Promieniowanie UV - jak się przed nim chronić?

Promieniowanie UV - czym jest?

Promieniowanie ultrafioletowe jest to niewidzialne dla człowieka promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali od 100 – 400 nm. Jego naturalnym źródłem jest Słońce. Dlatego w zasadzie niezależnie od pogody codziennie działa na nas promieniowanie UV. Oczywiście w pochmurne dni w okresie jesienno – zimowym jest ono słabsze. Natomiast gdy wzrasta nasłonecznienie w miesiącach letnich, zwiększa się również wpływ promieniowania na organizm.

Promieniowanie UV z jednej strony jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania człowieka, ale może też działać szkodliwie na organizm. Bez promieniowania słonecznego w skórze nie zachodziłaby synteza witaminy D, a działanie układu odpornościowego mogłoby być mocno zaburzone. W słoneczne dni znacznie poprawia się samopoczucie, jesteśmy bardziej zrelaksowani i zwiększa się wydolność fizyczna i psychiczna organizmu. Promieniowanie UV wykorzystywane jest również w leczeniu niektórych schorzeń dermatologicznych, jak bielactwo czy łuszczyca. Wtedy źródłem światła są odpowiednio skonfigurowane lampy ledowe. Promieniowanie ultrafioletowe wykazuje również działanie przeciwdrobnoustrojowe. Dlatego znalazło swoje zastosowanie w sterylizacji, głównie powierzchni, ale niekiedy też ran (leczenie odleżyn).

Niestety ze względu na stopniową redukcję warstwy ozonu, stanowiącej filtr dla części promieniowania, coraz częściej mówi się o negatywnych skutkach promieniowania słonecznego na organizm ludzki. Zaliczyć można tutaj niewątpliwie:

• uszkodzenie wzroku,
• powstanie rumienia skórnego (oparzenie słoneczne),
• udar cieplny,
• rekcje alergiczne (fotoalergie),
• zwiększenie ryzyka zachorowalności na nowotwory skóry,
• powstawanie zmarszczek i przebarwień,
• generowanie ogromnej liczby wolnych rodników, które uszkadzają komórki.

Rodzaje promieniowania UV

W zależności od długości fali promieniowanie ultrafioletowe można podzielić na 3 pasma: UVA, UVB i UVC. Każde z nich ma nieco inne właściwości i odmiennie wpływa na organizm.

UVA – długość fali 320-400 nm (UVA1: 340–400 nm i UVA2: 315–340 nm)

Promieniowanie UV o największej długości, które przenika najgłębiej, tj. do skóry właściwej, a w części nawet do tkanki łącznej. Ten rodzaj fali przenika przez warstwę chmur, mgłę, wodę, a nawet szyby i ubrania. W żaden sposób nie pochłania go również opalenizna. Co za tym idzie organizm narażony jest na działanie promieniowania UVA codziennie, niemal przez cały dzień. Efekty jego wpływu na organizm nie są widoczne od razu, w postaci np. poparzenia. Przenikając do głębszych warstw skóry promieniowanie UVA uszkadza włókna elastyny i kolagenu, przyspieszając procesy starzenia się. Generuje powstawania wolnych rodników i zaburza funkcjonowanie układu immunologicznego, a także odpowiada za reakcje fotoalergiczne i fototoksyczne na skórze. Nie mniej jednak bez tego rodzaju promieniowania nie byłaby możliwa synteza witaminy D. Ponadto to właśnie pasmo A wykorzystywane jest w dermatologii, chociaż jego źródła nie stanowi Słońce, a odpowiednio skonfigurowane lampy.

UVB – długość fali 280-320 nm 

Krótsze pasmo promieniowania, które w głównej mierze pochłaniane jest przez naskórek. Jedynie niewielki jego odsetek dociera do głębszych warstw skóry. Dzieje się tak za sprawą melanocytów, komórek, które pod wpływem promieniowania UVB wydzielają barwnik melaninę. Melanina transportowana jest do wyższych warstw naskórka, co obserwować można pod postacią opalenizny. Kiedy jednak produkcja melaniny jest nadmierna, zaburza się również jej transport i tworzą się ciemne plamki, czyli przebarwienia. Promieniowanie UVB w największym stopniu działa również drażniąco na rogówkę i spojówkę oka.

Nasilenie tego typu promieniowania słonecznego jest zmienne. Jak łatwo się domyślić najwięcej jest go w miesiącach letnich między godziną 11 a 15. To właśnie wtedy najlepiej unikać kąpieli słonecznych, ponieważ najłatwiej o rumień czy też udar cieplny.

UVC – długość fali 100-280 nm

Promieniowanie o najkrótszej fali w największym stopniu pochłaniane jest przez warstwę ozonową atmosfery, jednak przez jej stopniowe zmniejszanie się ilość tego rodzaju promieniowania docierającego do Ziemi jest coraz większa. Zatrzymuje się ono głównie w warstwie rogowej naskórka, ale w dużym stopniu uszkadza DNA komórkowe. W związku z czym stanowi silny czynnik kancerogenny. Może powodować również uszkodzenia spojówki oraz rumień.

Fale o takiej długości ze względu na swoje właściwości wykorzystywane są w lampach kwarcowych do oczyszczania wody oraz pomieszczeń. Uszkadzają DNA i białka drobnoustrojów, doprowadzając do ich śmierci.

Promieniowanie UV a opalanie

Znając szkodliwy wpływ promieniowania UV na skórę i cały organizm zdecydowanie lepiej ograniczyć nadmierną ekspozycję na słońce. Jeśli jest ona nieunikniona to warto odpowiednio zabezpieczać skórę przed jej szkodliwymi skutkami. W końcu trudno wyobrazić sobie upalne lato i wakacyjne wyjazdy bez opalenizny.

Zdecydowanie niewskazane jest leżenie plackiem w pełnym słońcu bez odpowiedniego zabezpieczenia. Takie postępowanie będzie skutkowało poparzeniem słonecznym, które u osób z jasną karnacją może pojawić się już po kilkunastu minutach.

Promieniowanie słoneczne jest też niebezpieczne dla dzieci, których cienka i niedojrzała skóra nie ma wystarczających mechanizmów ochronnych. Maluchy szybko mogą zostać poparzone, a co więcej znacznie zwiększa się u nich ryzyko rozwoju nowotworów skóry w przyszłości.

Ważną zasadą zdrowego przebywania na słońcu jest stosowanie kremów z filtrem ochronnym SPF. Na rynku dostępne są 2 rodzaje filtrów:

• chemiczne – pochłaniają promieniowanie UV i wnikają w skórę.
• mineralne – odbijają i rozpraszają promieniowanie UV. Stanowią lepszy wybór dla dzieci i osób z wrażliwą skórą. W zależności od producenta krem z filtrem mineralnym może mieć ciężką i trudną do rozsmarowania konsystencję.

Wybór rodzaju filtra to jedno, ważny jest również dobór jego wysokości. W Polsce w okresie letnim większość osób wymaga wysokiej oraz bardzo wysokiej ochrony przeciwsłonecznej. Oznacza to, że warto sięgać po krem z filtrem SPF 50 lub 30 SPF. W przypadku osób z bardzo jasną karnacją i wrażliwą skórą rekomendowane są nawet wyższe filtry – SPF 50+.

SPF (sun protector factor) to wskaźnik opisujący wysokość ochrony przed promieniowaniem UVB. Warto wiedzieć, że im jest on wyższy tym dodatkowa ochrona przed UVA jest również zapewniona. Producenci nie mają obowiązku podawania wielości filtra UVA. Nie mniej jednak zgodnie z prawem nie może być on niższy niż 1/3 wartości SPF.

Bez względu na to jaki preparat z filtrem ochronnym wybierzemy należy pamiętać, że nie zapewni on 100% zabezpieczenia przed promieniowaniem UV. Krem, spray, czy olejek należy nanosić co kilka godzin. Warto również ograniczyć ekspozycję na słońce w godzinach 11-15 kiedy jego natężenie promieniowania jest największe. Ważna jest ochrona głowy oraz oczu przed promieniowaniem oraz nawodnienie.

Ochrona słoneczna - dlaczego warto?

Ochrona przeciwsłoneczna jest bardzo ważna, ponieważ zapewnia nam bezpieczne przebywanie na słońcu. Promieniowanie UV towarzyszy nam codziennie, a środki ochrony można dobierać w zależności od indeksu UV. Jest to wskaźnik określający poziom słonecznego promieniowania UV w określonym czasie i miejscu na Ziemi. Oznacza to że im indeks UV wyższy tym większe ryzyko wystąpienia rumienia i oparzeń słonecznych w krótszym czasie.

Właściwa ochrona przeciwsłoneczna pozwoli nam uniknąć poparzeń i podrażnień. Natomiast  długofalowo umożliwi cieszyć się zdrową i piękną skórą bez przebarwień. Spowolni procesy starzenia, a także zmniejszy ryzyko rozwoju raka skóry. Warto zatem korzystać z lata w pełni, ale w pełni bezpiecznie.