Alergia kontaktowa – co ją wywołuje i jak ją rozpoznać?

Alergia kontaktowa – co to?

Alergia kontaktowa, czyli alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, to objawy skórne, które pojawiają się w wyniku bezpośredniego kontaktu z substancją uczulającą. W rozwoju tego rodzaju reakcji, podobnie jak przy innych chorobach alergicznych, bierze udział układ odpornościowy. Jest to istotna informacja, ponieważ nie każdy wyprysk kontaktowy jest alergią. Określenie „wyprysk kontaktowy” to pojęcie znacznie szersze. Odnosi się ono do nadwrażliwości skóry na zadziałanie określonego czynnika. W zdecydowanej większości przypadków występuje wyprysk kontaktowy z podrażnienia. Przykładem, który pozwoli lepiej zobrazować wyprysk kontaktowy z podrażnienia, jest pieluszkowe zapalenie skóry. Może ono rozwinąć się pod wpływem niedostatecznej higieny, długotrwałego kontaktu skóry z moczem i/lub kałem czy też mechanicznego uszkodzenia skóry wskutek jej częstego pocierania przez pieluszkę. Dochodzi wówczas do podrażnienia skóry, ale w procesie tym nie zachodzi reakcja układu immunologicznego, jak ma to miejsce przy alergii kontaktowej.

Kontaktowe zapalenie skóry o podłożu alergicznym jest dość powszechnym problemem, który dotyczy pacjentów w różnym wieku. Częściej pojawia się u kobiet niż mężczyzn. Z większą częstotliwością obserwuje się go u dzieci i osób starszych. Na jego rozwój bardziej narażone są osoby ze skłonnością do atopii. Leczenie alergii kontaktowej polega na stosowaniu preparatów miejscowych, a w razie potrzeby również tabletek na alergię bez recepty lub na receptę. 

Alergia kontaktowa – przyczyny

Wyprysk kontaktowy alergiczny pojawia się, gdy u osoby uczulonej dojdzie do bezpośredniego kontaktu z haptenem lub proteinami. Hapteny to niejako niepełne alergeny. Mają one bardzo małą masą cząsteczkową, która umożliwia im przenikanie przez barierę naskórkową. Niektóre cząstki wyzwalają reakcję alergiczną już przy pierwszym kontakcie ze skórą. W przypadku innych haptenów dopiero wielokrotny kontakt prowadzi do pojawienia się objawów. Jest to pewne wytłumaczenie sytuacji, w których pacjent zauważa zmiany skórne po kontakcie z substancją, która dotychczas wydawała się być dla skóry zupełnie obojętna.

Alergiczny wyprysk kontaktowy najczęściej pojawia się pod wpływem kontaktu z metalami. Bardzo często uczula nikiel, a rzadziej również kobalt, chrom i rtęć. Inne alergeny, które mogą powodować objawy skórne to mieszanki zapachowe obecne w kosmetykach. Właściwości uczulające może posiadać też tiomersal, balsam peruwiański, formaldehyd i inne substancje konserwujące oraz leki. Warto wspomnieć, że czasami występuje alergia kontaktowa na glikokortykosteroidy, które wykorzystuje się do leczenia tego rodzaju alergii. Wskazana jest więc ostrożność podczas ich aplikacji.

Podobnie jak w przypadku innych chorób alergicznych, nie wiemy dokładnie, dlaczego u niektórych osób rozwija się alergia kontaktowa, a u innych mimo kontaktu tej samej cząsteczki ze skórą, nie pojawiają się żadne objawy. Duże znaczenie w rozwoju alergicznego wyprysku kontaktowego przypisuje się jednak predyspozycjom genetycznym. Jak wspomniano, osoby z atopią również są bardziej narażone na pojawienie się alergii kontaktowej.

Alergia kontaktowa – objawy

Jak wygląda wyprysk kontaktowy o podłożu alergicznym? Przy wyprysku kontaktowym z podrażnienia, zmiany skórne pojawiają się najczęściej w ciągu kilku minut do kilku godzin po kontakcie z czynnikiem drażniącym. Przy typowej alergii kontaktowej objawy występują natomiast zazwyczaj po 48 godzinach od kontaktu z haptenem. Typowym objawem alergii kontaktowej jest silne swędzenie skóry, jej zaczerwienienie oraz łuszczenie. Zmiany skórne są wyraźnie odgraniczone od otaczającej je, zdrowej skóry. W ich obrębie widoczne mogą być pęcherzyki lub grudki. Przy standardowym przebiegu wyprysku alergicznego zaobserwować można następujące po sobie fazy:

·         fazę rumieniowo-obrzękową – pojawia się zaczerwienienie i obrzęk skóry. Na skórze widoczne są też pęcherzyki,

·         fazę wysiękową – pęcherzyki pękają i pojawia się wysięk,

·         fazę złuszczania i gojenia – jeśli czynnik wywołujący reakcję alergiczną, przestaje mieć kontakt ze skórą, dochodzi do złuszczania naskórka i jego stopniowej odbudowy. Jeśli natomiast kontakt z czynnikiem uczulającym jest długotrwały, może rozwinąć się przewlekły stan zapalny skóry.

Jak wygląda alergia kontaktowa? Objawia się ona obrzękiem, zaczerwienieniem i powstawaniem grudek lub pęcherzy w miejscu kontaktu z alergenem. Alergia kontaktowa – ile trwa? Zależy to głównie od czasu trwania kontaktu z cząstką uczulającą. Jeśli jest on krótkotrwały, objawy mogą stopniowo ustępować w ciągu kilku dni. Jeśli natomiast kontakt ten jest stały, rozwija się przewlekłe zapalenie skóry.

Alergia kontaktowa – jak jest rozpoznawana?

Alergiczny wyprysk kontaktowy, podobnie jak alergia pokarmowa czy alergiczny nieżyt nosa, rozpoznawana jest na podstawie wywiadu, badania fizykalnego przeprowadzonego przez lekarza oraz dodatkowych badań. Przy podejrzeniu alergii kontaktowej standardowo przeprowadza się tzw. testy płatkowe. Test ten polega na przyklejeniu do skóry plastra lub innego materiału z haptenem. Najczęściej umieszczany jest on na skórze pleców. Zdejmuje się go po upływie ok. 48 godzin i obserwuje zmiany skórne. Dokonuje się ich oceny również w późniejszym czasie. 

Wyprysk kontaktowy – leczenie domowe

Alergia kontaktowa na twarzy lub w obrębie innych części ciała wymaga odpowiedniej diagnostyki, choćby w celu zidentyfikowania cząsteczek, które są odpowiedzialne za rozwój alergii. Umożliwi to pacjentowi ograniczenie kontaktu z haptenami. Unikanie kontaktu z czynnikami alergizującymi jest bowiem podstawą leczenia alergii kontaktowej. Dodatkowo jedną z domowych metod wykorzystywanych w łagodzeniu objawów alergii kontaktowej są chłodne okłady. Można przygotować je przy użyciu samej wody lub soli fizjologicznej.

Alergia kontaktowa na dłoniach o łagodnym przebiegu może być łagodzona również przy pomocy emolientów. Warto jednak pamiętać, że każdy składnik kosmetyku może podrażniać lub uczulać. Dotyczy to również produktów dedykowanych skórze alergicznej. Zalecana jest więc duża ostrożność przy aplikacji jakiegokolwiek produktu na skórę objętą zmianami chorobowymi. Jeśli pacjent dobrze reaguje na emolient, warto po niego sięgnąć, aby złagodzić pieczenie, swędzenie i zaczerwienienie skóry. Emolienty są szczególnie wskazane przy przewlekłym zapaleniu skóry.

Co na wyprysk kontaktowy można zastosować?

Alergia kontaktowa – leczenie domowe nie zawsze jest wystarczające. Standardowo w ostrej fazie kontaktowego wyprysku alergicznego stosuje się miejscowe glikokortykosteroidy. Bez recepty dostępny jest jedynie hydrokortyzon. Pozostałe sterydy można nabyć tylko na podstawie recepty. W zależności od tego, jak wyglądają zmiany skórne, czy skóra jest bardzo sucha, czy też pojawia się wysięk, lekarz może zalecić steryd w kremie lub maści. Warto pamiętać, że sterydy miejscowe stosuje się jedynie krótkotrwale na obszary objęte zmianami skórnymi. Nie należy aplikować je na dużą powierzchnię skóry.

Jeśli świąd jest bardzo uciążliwy, warto dodatkowo zastosować doustny lek przeciwhistaminowy z lewocetyryzyną, desloratadyną, bilastyną lub inną substancją przeciwalergiczną. Wiele z nich dostępnych jest bez recepty, np. Contrahist Allergy, Bilastyna Hitaxa czy Allertec Effect. Przy bardzo nasilonych objawach lekarz może zalecić zwiększenie dawki leku przeciwhistaminowego lub zastosowanie doustnych sterydów czy też innych leków o silniejszym działaniu.

Alergiczny wyprysk kontaktowy na dłoniach występuje często. Objawy alergii kontaktowej mogą dotyczyć również innych części ciała. Choć najczęściej uczulają metale, właściwie niemalże każdy inny składnik biżuterii, a także kosmetyków, leków czy odzieży może powodować alergiczny wyprysk kontaktowy. W łagodnych przypadkach wystarczające może być leczenie domowe z wykorzystaniem chłodnych okładów i środków łagodzących oraz natłuszczających. Zazwyczaj jednak potrzebne są leki miejscowe o działaniu przeciwzapalnym i przeciwświądowym. Wspomagająco warto też pamiętać o możliwości zastosowania doustnych leków na alergię, które również zmniejszają uciążliwe dolegliwości wyprysku alergicznego.