteryjne (np. rumianek pospolity, który dodatkowo łagodzi podrażnienia i przyspiesza gojenie ran),

-regenerujące (np. alantoina, która przywraca naturalną barierę naskórka),

-wzmacniające (np. dekspantenol, który dzięki swoim właściwościom do wiązania wody uelastycznia skórę),

-uszczelniające naczynia krwionośne (np. wyciąg z nasion kasztanowca, który przyczynia się do zmniejszenia obrzęków i polepszenia odżywienia skóry).

Trzeba pamiętać, aby unikać tłustych kosmetyków, obciążających skórę i przyczyniających się do zatykania porów, co w konsekwencji może przynieść odwrotny skutek wywołując odleżyny ^[4,8].

W domowej pielęgnacji stosuje się m.in. płyn PC 30V, którego bogaty skład w wyżej wymienionych składnikach poprawia mikrokrążenie, odżywienie, a także elastyczność i napięcie pielęgnowanego miejsca.  Dodatkowo, jego właściwości pozytywnie sprawdzają się podczas stosowania na zdrową skórę już przy powstałej odleżynie, poprzez wtórne działanie zapobiegając jej powiększaniu się.

Dodatkowe czynniki wpływające na ograniczenie ryzyka wystąpienia odleżyn

W profilaktyce przeciwodleżynowej, prócz samej pielęgnacji skóry, istotne znaczenie ma również zapewnienie pacjentowi zmian pozycji (by uniknąć długotrwałego ucisku). W tym celu można także wykorzystać dodatkowe sprzęty pomocnicze takie jak wałki, poduszki czy materace przeciwodleżynowe. Należy jednak podkreślić że żaden sprzęt, nie zwalnia od ręcznego zmieniania pozycji pacjenta ^[9].

Ostatnim aspektem, wartym poruszenia jest odpowiednia dieta, która zapewni pacjentowi energię do walki z chorobą. Częstym problemem pacjentów leżących są zaburzenia apetytu, które mogą doprowadzić do niedożywienia, wpływając na niekorzystny stan skóry i początek powstawania odleżyn. Dieta pacjenta leżącego, powinna zatem być przede wszystkim wysokobiałkowa, wysokokaloryczna i pełnowartościowa by zapewnić odpowiednie składniki odżywcze, wspomagające prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu ^[4,7].

Wdrożenie wszystkich tych czynności pielęgnacyjnych, pozwoli na ograniczenie rozwoju odleżyn, redukując jednocześnie koszty ich leczenia, ale również zabezpieczy przed bólem i cierpieniem pacjenta.