Fosfor w organizmie – właściwości, rola, źródła w diecie

Rola fosforu w organizmie

Fosfor w organizmie jest jednym z makroelementów, który występuje w każdej komórce. Szacuje się, że pierwiastek ten stanowi ok. 1% całkowitej masy ciała. Wartość ta pokazuje, jak dużo fosforu znajduje się w ludzkim ciele i jak ważny jest to składnik mineralny. Jego większa część (ok. 85%) obecna jest w kościach i zębach. Funkcje fosforu w organizmie odnoszą się w dużej mierze właśnie do procesu mineralizacji kości i zębów. Wapń i fosfor mają kluczowe znaczenie dla prawidłowej budowy oraz funkcjonowania kości. 

Fosfor w organizmie pełni też wiele innych funkcji. Jest składnikiem DNA i RNA. Wchodzi w skład błon komórkowych, a także uczestniczy w procesach wytwarzania i magazynowania energii. Rola fosforu w organizmie to również udział w aktywacji wybranych enzymów i procesach metabolicznych. Minerał ten pomaga też utrzymać równowagę kwasowo-zasadową. 

Fosfor w jedzeniu występuje na tyle powszechnie, że zazwyczaj nie obserwuje się jego niedoboru u osób zdrowych. Suplementacja może być wskazana w określonych sytuacjach, np. przy niedożywieniu, u osób z zaburzeniami wchłaniania czy też przy nadczynności przytarczyc. Fosfor można przyjmować jako pojedynczy minerał lub w zestawie - wybrane witaminy i minerały również zawierają fosfor.

Fosfor – właściwości tego makroelementu to udział w procesie mineralizacji kości oraz zębów, a także utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej, uczestniczenie w procesie wytwarzania energii, syntezie kwasów nukleinowych oraz prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. 

Produkty bogate w fosfor

Jakie jest najlepsze źródło fosforu? Minerał ten najlepiej przyswaja się z produktów pochodzenia zwierzęcego, choć warto dodać, że występuje on powszechnie również w produktach roślinnych. W czym jest fosfor? Pierwiastek ten znajduje się w mleku i produktach mlecznych. Znajdziemy go również w mięsie. Produkty zbożowe to również cenne źródło fosforu. Fosfor w jedzeniu może występować naturalnie lub być do niego dodawany na etapie wytwarzania żywności. Fosforany w diecie dodawane są do produktów w celu przedłużenia ich trwałości, jako emulgatory lub np. substancje zagęszczające. Związki te są częstym składnikiem żywności o wysokim stopniu przetworzenia. Produkty bogate w fosforany to m.in. serki topione, niektóre wędliny, płatki zbożowe czy też napoje typu cola.

Produkty bogate w fosfor – tabela z zawartością fosforu w poszczególnych produktach spożywczych dostępna jest w Internecie. Zróżnicowana dieta najczęściej w pełni zaspokaja zapotrzebowanie organizmu na ten składnik mineralny. Na przestrzeni ostatnich lat więcej mówi się o możliwym ryzyku spożywania zbyt dużej ilości fosforu, co ma mieć związek z powszechną obecnością w diecie produktów o wysokim stopniu przetworzenia. Fosfor wchłania się z nich w dużym stopniu. U osób zdrowych, spożywanie produktów bogatych w fosfor nie musi wcale prowadzić do nadmiaru tego pierwiastka w organizmie. Jeśli nerki funkcjonują prawidłowo, utrzymują poziom fosforu w równowadze. Inaczej sytuacja ta wygląda, gdy nerki nie pracują optymalnie. U tych pacjentów, nadmierne spożycie fosforanów w diecie może prowadzić do nadmiaru fosforu w organizmie. Szczególnie, jeśli pierwiastek ten jest dodatkowo suplementowany. 

Fosfor – norma

Prawidłowy poziom fosforu we krwi najczęściej powinien mieścić się w zakresie 0,9-1,6 mmol/l. Każde laboratorium może mieć jednak nieco inny zakres optymalnych wartości, dlatego przy interpretacji wyników istotne jest zwrócenie uwagi na przedział referencyjny danej placówki. 

Fosfor – norma tego pierwiastka może być wyrażana również poprzez dzienne zapotrzebowanie na jego spożycie. W zależności od wieku wynosi ono:

·         460 mg u dzieci w wieku 1-3 lata,

·         500 mg u dzieci w wieku 4-6 lat,

·         600 mg u dzieci w wieku 7-9 lat,

·         1250 mg u dzieci w wieku 10-18 lat,

·         700 mg u osób dorosłych.

Fosfor w organizmie jest szczególnie ważnym makroelementem podczas okresu wzrastania i dojrzewania. Stąd więc znacząco wzrasta zapotrzebowanie na ten pierwiastek w wieku nastoletnim. U osób dorosłych, fosfor nadal jest potrzebny i wykorzystywany chociażby do procesu stałej przebudowy kości, ale jego wymaga ilość nie jest już tak wysoka. U dzieci w ciągu pierwszego roku życia, fosfor dostarczany jest z mlekiem, które stanowi w tym okresie podstawę diety. Wchodzi ono w skład mleka matki, a także jest jednym ze składników mleka modyfikowanego. 

Fosfor – suplementacja w okresie ciąży jest potrzebna? Podczas ciąży zapotrzebowanie organizmu na fosfor wzrasta, ale jednocześnie zwiększone zostaje jego wchłanianie z przewodu pokarmowego. Nie ma więc potrzeby dodatkowej suplementacji fosforu przez kobiety ciężarne. Zdrowa i zróżnicowana dieta najczęściej wystarczy do tego, aby w pełni pokryć zapotrzebowanie organizmu na fosfor w okresie ciąży. Podczas laktacji suplementacja również nie jest potrzebna, ponieważ w tym okresie dochodzi do zwiększonego uwalniania fosforu z kości. Podobnie wygląda sytuacja z wapniem – podczas laktacji jest ono w większym stopniu uwalniane z kości. Procesy te zachodzą nawet wtedy, gdy kobieta spożywa większe ilości tych pierwiastków z dietą. Po zakończeniu karmienia piersią, proces przenikania i uwalniania fosforu (oraz wapnia) z kości stopniowo wraca do normy. 

Fosfor – norma stężenia tego pierwiastka we krwi u osób dorosłych wynosi ok. 0,9-1,6 mmol/l. U osób zdrowych zazwyczaj nie obserwuje się niedoboru fosforu. W ostatnim czasie coraz więcej mówi się o możliwym nadmiarze tego pierwiastka, co związane jest ze spożywaniem żywności o wysokim stopniu przetworzenia.

Fosfor – które preparaty apteczne zawierają ten składnik mineralny?

Fosforany w diecie mogą pochodzić zarówno z produktów spożywczych, jak i suplementów diety. Wchodzą one też w skład wybranej żywności specjalnego przeznaczenia medycznego. Jak zostało już wspomniane, fosfor jest elementem mleka modyfikowanego, dzięki czemu maluchy, które nie są karmione mlekiem matki, otrzymują odpowiednią ilość tego pierwiastka. Fosfor znajduje się też w preparatach z witaminami i minerałami. Wybrane tabletki na odbudowę chrząstki stawowej i wzmocnienie kości również zawierają fosfor. Wynika to z istotnego wpływu fosforu na stan kości oraz ich przebudowę. 

Apteczne suplementy diety zawierają bezpieczną ilość fosforu, nieprzekraczającą dziennego zapotrzebowania organizmu na ten makroelement. Należy jednak zwrócić uwagę na preparaty z fosforem kupowane poza apteką. W Internecie dostępnych jest wiele produktów o wątpliwej jakości i bezpieczeństwie stosowania. Decydując się więc na suplementację, warto wybierać preparaty od wiarygodnych, rzetelnych sprzedawców. 

Fosfor odgrywa kluczową rolę w procesie mineralizacji kości i zębów, dzięki czemu wpływa na ich prawidłową budowę i funkcjonowanie. Jest on jednym z kluczowych makroelementów, niezbędnych dla utrzymania zdrowia. Ze względu na powszechne występowanie fosforu w żywności, niedobory tego pierwiastka obserwowane są głównie u osób zmagających się z zaburzeniami wchłaniania, przyjmujących leki ograniczające wchłanianie fosforu z przewodu pokarmowego, a także chorujących na nadczynność przytarczyc lub schorzenia nerek. Na przestrzeni ostatnich lat częściej podejmowany jest temat nadmiernej podaży fosforu, której przyczyną jest powszechne spożywanie produktów przetworzonych o wysokiej zawartości fosforanów. Wskazane jest więc bilansowanie diety oraz zwrócenie uwagi na regularne spożywanie zdrowych produktów o niskim stopniu przetworzenia, które są naturalnie i wystarczająco bogate w fosfor.