Ugryzienie szerszenia – czy jest niebezpieczne?

Szerszeń – co to za owad?

Szerszeń, podobnie jak osa i pszczoła, należy do grupy owadów błonkoskrzydłych. Z wyglądu przypominać może dużą osę. Ma bowiem podobne zabarwienie – żółto-czarny odwłok oraz dość charakterystyczne przewężenie w jego obrębie. Szerszenie są jednak znacznie większe niż osy. Ich długość często sięga 2-3 cm. W Polsce występuje obecnie głównie szerszeń europejski. Zakłada on gniazda w dziuplach drzew, rzadziej w zagłębieniach ścian budynków i na otwartej przestrzeni. Coraz częściej, owady te budują gniazda w bliskim sąsiedztwie człowieka. Wiąże się to z większą częstotliwością ukąszeń szerszenia.

Do ataku szerszenia dochodzi zazwyczaj wtedy, gdy owad poczuje się zagrożony. Zbyt bliskie podejście do gniazda lub wykonanie gwałtownego ruchu w pobliżu owada, może zainicjować atak i ugryzienie szerszenia. Owady te rzadko żądlą niezaatakowane i najczęściej unikają przebywania w bliskiej odległości od człowieka.

Szerszeń – czy należy się go bać?

Szerszeń – ugryzienie nie powoduje pozostania żądła w skórze (w przeciwieństwie do użądlenia przez pszczołę). Szerszeń nie ginie po ugryzieniu i może kilkukrotnie użądlić jedną osobę. Czy ukąszenie szerszenia jest śmiertelne? W większości przypadków, użądlenie szerszenia nie jest groźne. Rozwija się łagodna, ograniczona reakcja niealergiczna lub niegroźna reakcja alergiczna. Użądlenie szerszenia może być jednak niebezpieczne dla osób uczulonych na jad tych owadów. Zachodzi wówczas ryzyko rozwoju uogólnionej reakcji anafilaktycznej ze wstrząsem anafilaktycznym włącznie. Niebezpieczne jest również ugryzienie szerszenia w okolicę gardła i krtani. Pojawiający się obrzęk może utrudniać oddychanie.

Groźne może być też użądlenie gromadne, czyli wielokrotne użądlenie szerszeni. W tym przypadku może rozwinąć się reakcja toksyczna, wywołana kontaktem z dużą ilością jadu. Reakcja toksyczna po użądleniu szerszenia rozwija się rzadko i dotyczy osób nieuczulonych na jad tych owadów.

Objawy ugryzienia szerszenia

Jak wygląda ugryzienie szerszenia? W większości przypadków, użądlenie szerszenia wiąże się rozwojem miejscowej reakcji, ustępującej w ciągu doby. Ze względu na dużą zawartość acetylocholiny w jadzie, ugryzienie jest zazwyczaj bardzo bolesne (ból jest silniejszy niż po użądleniu przez pszczołę). Pojawia się świąd i obrzęk w miejscu ugryzienia. Skóra jest zaczerwieniona i może być nieco ucieplona. Jeśli rozwinie się łagodna reakcja alergiczna, pojawiający się obrzęk będzie prawdopodobnie większy (jego średnica może przekraczać 10 cm). Dłużej też będą utrzymywać się inne objawy ukąszenia szerszenia: ból, świąd i zaczerwienienie. W przypadku dużej reakcji alergicznej, pacjent może doświadczać też spadek samopoczucia, dreszcze i niepokój.

Ryzyko wystąpienia anafilaksji po użądleniu szerszenia u osoby uczulonej na jad owada jest porównywalne do ryzyka anafilaksji po użądleniu przez pszczołę. Anafilaksja po ugryzieniu owadów występuje rzadko. Dotyczy ona 0,3-8,9% użądleń. Reakcja anafilaktyczna po ukąszeniu szerszenia rozwija się szybko – w ciągu kilku lub kilkunastu minut. Pojawia się zaczerwienienie, duży obrzęk, silny świąd, nudności, ból brzucha, duszność, osłabienie i zawroty głowy. Pacjent może odczuwać niepokój i kołatanie serca. W przypadku wstrząsu anafilaktycznego po użądleniu szerszenia dochodzi do ostrej niewydolności oddechowej i niewydolności krążenia. Pacjent może stracić przytomność. Możliwe jest wówczas nagłe zatrzymanie krążenia. Wstrząs anafilaktyczny jest stanem zagrażającym życiu, który wymaga szybkiego udzielenia pomocy.

Jak postępować gdy użądli nas szerszeń?

Ugryzienie szerszenia – co robić? Jeśli jest możliwość, warto przyłożyć do miejsca ugryzienia chłodny okład lub lód. Złagodzi on ból i obrzęk. Aby zmniejszyć odczuwane swędzenie, można użyć preparatu przeciwalergicznego. W większości przypadków, wystarczy lek miejscowy, np. Fenistil, Foxill. Szybko i skutecznie uśmierzy on dokuczliwy świąd. Ograniczy też obrzęk. Pomocny może być także dostępny bez recepty lek z hydrokortyzonem. Wykazuje on właściwości przeciwzapalne, przeciwalergiczne i przeciwobrzękowe. Dostępne są również inne środki po ukąszeniu owadów, które działają łagodząco i zmniejszają podrażnienie skóry.

Czasami, działanie miejscowe jest niewystarczające. Odczyn alergiczny po użądleniu szerszenia może być na tyle silny, że lek w postaci maści, kremu lub żelu nie łagodzi w oczekiwanym stopniu odczuwanych objawów. Wówczas, można sięgnąć po doustny lek przeciwalergiczny (np. Contrahist Allergy, Hitaxa Fast).

Jeśli u osoby ukąszonej przez szerszenia rozwija się silna reakcja alergiczna, należy wezwać pomoc. Pacjenci, którzy doświadczyli w przeszłości wstrząsu anafilaktycznego, powinni mieć przy sobie adrenalinę. Istotne jest to, aby sam chory oraz osoby z jego najbliższego otoczenia wiedziały jak ją prawidłowo podać. W oczekiwaniu na pomoc, warto przyłożyć do miejsca ugryzienia coś zimnego (np. lód). Dzięki obkurczeniu naczyń krwionośnych ograniczymy rozprzestrzenianie się do nich jadu. Jeśli pojawiają się objawy silnej reakcji alergicznej, a pacjent jest przytomny, można mu podać lek przeciwalergiczny w formie tabletek rozpadających się w jamie ustnej (np. Hitaxa Fast).

Osoby które doznały ciężkiej, zagrażającej życiu reakcji po ugryzieniu szerszenia, mogą poddać się immunoterapii. Polega ona na stopniowym „przyzwyczajaniu” organizmu do substancji zawartych w jadzie tego owada. Leczenie trwa kilka lat i u większości chorych przynosi dobre efekty.

Domowe sposoby na ugryzienie szerszenia

Co zrobić jak ugryzienie szerszeń? Jakie domowy sposoby na użądlenie są skuteczne? W przypadku tego owada, użądlenie wywołuje najczęściej silny ból, świąd i obrzęk. Z domowych sposobów najlepszy jest wspomniany już zimny okład. Szybko przyniesie on ulgę pacjentowi i złagodzi odczuwane dolegliwości. Można spotkać się też z innymi domowymi sposobami na ugryzienie szerszenia, takimi jak plasterek cebuli, okłady nasączone naparem z szałwii lub aplikacja niewielkiej ilości olejku lawendowego w miejsce ugryzienia. Oprócz okładów z lodu, wymienione domowe sposoby na użądlenie szerszenia najczęściej nie są wystarczająco skuteczne, aby znacząco zmniejszyć pojawiający się ból i świąd skóry.

Użądlenie szerszenia choć zazwyczaj jest bolesne i uciążliwe, dla większości osób nie jest groźne. Przyłożenie lodu i zastosowanie aptecznego preparatu na ugryzienia owadów najczęściej wystarcza, aby złagodzić nieprzyjemne objawy. Ukąszenie szerszenia może być niebezpieczne dla osób uczulonych na jego jad. W takich przypadkach, pacjent może odczuwać silny niepokój i strach przed konsekwencjami ponownego ugryzienia. Może to negatywnie wpływać na odczuwany przez niego komfort życia. Warto wówczas rozważyć immunoterapię, która jest skuteczna, bezpieczna i może znacząco poprawić jakość życia chorych. W celu zapobiegania ugryzieniom owadów warto też stosować środki odstraszające podczas przebywania w miejscach, w których może dojść do użądlenia szerszenia.