Alergia pokarmowa – jak ją rozpoznać i skutecznie leczyć?

Alergia pokarmowa a nietolerancja pokarmowa

Nadwrażliwość organizmu na pokarm występuje obecnie dość często. Wynika to zarówno z większej dostępności różnorodnych pokarmów, nierzadko sprowadzanych z odległych części świata, jak i powszechnego stosowania różnego rodzaju dodatków do żywności. Nadwrażliwość na pokarm może mieć postać alergii pokarmowej lub nietolerancji pokarmowej. Nierzadko zdarza się, że oba te pojęcia bywają traktowane jako synonim. W rzeczywistości są to jednak dwa zupełnie odrębne problemy, które mają inną przyczynę, inny mechanizm oraz inne konsekwencje zdrowotne.

Alergia pokarmowa, podobnie jak każda inna choroba alergiczna, wynika z nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego na składnik pokarmu, który przez osobę zdrową jest prawidłowo tolerowany i nie jest dla niej groźny. Alergia pokarmowa ma więc podłoże immunologiczne. Inaczej jest w przypadku nietolerancji pokarmowej. Jest to również niepożądana reakcja na pokarm, ale w jej rozwoju nie bierze udziału układ odpornościowy. Typowym przykładem nietolerancji pokarmowej jest nietolerancja laktozy, która dotyczy znacznej części populacji. Laktoza jest cukrem, który w przewodzie pokarmowym ulega rozkładowi przez enzym – laktazę do glukozy i galaktozy. U części osób ilość laktazy jest niewystarczająca. W przypadku niedoboru tego enzymu zachodzą inne reakcje, które ostatecznie prowadzą do pojawienia się określonych objawów – wzdęć, bólu brzucha, nudności czy też biegunki. Nietolerancja pokarmowa wynika więc w tym przypadku z niedoboru enzymu. Innymi przyczynami nietolerancji na pokarm mogą być określone choroby układu pokarmowego czy też zaburzenia mikrobioty jelitowej. 

W leczeniu alergii pokarmowej kluczową rolę pełni odpowiednia dieta. Czasami korzystne efekty przynosi też preparat na alergię. Pacjenci z alergią pokarmową powinni nabyć nawyk dokładnego czytania etykiet kupowanych produktów spożywczych, aby przypadkowo nie spożyć posiłku z alergenem, na który są uczuleni.

Alergia pokarmowa – przyczyny

Alergia pokarmowa rozpoznawana jest na przestrzeni ostatnich lat coraz częściej. Szacuje się, że dotyczy ona ok. 6-8% dzieci i 2-4% dorosłych. Dane te pokazują, że u części osób alergia pokarmowa ustępuje. Jest to wynikiem wyeliminowania z diety uczulających składników. Nie wszyscy jednak „wyrastają” z alergii pokarmowej. U wielu pacjentów trwa ona przez całe życie. 

Skąd bierze się alergia pokarmowa? Na rozwój tej choroby istotny wpływ mają uwarunkowania genetyczne. Dzieci, których rodzice są uczuleni na wybrane składniki pokarmy, są z większym stopniu narażone na rozwój alergii. Nie bez znaczenia są też czynniki środowiskowe. Uważa się, że na rozwój alergii pokarmowej wpływać może też częste spożywanie posiłków o wysokim stopniu przetworzenia, jak i powszechne stosowanie dodatków do żywności. Dawniej sądzono, że aby zapobiegać alergii pokarmowej u dzieci, warto wprowadzać niejako „na zapas” dietę eliminacyjną. Obecnie wiemy jednak, że korzystanie z takiej diety bez wyraźnych wskazań nie tylko nie zapobiega alergii pokarmowej, ale może wręcz skutkować utratą naturalnej tolerancji organizmu na dany alergen i wystąpieniem objawów alergii.

Alergia pokarmowa – pokrzywka, świąd i obrzęk warg, nudności, biegunka czy też inne objawy alergii pokarmowej mogą mieć różny stopień nasilenia i czas trwania. Alergia częściej występuje u osób obciążonych genetycznie skłonnością do jej rozwoju. Wpływ na jej pojawienie się mają również czynniki środowiskowe.

Alergia pokarmowa – objawy

Alergia pokarmowa może mieć bardzo zróżnicowany przebieg, co nierzadko utrudnia jej prawidłowe rozpoznanie. Objawy związane z alergią pokarmową mieć zarówno odmienną lokalizację, jak i nasilenie oraz czas trwania. U części pacjentów występuje wysypka alergiczna. Skóra jest wówczas zaczerwieniona i swędząca. Może pojawić się obrzęk. Alergia pokarmowa na twarzy może mieć postać pokrzywki, grudek lub krostek. Po wprowadzeniu do ust pokarmu z alergenem może dojść do obrzęku w obrębie warg, języka i całej jamy ustnej. Skóra i błona śluzowa jest bardzo swędząca, opuchnięta i zaczerwieniona. 

Wysypka alergiczna pokarmowa w obrębie jamy ustnej może pojawić się też u osób, u których rozwija się reakcja krzyżowa. Alergia krzyżowa występuje, gdy dochodzi do kontaktu z inną cząsteczką o podobnej budowie do alergenu. Przykładem może być reakcja alergiczna po spożyciu gruszki u osoby, która jest uczulona na pyłek brzozy. Alergia pokarmowa – wysypka alergiczna może dotyczyć różnych części ciała, nie tylko twarzy. Objawy te zazwyczaj pojawiają się w krótkim czasie od kontaktu z alergenem. 

Alergia pokarmowa – wysypka u dorosłych i dzieci nie jest jedynym objawem tej choroby. U części pacjentów objawy skórne w ogóle nie występują lub towarzyszą im dolegliwości ze strony układu pokarmowego:

·         nudności,

·         bóle brzucha, 

·         wymioty,

·         biegunka.

Alergia pokarmowa na twarzy u dorosłych może też objawiać się łzawienie oczu, ich zaczerwienieniem i uporczywym swędzeniem. U części pacjentów dolegliwości związane z alergią pokarmową dotyczą również dróg oddechowych. Może pojawić się wyciek wydzieliny z nosa, blokada nosa oraz kichanie. Występowanie kataru alergicznego spowodowanego alergią pokarmową jest jednak bardzo rzadkie. 

Alergia pokarmowa u dorosłych – objawy skórne występujące jednocześnie z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, oddechowego i układu krążenia mogą świadczyć o wystąpieniu wstrząsu anafilaktycznego. Jest to reakcja potencjalnie zagrażająca życiu pacjenta. Objawia się m.in. silnym osłabieniem, zawrotami głowy, gwałtownym spadkiem ciśnienia tętniczego krwi i problemami z oddychaniem. Wstrząs anafilaktyczny może mieć różne przyczyny. Spośród alergenów pokarmowych, które najczęściej prowadzą do jego wystąpienia, można wymienić alergeny zawarte w orzeszkach ziemnych, laskowych, selerze, jajach kurzych i rybach.

Alergia pokarmowa – wysypka to jeden z możliwych objawów tego rodzaju alergii. U części osób dominują objawy skórne, a u innych symptomy ze strony układu pokarmowego. Mogą też wystąpić objawy dotyczące układu oddechowego i narządu wzroku.

Jak diagnozowana jest alergia pokarmowa?

Alergia pokarmowa – objawy na skórze czy też innego rodzaju dolegliwości, które pojawiają się po spożyciu określonego pokarmu, powinny skłaniać pacjenta do wizyty u lekarza. Bardzo ważnym elementem diagnostyki jest szczegółowy wywiad, który pomoże wskazać związek między pokarmem, a występującymi dolegliwościami. Sam wywiad nie jest jednak wystarczający do rozpoznania alergii pokarmowej. Lekarz zleca też dodatkowe badania, które ułatwią rozpoznanie potencjalnego alergenu. Przeprowadzane są badania z krwi, a także punktowe testy skórne.

Złotym standardem w diagnostyce alergii pokarmowej, czyli testem uznawanym za najbardziej wiarygodny w rozpoznawaniu tego rodzaju alergii, jest test prowokacyjny. Zazwyczaj w pierwszej kolejności przeprowadzany jest test wargowy, który polega na podaniu niewielkiej ilości pokarmu na wargę i obserwowaniu reakcji skórnej. Jeśli nie występuje ostra reakcja alergiczna, przeprowadzany jest test z doustnym podaniem pokarmu. Próba prowokacyjna, ze względu na zapewnienie pacjentowi bezpieczeństwa, wykonywana jest w warunkach szpitalnych.

Alergia pokarmowa – leczenie

Kluczowym elementem leczenia alergii pokarmowej jest dieta eliminacyjna. W praktyce jednak jej wprowadzenie nie zawsze jest łatwe. Wynika to z kilku przyczyn. Ważne jest zastąpienie wybranych produktów uczulających na inne, które dostarczą te same składniki odżywcze. O ile wyeliminowanie z diety orzeszków ziemnych może nie być większym problemem, o tyle w przypadku alergii na białka mleka krowiego trudnością może być dostarczanie odpowiedniej porcji wapnia. Dodatkowo przy tym rodzaju alergii często występuje też alergia na białka mleka koziego. 

Kolejną trudnością jest powszechność występowania alergenów w różnego rodzaju produktach spożywczych. Bardzo ważne jest wyrobienie w sobie nawyku uważnego czytania etykiet kupowanych produktów spożywczych. Trzeba zwracać uwagę na ewentualną obecność alergenów również podczas kupowania gotowych posiłków poza domem. 

Alergia pokarmowa – wysypka na brzuchu o łagodnym przebiegu lub inne objawy alergii o niewielkim nasileniu można też leczyć doraźnie przy pomocy odpowiednich leków. Wykorzystanie znajdują doustne leki przeciwhistaminowe, takie jak Hitaxa Fast, Contrahist Allergy lub Dynid Gem. Nowszej generacji leki przeciwhistaminowe skutecznie łagodzą objawy alergii, a przy tym długo utrzymują swoje działanie i nie powinny powodować senności.

W zależności od konkretnych objawów alergii pokarmowej lekarz może zalecić również inne leki do stosowania doraźnego. W przypadku wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego konieczne jest domięśniowe podanie adrenaliny. Należy wstrzyknąć ją jak najszybciej po zauważeniu pierwszych niepokojących objawów wstrząsu anafilaktycznego. 

Wprowadzenie odpowiedniego leczenia daje szansę na ustąpienie alergii pokarmowej. W przypadku dzieci, odsetek pacjentów, u których alergia pokarmowa przemija, jest wyższy. U osób dorosłych, choroba ta często utrzymuje się już do końca życia. Co jakiś czas lekarz może zalecić ponowne przeprowadzanie badań w kierunku alergii, aby sprawdzić tolerancję organizmu na dany alergen. W zależności od uzyskanych wyników, leczenia jest zakańczane lub kontynuowane.

Alergia pokarmowa to poważny problem, z którym zmaga się coraz większa ilość osób. Choć proces diagnostyki bywa długotrwały i trudny, jest zarazem potrzebny do wykrycia konkretnego alergenu. Umożliwia to wyeliminowanie z diety produktów, które mogą go zawierać. Leczenie alergii pokarmowej jest niezbędne, aby zapobiegać możliwym groźnym powikłaniom choroby, wśród których znajduje się choćby wstrząs anafilaktyczny zagrażający życiu pacjenta. Odpowiednia terapia pomaga też wyeliminować objawy alergii, które mogą negatywnie wpływać na komfort pacjenta.