Atopowe zapalenie skóry u dzieci i niemowląt - objawy, przyczyny, leczenie. Czy można zapobiegać wystąpieniu AZS u dzieci?

AZS u niemowlaka i noworodka

Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dzieci jest chorobą zapalną o dość charakterystycznym przebiegu. Schorzenie to występuje u 10-20% dzieci. Wśród osób dorosłych jest ono mniej powszechne. Dotyczy kilku procent populacji. W przebiegu AZS można wyróżnić 3 okresy:

• niemowlęcy i wczesnodziecięcy - między 3. miesiącem a 4. rokiem życia,
• dziecięcy - między 4. a 12. rokiem życia,
• dojrzewania i dorosłości - po 12. roku życia.
   

Najczęściej AZS u dziecka rozwija się między 3. a 6. miesiącem życia. Aż u 80% dzieci choroba ta ma początek w pierwszym roku życia. Rzadziej występuje w kolejnych latach. Czy atopowe zapalenie skóry u noworodka również może się pojawić? Noworodkiem nazywamy dziecko między 1. a 28. dniem życia. Po upływie tego czasu dziecko nazywa się już niemowlakiem, aż do ukończenia 1. roku życia. Atopowe zapalenie skóry u noworodka raczej nie występuje. Uważa się, że wynikać może to z nasilonej produkcji łoju, który nie tylko chroni przed nadmiernym parowaniem ze skóry wody, ale również zapobiega nadmiernemu namnażaniu się obecnych na jej powierzchni bakterii i grzybów. Wzmożona produkcja łoju utrzymuje się w ciągu pierwszych 2-3 miesięcy życia. Po upływie tego czasu, ilość wydzielanego łoju zmniejsza się. U części dzieci, pod wpływem czynników genetycznych, środowiskowych i innych, ujawnia się wówczas atopowe zapalenie skóry. 

AZS u niemowlaka i dzieci starszych rozwija się obecnie coraz częściej. Obserwuje się zależność między początkiem choroby a stopniem nasilenia objawów i efektywnością leczenia. Dzieci u których atopowe zapalenie skóry pojawiło się w późniejszym wieku (po 2. roku życia) lepiej odpowiadają na leczenie, a odczuwane przez nie dolegliwości są mniej nasilone. Atopowe zapalenie skóry u niemowląt częściej występuje w dużych miastach. Więcej informacji o AZS i marszu alergicznym znaleźć można w artykule: Atopowe zapalenie skóry (AZS) - przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie (“link”).

Atopowe zapalenie skóry u dzieci a u dorosłych - różnice

Atopowe zapalenie skóry - niemowlę ma cieńszą i bardziej wrażliwą skórę w porównaniu z osobami dorosłymi. Przebieg AZS jest nieco inny w zależności od wieku pacjenta. Atopowe zapalenie skóry u niemowlaka ma postać zaczerwienienia skóry (rumienia), które lokalizuje się najczęściej na policzkach, nadgarstkach, brzuchu, podudziach i plecach. U wielu maluchów, zmiany charakterystyczne dla tej choroby pokrywają dużą powierzchnię skóry. Jedynie obszar pod pieluszką pozostaje niezmieniony. W obrębie zaczerwienionej skóry zauważyć można obrzęk. Na powierzchni rumienia występują drobne grudki i pęcherzyki. Po ich rozdrapaniu tworzą się nadżerki. Sam rumień niemowlęcy może być wywołany przez wiele stanów i chorób. Przy AZS towarzyszy mu dodatkowo silny, uporczywy świąd, a także obrzęk i obecność grudek oraz pęcherzyków. Przykładowo, przy łojotokowym zapaleniu skóry, które również jest częstą chorobą wieku dziecięcego, świąd nie występuje w ogóle lub jest łagodny. Często pojawia się natomiast rumień niemowlęcy, a zmiany skórne mają postać żółtawych, tłustych łusek.

AZS - niemowlę u którego występuje ta choroba może być rozdrażnione, niespokojne i bardziej płaczliwe. Swędzenie często powoduje pocieranie skóry, które przynosi dziecku chwilową ulgę. Świąd może być na tyle uciążliwy, że zaburza nocny odpoczynek i powoduje częste przebudzanie się malucha w nocy. Rozdrapywane zmiany pogarszają stan skóry. Tworzą się rany, które sprzyjają rozwojowi zakażeń bakteryjnych oraz grzybiczych. Dodatkowo wzmagają one odczuwany dyskomfort i świąd. W ten sposób tworzy się błędne koło, w którym dochodzi do zaognienia zmian i pogorszenia wyglądu skóry.

Atopowe zapalenie skóry u dziecka w wieku przedszkolnym i szkolnym wiąże się z umiejscowieniem zmian w okolicy zgięć stawów, na przedramionach, dłoniach, podudziach, stopach, szyi, dekolcie, policzkach i owłosionej skórze głowy. AZS u dziecka przebiega również z nasiloną suchością skóry. Komórki naskórka mogą się łuszczyć. Skóra jest tak sucha, że przy zginaniu kończyny może pękać. U nastolatków i osób dorosłych, zajęte są głównie zgięcia stawów, dłonie, szyja oraz twarz.

Jeśli rodzic widzi niepokojące zmiany na skórze dziecka lub podejrzewa atopowe zapalenie skóry, koniecznie powinien udać się do lekarza. Będzie on w stanie prawidłowo ocenić pojawiające się objawy oraz odróżnić AZS od innych chorób dermatologicznych.

Atopowa skóra u dziecka - jak o nią dbać?

Atopowa skóra u dziecka wymaga uważnej, indywidualnie dobranej pielęgnacji. Rodzicom zaleca się obserwowanie skóry, a czasem również prowadzenie dzienniczka, w którym można zapisywać reakcję skóry na różne czynniki. Pomoże to wyodrębnić te, które prowadzą do zaostrzenia choroby. AZS jest bowiem schorzeniem, które przebiega z następującymi po sobie okresami zaostrzeń i ustępowania objawów. Celem leczenia jest wydłużanie okresów bezobjawowych i zmniejszenie nasilenia dolegliwości, występujących podczas zaostrzenia.

AZS u niemowlaka w okresie objawowym leczy się głównie przy pomocy miejscowych glikokortykosteroidów. Lekarz dobiera odpowiedni preparat m.in. na podstawie wieku dziecka, stopnia nasilenia zmian i ich lokalizacji. Leki te najczęściej zaleca się stosować nie dłużej niż przez 2 tygodnie w ilości odpowiadającej tzw. jednostce opuszki palca (FTU). W zależności od wieku dziecka oraz zajętej chorobowo okolicy ciała, określona została ilość preparatu, który należy nałożyć na skórę. Tabelę z liczbą jednostek opuszki palca można znaleźć w Internecie. Korzystając z niej pamiętajmy o tym, że FTU dotyczy zawsze opuszki osoby dorosłej. Jeśli podana jest wartość 1, oznacza to, że na daną powierzchnię ciała dziecka należy aplikować ilość leku odpowiadającą ilości wyciśniętej na palec osoby dorosłej od jego końca do pierwszego zgięcia.

Atopowe zapalenie skóry u dziecka wymaga regularnego korzystanie z emolientów. U małych dzieci, emolienty zaleca się nakładać na skórę 2-3 razy dziennie. Istotna jest dość duża ilość tych kosmetyków, którą należy wsmarować w skórę dziecka. Nie powinna być ona mniejsza niż 200 g w ciągu tygodnia. Kosmetyki na atopowe zapalenie skóry dla dzieci to m.in. Atoperal, Emotopic i Emolium. U maluchów poniżej 2. roku życia warto unikać produktów zawierających glikol propylenowy. Emolienty muszą być dobrze dobrane do skóry dziecka, aby przynosiły oczekiwany efekt. Jeśli obecny jest stan zapalny, w pierwszej kolejności zaleca się nałożenie miejscowego glikokortykosteroidu, a po upływie ok. 30 minut 

Atopowe zapalenie skóry u niemowlaka - jak mu zapobiegać?

Aby zapobiegać rozwojowi AZS u niemowlaka zaleca się wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia dziecka. Ważne jest też niepalenie tytoniu przez kobietę w ciąży. Pewną rolę profilaktyczną przypisuje się również stosowaniu emolientów od pierwszych dni życia. Kosmetyki te są szczególnie istotne u dzieci, które są genetycznie obciążone wyższym ryzykiem wystąpienia atopowego zapalenia skóry. Rola probiotyków w zapobieganiu atopowemu zapaleniu skóry u dzieci nie jest do końca poznana. Wielu specjalistów zaleca jednak podawanie kobietom w ciąży, kobietom karmiącym piersią oraz dzieciom preparatu probiotycznego, jeśli zachodzi wysokie ryzyko rozwoju atopii. Do tej pory, największą skuteczność w zapobieganiu wystąpienia AZS u dzieci wykazano w przypadku bakterii Lactobacillus rhamnosus GG (LGG). Szczepy te znajdują się w takich probiotykach jak Flostrum Baby, które może być podawany od pierwszych dni życia, a także w preparatach Dicoflor, Biflorin Baby i Estabiom.

Aby zapobiegać zaostrzeniu AZS u niemowlaka na plecach, brzuszku, twarzy i w innych częściach ciała warto:

• unikać długich, gorących kąpieli - kąpiel powinna odbywać się maksymalnie raz dziennie, przez kilka minut w wodzie o temperaturze zbliżonej do temperatury ciała,
• nakładać emolient jak najszybciej po wyjęciu dziecka z wody,
• dbać o odpowiednie nawilżenie powietrza - jest to szczególnie ważne zimą, gdy ogrzewamy mieszkania. Suche, gorące powietrze zwiększa suchość skóry i powoduje swędzenie,
• starać się zidentyfikować czynniki, które prowadzą do zaostrzenia atopowego zapalenia skóry u dziecka i ich unikać,
• korzystać z dobrych jakościowo emolientów, pozbawionych substancji drażniących i silnych środków myjących,
• starać się nie przegrzewać dziecka.
   

AZS - niemowlę u którego doszło do rozwoju atopowego zapalenia skóry może odczuwać silne swędzenie, rozdrażnienie i niepokój. Szybkie wprowadzenie odpowiedniego leczenia skutecznie łagodzi te dolegliwości i wpływa na komfort dziecka, a także jego opiekunów. AZS u dzieci w większości przypadków samoistnie ustępuje. Tylko u części pacjentów, objawy utrzymują się również w wieku dorosłym.