Alergia krzyżowa – czym jest i jakie daje objawy? Tabela alergenów krzyżowych

Co to jest alergia krzyżowa

Jak pokazują dane epidemiologiczne, nawet 80% przypadków alergii pokarmowej u osób dorosłych współwystępuje z alergią wziewną. Za to zjawisko odpowiadają właśnie alergie krzyżowe. Definiowane są one jako uczulenie na wspólne epitopy (determinanty antygenowe, czyli fragmenty białek, które charakteryzują się zdolnością do specyficznego łączenia z przeciwciałami) różnych alergenów. Aby alergia krzyżowa mogła się rozwinąć, podobieństwo wspomnianych epitopów musi wynosić ok. 70%. Wówczas układ odpornościowy alergika „myli” białka obecne w różnych substancjach, ponieważ są one do siebie podobne na poziomie molekularnym. Przykładowo, osoba uczulona na pyłki brzozy może odczuwać objawy alergii po zjedzeniu jabłka, ponieważ w obu przypadkach występują podobne białka.

Zjawisko alergii krzyżowych zostało poznane dopiero w latach 40. XX wieku. Od lat prowadzone są badania i obserwacje. Bardzo ważne jest, aby osoba z alergią znała wszelkie alergeny krzyżowe, ponieważ pozwali jej to lepiej zarządzać dietą i świadomie unikać niepożądanych objawów alergii.

Alergia krzyżowa objawy

Należy zaznaczyć, że reakcje krzyżowe nie występują u każdej osoby uczulonej na dany alergen. Natomiast jeśli się pojawią, to objawy, w odróżnieniu od reakcji właściwej, występują już przy pierwszym kontakcie z alergenem. W końcu w formie molekularnej jest on znany układowi immunologicznemu. Ogólnie rzecz ujmując objawy alergii krzyżowej są typowe dla reakcji IgE zależnych. Dolegliwości obejmują zarówno układ oddechowy, pokarmowy, jak i reakcje skórne. Są to m.in. katar, kaszel, duszność, świąd skóry, pokrzywka, zaostrzenie atopowych zmian skórnych, obrzęk jamy ustnej, nudności, wymioty, ból brzucha, biegunka, wzdęcia. Największe zagrożenie stanowią natomiast obrzęk naczynioruchowy, napad astmy, czy też wstrząs anafilaktyczny. 

Alergia krzyżowa – tabela, rodzaje

Alergie krzyżowe występują w przypadku mało oczywistych grup alergenów. Niekiedy brak świadomości, jakich produktów należy unikać, może stanowić realne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia. Dlatego też w czasie diagnozowania alergii warto zapytać lekarza o ewentualne alergeny krzyżowe. Poniżej podajemy przykłady najbardziej typowych i najlepiej poznanych alergii krzyżowych. 

Alergia krzyżowa trawy, drzewa - pokarmy

Wśród objawów alergii krzyżowej wyróżnia się zespół pyłkowo-pokarmowy, tj. zespół alergii jamy ustnej, który współwystępuje z alergicznym nieżytem nosa. Typowe symptomy ograniczają się do błony śluzowej jamy ustnej oraz gardła i obejmują obrzęk, świąd i/lub pieczenie i/lub mrowienie warg, podniebienia, dziąseł, języka oraz tylnej ściany gardła. Dodatkowo u dzieci często pojawia się zaczerwienienie oraz wysypka wokół ust. Objawy występują po spożyciu świeżych owoców, warzyw, czy orzechów, natomiast poddanie ich obróbce niweluje zwykle własności alergizujące. Niestety z czasem, gdy nie zostaną podjęte odpowiednie działania terapeutyczne, obserwuje się wydłużanie listy pokarmów generujących uczulenie. Nie jest również wykluczone, że w tej grupie pacjentów pojawią się również inne bardziej ogólnoustrojowe objawy alergii. Warto zaznaczyć, że w przypadku tego typu reakcji alergenem podstawowym mogą być pyłki roślin lub składniki pokarmów.

Alergeny wziewne pochodzące od pyłków drzew stosunkowo często stanowią źródło krzyżowych reakcji nadwrażliwości. Dla wyjaśnienia mechanizmów reakcji krzyżowej tego typu poniżej podano przykłady, i tak:

·         Alergia krzyżowa brzoza (pyłek) – jabłko, gruszka, marchew, seler, orzech laskowy, kiwi, migdały, soja, brzoskwinia, wiśnia, morela, ziemniak.

·         Olcha alergia krzyżowa- pyłek rośliny zawiera podobne alergeny jak w przypadku brzozy, więc reakcje krzyżowe dla tych obu gatunków będą wywoływały te same produkty. 

·         Jak wspomniano w przypadku tego typu reakcji nadwrażliwości, to odczyn pojawiający się po spożyciu owoców może być tym pierwotnym, a reakcja krzyżowa pojawia się na skutek kontaktu z alergenem wziewnym, który stanowi pyłek drzew. Przykładem jest alergia krzyżowa jabłko – pyłek brzozy, olchy, gruszka, ale objawy pojawiają się również po spożyciu: brzoskwini, wiśni, marchwi, selera, orzechów laskowych, soi, migdałów. 

Alergia krzyżowa lateks – owoce

Naturalny lateks wytwarzany z soku mlecznego zawiera ok. 2% białek o właściwościach alergizujących. Wytwarzane są z niego rękawice, smoczki dziecięce, kalosze, balony, czy prezerwatywy. U 30-50% osób uczulonych na lateks występują niepożądane objawy po spożyciu niektórych pokarmów, które obejmują zarówno zmiany skórne w miejscu kontaktu z pożywieniem, jak i duszności, kaszel, czy w skrajnych przypadkach wstrząs anafilaktyczny. Symptomy te mogą pojawić się po zjedzeniu: banana, awokado, kiwi, oraz kasztanów jadalnych, melona, mango, ananasa, papaji, brzoskwini, figi, ziemniaków oraz pomidorów. Co ciekawe alergia na lateks może być tą pierwotną, ale opisane zostały również przypadki odwrotne. Prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji krzyżowej lateksowo-owocowej znacznie wzrasta u osób dodatkowo uczulonych na pyłki roślin.

Alergia krzyżowa wieprzowina – sierść kota

W przypadku pacjentów, u których diagnozuje się pierwotną alergię na sierść kota, reakcja nadwrażliwości występuje również po zjedzeniu surowego, suszonego oraz wędzonego mięsa wieprzowego. Jego długie gotowanie, zmniejsza właściwości alergizujące produktu. Mogą wystąpić takie objawy jak pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, bóle brzucha, nudności czy wstrząs anafilaktyczny. Pacjent powinni unikać spożywania również mięsa innych ssaków. 

Alergia krzyżowa ptak – jajko

Objawy nadwrażliwości pojawiają się u pacjentów uczulonych na pierze po spożyciu surowego lub niedogotowanego żółtka jaj i/lub mięsa drobiowego. Najczęściej są to dolegliwości ze strony jamy ustnej oraz przewodu pokarmowego, rzadziej natomiast umiarkowane reakcje systemowe (pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy oraz zaostrzenie astmy oskrzelowej). Aby ograniczyć ewentualną reakcję krzyżową, spożywane produkty należy poddać obróbce termicznej.

Alergia krzyżowa roztocza kurzu domowego – skorupiaki

Pierwotna alergia wziewna na roztocza kurzu domowego predysponuje do wystąpienia uczulenia na skorupiaki. Objawy niepożądane u pacjentów po spożyciu krewetek to zwykle reakcje ogólnoustrojowe, tj. pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, czy wstrząs anafilaktyczny. 

Alergia krzyżowa tabela, czyli wszystko w jednym miejscu!

Alergiczne reakcje krzyżowe obserwuje się również po podaniu niektórych leków. Jest to szczególnie ważne dla producentów nowych farmaceutyków, aby badać ewentualne reakcje nadwrażliwości krzyżowych.

Alergia krzyżowa leczenie i profilaktyka

Leczenie alergii krzyżowej opiera się przede wszystkim na edukacji pacjenta, aby mógł on świadomie eliminować z diety i życia codziennego szkodliwe produkty i substancje, które mogłyby wywołać u niego reakcję nadwrażliwości. Pozostałe kwestie związane z terapią alergii są bardzo zbliżone. Opiera się ona na podawaniu leków na alergię zarówno w formie doustnej jak i miejscowej oraz innych farmaceutyków ograniczających objawy alergii, m.in. sterydów donosowych, czy substancji przeciwleukotrienowych, które łagodzą stan zapalny w drzewie oskrzelowym. Ważnym elementem i coraz bardziej popularnym jest immunoterapia swoista, czyli odczulanie. Polega ona na podawaniu małych dawek alergenu w formie doustnej lub zastrzyków przez długi okres czasu, celem przyzwyczajenia organizmu do alergenu. Korzystnym efektem tej terapii jest redukcja również reakcji krzyżowych. 

Warto podjąć również działania profilaktyczne polegające na obróbce termicznej pokarmów potencjalnie alergizujących, ograniczeniu ekspozycji na pyłki, a także wzmacnianiu odporności poprzez odpowiednią dietę, wprowadzenie ewentualnej suplementacji, regularnej aktywność fizycznej i odpowiedniej ilość snu. Warto pamiętać, że przebywanie w zanieczyszczonym, zadymionym środowisku powoduje uszkodzenie nabłonka dróg oddechowych i znacznie pogłębia objawy alergii wziewnej. Ważne są również regularne kontrole u alergologa oraz wykonywanie testów. Pozwolą one uniknąć niepotrzebnych eliminacji pokarmowych i zmniejszą ryzyko ewentualnych zagrożeń związanych z alergią krzyżową.

Alergia krzyżowa to reakcja nadwrażliwości układu odpornościowego na alergen o zbliżonej budowie molekularnej, ale pochodzący z innego źródła. Stanowi ona spory problem szczególnie u pacjentów z nasilonymi objawami alergii wziewnej. Ważne, aby pacjenci znali potencjalne pokarmy i substancje, które mogą im zagrażać poza alergenami podstawowymi. Oprócz ich unikania i stasowania leków przeciwalergicznych w leczeniu reakcji krzyżowych dobrze sprawdza się immunoterapia swoista, tzw. odczulanie.