Potas w organizmie i diecie – rola, normy, źródła

Potas – za co odpowiada ten pierwiastek?

Jaka jest rola potasu w organizmie? Potas należy do makroelementów. Jest jednym z niezbędnych składników odżywczych. Do jego głównych zadań należy utrzymanie równowagi wodno-elektrolitowej. Pierwiastek ten jest potrzebny do funkcjonowania wielu enzymów, które warunkują procesy zachodzące w organizmie. Ma swój udział w metabolizmie białek i węglowodanów. Potas – właściwości tego makroskładnika to również wpływ na ciśnienie osmotyczne komórek, pracę mięśnia sercowego oraz układu nerwowego. 

Potas w organizmie znajduje się głównie we wnętrzu komórek. Szacuje się, że ok. 90% jego całkowitej ilości jest w nich obecna. Jedynie niewielka część znajduje się w płynie pozakomórkowym. Różnica stężeń potasu wewnątrz i na zewnątrz komórek umożliwia utrzymanie odpowiedniego napięcia komórkowego. Pozwala też na przekazywanie impulsów elektrycznych i skurcze mięśni. U osoby dorosłej ilość potasu w organizmie wynosi mniej więcej 140-150 g. 

Potas występuje w wielu produktach spożywczych. Zawierają go też niektóre zestawy witamin i minerałów. Składnik ten, po dostaniu się do organizmu, ulega wchłanianiu w dość wysokim stopniu (ok. 90%). Proces wchłaniania potasu zachodzi głównie w obrębie jelita cienkiego. Za utrzymanie optymalnego poziomu potasu we krwi odpowiadają przede wszystkim nerki. To one kontrolują proces usuwania i zatrzymywania potasu. W mniejszej ilości pierwiastek ten wydalany jest z kałem, a w niewielkim stopniu również z potem.

Potas – na co pomaga?

Część osób zastanawia się, na co jest potas i kiedy wskazana jest jego suplementacja. Preparaty z potasem rekomendowane są głównie w celu zapobiegania hipokaliemii. Hipokaliemia pojawia się, gdy nie zostaje osiągnięta norma potasu we krwi – jego poziom jest zbyt niski. Stan ten stwarza ryzyko zaburzenia rytmu serca. Mogą pojawić się też zaburzenia układu nerwowego, takie jak nadpobudliwość, drętwienie lub mrowienie kończyn oraz zaburzenia układu mięśniowego. Na rozwój hipokaliemii w większym stopniu narażone są osoby, które przyjmują leki moczopędne (z wyjątkiem preparatów moczopędnych oszczędzających potas), nadużywające środki przeczyszczające czy też zmagające się z utrzymującą biegunką lub wymiotami. To jedne z grup pacjentów, u których wskazana może być suplementacja potasu, w celu utrzymania optymalnego ciśnienia krwi oraz prawidłowej pracy układów mięśniowego i nerwowego. Suplementy z potasem powinny być jednak stosowane jedynie po konsultacji z lekarzem. Wymienione objawy mogą bowiem być wynikiem wielu innych zaburzeń, nie tylko niedoboru potasu, a zbyt wysoki poziom tego pierwiastka w organizmie również nie jest wskazany.

Potas – za co odpowiada? Potas w organizmie jest niezbędny do utrzymania równowagi wodno-elektrolitowej, optymalnego ciśnienia tętniczego krwi, prawidłowej pracy układów nerwowego oraz mięśniowego. Część osób jest w większym stopniu narażona na rozwój hipokaliemii. U tych pacjentów lekarz może zalecić suplementację potasu.

Potas – norma. Jaka jest rekomendowana dzienna dawka potasu?

Potas – norma tego pierwiastka w surowicy krwi mieści się w zakresie 3,8-5,5 mmol/l. Jest ona taka sama dla pacjentów w różnym wieku. Norma potasu w organizmie jest jednym z wyznaczników stanu zdrowia. Sprawdzenie stężenia potasu jest rekomendowane głównie pacjentom, u których zachodzi większe ryzyko pojawiania się zbyt wysokiego poziomu potasu lub może rozwinąć się wspomniana hipokaliemia [link do nowego wpisu blogowego: Niedobór potasu (hipokaliemia) - przyczyny, objawy i leczenie].

Potas – norma we krwi może być utrzymana dzięki odpowiedniej podaży tego pierwiastka. Wystarczające dzienne spożycie potasu różni się przede wszystkim w zależności od wieku. Wynosi ono:

·         400 mg – noworodki i niemowlęta w pierwszym półroczu życia,

·         750 mg – niemowlęta w drugim półroczu życia,

·         800 mg – dzieci w wieku 1-3 lata,

·         1100 mg – dzieci w wieku 4-6 lat,

·         1800 mg – dzieci  wieku 7-9 lat,

·         2400 mg – dzieci w wieku 10-12 lat,

·         3000 mg – nastolatkowie w wieku 13-15 lat,

·         3500 mg – nastolatkowie w wieku 13-18 lat oraz osoby dorosłe,

·         3500 mg – kobiety w ciąży,

·         4000 mg – kobiety karmiące piersią.

Potas – dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek nie zmienia się w okresie ciąży, ale rośnie podczas laktacji. Wynika to z obecności potasu w mleku – dieta matki powinna pokryć zapotrzebowanie na potas zarówno jej organizmu, jak i organizmu dziecka.

Potas – źródła w diecie

Normy potasu w organizmie można u większości osób utrzymać dzięki zróżnicowanej, odżywczej diecie. Pierwiastek ten obecny jest zarówno w produktach pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Przykładowe produkty bogate w potas to:

·         suszone owoce, np. suszone śliwki, morele,

·         świeże owoce, np. awokado, banany, wiśnie, truskawki,

·         fasola, soczewica i nasiona innych roślin strączkowych,

·         pomidory, jarmuż, szpinak, natka pietruszki,

·         pestki dyni, nasiona słonecznika, lnu, mak,

·         pistacje, migdały, orzechy laskowe,

·         mąka pełnoziarnista, brązowy ryż i inne produkty zbożowe,

·         mięso, np. wieprzowina, wołowina, mięso z piersi kurczaka,

·         dorsz, łosoś, karp i inne ryby.

Potas znajduje się też w produktach mlecznych i jajach, choć jego ilość jest w nich mniejsza. Co ciekawe, głównym źródłem potasu u osób mieszkających na terenie Polski są ziemniaki. 

Potas – suplementacja. Z czym nie łączyć potasu?

Jak zostało wspomniane, suplementacja potasu powinna być wdrażana jedynie pod kontrolą lekarza i często poprzedzona jest wykonaniem odpowiednich badań laboratoryjnych, dzięki którym można ocenić poziom potasu we krwi. W przypadku niezasadnej nadmiernej suplementacji tego pierwiastka mogą pojawić się objawy nadmiaru potasu, takie jak np. osłabienie mięśni, szybkie męczenie się czy spadek tętna.

Potas w preparatach aptecznych występuje m.in. w postaci chlorku, cytrynianu, glukonianu i asparaginianu. Pierwiastek ten dobrze przyswaja się z tych związków. Chlorek potasu może jednak działać drażniąco na śluzówkę przewodu pokarmowego, dlatego często jest on zamknięty w kapsułkach o przedłużonym uwalnianiu. Poprawia to tolerancję potasu i ogranicza ryzyko ewentualnych działań niepożądanych. 

Potas można stosować jako pojedynczy preparat. Wchodzi on też w skład niektórych zestawów witaminowo-mineralnych. Często występuje łącznie z magnezem – minerały te można spożywać jednocześnie. Omawiany pierwiastek można stosować też łącznie z innymi minerałami lub witaminami. Z czym nie łączyć potasu? Niewiele jest poznanych niekorzystnych interakcji, jakim może ulegać ten makroelement. Z pewnością dużą ostrożność należy zachować, jeśli pacjent stosuje lek moczopędny oszczędzający potas. Poziom potasu we krwi może wówczas niebezpiecznie wzrosnąć. Ta grupa pacjentów zdecydowanie nie powinna samodzielnie podejmować decyzji o suplementacji potasu.

Na zbyt wysokie stężenie potasu w surowicy powinny uważać też osoby, które przyjmują inhibitory pompy protonowej, np. omeprazol, pantoprazol. Dodatkowe przyjmowanie potasu również może prowadzić w tym przypadku do hiperkaliemii. 

Potas w surowicy krwi powinien mieścić się w określonym stężeniu. Zapewnia to utrzymanie optymalnej równowagi wodno-elektrolitowej, ciśnienia krwi oraz wpływa na utrzymanie zdrowia całego organizmu. Prawidłowy poziom potasu może zmniejszać ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca, a także udaru mózgu. Istnieją też doniesienia o korzystnym wpływie potasu na masę kostną oraz zmniejszenie ryzyka wytrącania się kamieni nerkowych. Różnorodna dieta, bogata w warzywa i owoce, może w pełni pokryć zapotrzebowanie organizmu na ten pierwiastek. U pewnych grup pacjentów potrzebna jest jednak dodatkowa suplementacja, która powinna być wdrażana jedynie po konsultacji z lekarzem.