Arnika górska – właściwości lecznicze, działanie i zastosowanie

Arnika górska – co to za roślina? Jak wygląda arnika?

Co to jest arnika? Arnika górska (Arnica montana) to roślina należąca do rodziny astrowatych, o charakterystycznych, dużych, żółtych kwiatach. Występuje naturalnie na terenach górzystych. Można znaleźć ją również w Polsce, w obrębie Karpat i Sudetów, a rzadziej także w innych rejonach kraju. W pewnym okresie arnika górska stała się tak popularna, że jej nadmierny i niekontrolowany zbiór zagrażał wyginięciu tego gatunku. Arnika została więc objęta ochroną gatunkową. 

Surowcami wykorzystywanymi w lecznictwie są ziele arniki i kwiat arniki. Choć dawniej roślina ta była stosowana zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie, obecnie zaleca się głównie aplikowanie preparatów z arniki na skórę, ewentualnie na błony śluzowe. Dostępne są też doustne leki homeopatyczne, w których arnika użyta jest w bardzo dużym rozcieńczeniu. 

Arnika – właściwości

Arnika górska zawiera liczne związki aktywne. W roślinie tej obecne są znaczne ilości helenaliny oraz jej pochodnych. Znaleźć w niej można też kwasy fenolowe, takie jak kwas kawowy, galusowy i ferulowy oraz flawonoidy. Arnika górska posiada też karotenoidy, kumaryny i olejki eteryczne. Dokładny skład oraz zawartość poszczególnych związków zależy od obszaru, z którego pozyskiwana jest arnika górska. Warunki środowiskowe w istotnym stopniu wpływają na obecne w tej roślinie substancje czynne.

Arnika – właściwości przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, przeciwbólowe oraz przeciwreumatyczne są wykorzystywane w leczeniu różnego rodzaju urazów i dolegliwości reumatycznych. To właśnie helenalina odpowiada za działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe. Uważa się, że związki aktywne występujące w arnice potrafią przenikać do naczyń krwionośnych, wzmacniając ich ściany. Skutkuje to spadkiem ich przepuszczalności i zwiększeniem szczelności. W efekcie dochodzi do zmniejszenia obrzęku. Sugerowany jest również korzystny wpływ arniki na pracę mięśnia sercowego oraz krążenie mózgowe, choć jak dotąd nie ma to potwierdzenia w badaniach klinicznych z udziałem ludzi.

Arnika – działanie antyoksydacyjne wynika z obecności  flawonoidów i kwasów fenolowych. Dzięki właściwościom przeciwutleniającym arnika chroni komórki przed wolnymi rodnikami tlenowymi, które mogą je uszkadzać. W badaniach poza organizmem żywym wykazano też przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze właściwości arniki górskiej. Część badaczy sugeruje również jej działanie przeciwnowotworowe, choć nie ma ono jak dotąd potwierdzenia w badaniach klinicznych.

Arnika – właściwości przeciwbólowe zostały potwierdzone w kilku badaniach z udziałem ludzi. Wykazano w nich zmniejszenie bólu wśród osób chorujących na zwyrodnienie stawów. Efekt przeciwbólowy był zbliżony do tego, jaki przynosi terapia z wykorzystaniem ibuprofenu. Bezpieczeństwo stosowania arniki górskiej nie było jednak wyższe. 

Arnika – zastosowanie w lecznictwie

Arnica montana – zastosowanie tej rośliny w lecznictwie wynika głównie z jej wielopokoleniowego, tradycyjnego użytkowania. Arnika górska jest powszechnie stosowana przy stłuczeniach, zwichnięciach i innego rodzaju urazach układu ruchu. Okłady z arniki górskiej wykorzystuje się w celu przyspieszenia procesu wchłaniania się krwiaków i ustępowania obrzęków. Z arniki górskiej korzysta się również przy zmianach skórnych wywołanych ukąszeniem owadów.

Napar z arniki do picia nie jest wskazany z uwagi na ewentualne działania niepożądane. Można jednak wykorzystać świeżo przygotowany napar z arniki do płukania jamy ustnej. Taki sposób stosowania surowca jest praktykowany przy stanach zapalnych dziąseł, krwawieniu z dziąseł czy też owrzodzeniach w obrębie jamy ustnej. Doustnie arnika stosowana jest tylko w lekach homeopatycznych. Rozcieńczenie surowca jest jednak w nich tak duże, że nie wydaje się, aby mógł on wywierać szkodliwy wpływ na organizm.

Arnika górska – zastosowanie potwierdzone badaniami naukowymi odnosi się do wykorzystania arniki w łagodzeniu wspomnianego bólu stawów. Miejscowe preparaty z arniką mogą więc stanowić pewną alternatywę dla niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Arnika – na co ją stosować? Arnika górska może być pomocna przy bólu stawów wywołanym zmianami zwyrodnieniowymi. Tradycyjnie roślina ta wykorzystywana jest przy stłuczeniach, zwichnięciach i skręceniach. Jej stosowanie ma na celu zmniejszenie obrzęku i przyspieszenie wchłaniania się krwiaka.

Arnika górska – jak stosować?

Jak zostało wspomniane, obecnie arnikę górską zaleca się stosować głównie zewnętrznie. Można samodzielnie przygotować okłady z arniki górskiej lub skorzystać z gotowych preparatów. Do samodzielnego przygotowania okładu wykorzystać można zioła do zaparzania. Dostępne są też leki miejscowe z wyciągiem z arniki. Przykładowym preparatem jest maść Arcalen. Oprócz arniki znaleźć w niej można również wyciąg z kory kasztanowca. Jest ona zalecana do stosowania przez osoby powyżej 12 roku życia. Zwolennicy homeopatii mogą natomiast sięgnąć po maść homeopatyczną Arnimax. Leki homeopatyczne wykorzystywane są u pacjentów z różnych grup wiekowych, choć należy pamiętać, że powinny być one stosowane pod kontrolą osoby specjalizującej się w homeopatii. To ona ustala częstotliwość stosowania leku oraz czas kuracji.

Wyciąg z arniki jest też jednym ze składników leku Dentosept A. Obecne są w nim również inne wyciągi roślinne, takie jak wyciąg z rumianku, tymianku, kory dębu i szałwii. Preparat ten stosuje się przy stanach zapalnych toczących się w obrębie dziąseł i jamy ustnej. Może być pomocny przy aftach, paradontozie oraz zmianach wywołanych protezą zębową. Preparat ten przeznaczony dla osób dorosłych oraz nastolatków powyżej 12 roku życia. Służy on jedynie do stosowania zewnętrznego, na błonę śluzową.

Arnika górska to roślina od lat wykorzystywana w lecznictwie. Choć tradycyjnie stosuje się ją przy krwiakach, siniakach i obrzękach, jej skuteczność udowodniono naukowo jedynie przy bólu stawów związanym z chorobą zwyrodnieniową. Warto pamiętać, że arnika górska powinna być aplikowana głównie zewnętrznie, na skórę lub błonę śluzową. Z wyjątkiem leków homeopatycznych nie zaleca się jej zażywania doustnego. Maść lub okłady z arniki powinny być stosowane jedynie na nieuszkodzoną skórę. W okresie ciąży najczęściej nie zaleca się korzystać z tej rośliny, ponieważ nie określono bezpieczeństwa jej stosowania przez kobiety ciężarne.