Prawidłowe ciśnienie i puls u dorosłych

Ciśnienie tętnicze krwi – czym ono jest?

Ciśnienie tętnicze krwi to inaczej nacisk, jaki wywiera krew na ścianę tętnicy. Podczas skurczu mięśnia sercowego, krew z lewej komory serca wyrzucana jest z odpowiednią siłą do aorty. Wówczas uzyskiwana jest maksymalna wartość ciśnienia. Jest to ciśnienie skurczowe. Między skurczami ciśnienie w tętnicy spada.  Powstałe wtedy ciśnienie jest określane jako ciśnienie rozkurczowe. W pewnym uproszczeniu można przedstawić to tak, że ściana tętnicy przyjmuje na siebie wysokie ciśnienie w trakcie skurczu serca, a następnie oddaje je podczas rozkurczu, jednocześnie przepychając krew przez naczynie. Ze względu na fakt, iż ciśnienie w tętnicy ramiennej jest podobne do tego w aorcie, możliwe jest przeprowadzenie pomiaru właśnie na ramieniu.

Prawidłowe ciśnienie jest niezwykle ważne dla utrzymania zdrowia. Chroni przed rozwojem choroby niedokrwiennej serca, wystąpieniem zawału serca, udaru mózgu i innymi skutkami zbyt wysokiego ciśnienia. Jednocześnie, prawidłowe ciśnienie krwi umożliwia efektywne dostarczanie tlenu i składników odżywczych do wszystkich komórek. Zarówno zbyt wysokie, jak i zbyt niskie ciśnienie może mieć negatywne konsekwencje dla zdrowia.

Jakie czynniki wpływają na ciśnienie krwi?

Ciśnienie tętnicze krwi nie jest wartością stałą. Przede wszystkim, prawidłowe ciśnienie jest utrzymywane dzięki efektywnej pracy serca (rytmiczne skurcze i rozkurcze serca) oraz dobrej kondycji naczyń krwionośnych. Elastyczność ściany tętnicy w istotnym stopniu determinuje wysokość ciśnienia. Wpływ stanu naczyń na wartość ciśnienia jest dość wyraźna u osób starszych. W podeszłym wieku tętnice stają się mniej elastyczne, mniej podatne na rozciąganie i bardziej sztywne. Jest to jeden z czynników, który zwiększa ryzyko wystąpienia nadciśnienia u osób starszych.

Ciśnienie tętnicze krwi podlega regulacji różnorodnych mechanizmów, których celem jest utrzymanie organizmu w stanie równowagi. Inne ciśnienie panuje w tętnicy podczas intensywnej aktywności fizycznej, a inne w trakcie odpoczynku lub snu. Inne ciśnienie wywierane jest podczas odczuwania silnych emocji, a inne w czasie relaksu i wyciszenia. Na wartość ciśnienia oprócz aktywności fizycznej i stanu emocjonalnego wpływają też przyjmowane leki, stosowane używki (regularne picie kawy nie wpływa istotnie na wartość ciśnienia, ale już regularne nadużywanie alkoholu znacząco zwiększa ryzyko pojawienia się nadciśnienia), zmiany hormonalne czy chociażby stan nawodnienia organizmu.

Jakie jest prawidłowe ciśnienie krwi?

Ciśnienie krwi – normy w Polsce zostały ustalone na następującym poziomie:

• optymalne ciśnienie tętnicze - <120/80
• prawidłowe ciśnienie tętnicze – ciśnienie skurczowe mieści się w zakresie 120-129, a ciśnienie rozkurczowe w zakresie 80-84,
• wysokie prawidłowe ciśnienie tętnicze – ciśnienie rozkurczowe wynosi 130-139, a ciśnienie rozkurczowe 85-89.

Przy wyższych wartościach ciśnienia (o ile pomiary przeprowadzane są zgodnie z zaleceniami) rozpoznane zostaje nadciśnienie tętnicze.

Ciśnienie tętnicze krwi warto badać regularnie. Z uwagi na niską wykrywalność nadciśnienia i jednocześnie jego częste występowanie, zalecane jest przeprowadzanie pomiaru ciśnienia nie rzadziej niż raz w roku. Warto mieć na uwadze, że nadciśnienie może przez długi czas rozwijać się zupełnie bezobjawowo, stopniowo upośledzając pracę wybranych narządów i ostatecznie prowadząc do rozwoju groźnych dla zdrowia lub życia powikłań. Posiadając w domu dobrej jakości ciśnieniomierz z walidacją można samodzielnie kontrolować ciśnienie, a w razie uzyskania nieprawidłowych wartości odpowiednio wcześnie zgłosić się do lekarza.

Czym jest tętno?

Tętno, inaczej puls, odzwierciedla rytmiczne pulsowanie ściany tętnicy pod wpływem przepływającej krwi. Jest ono zgodne z częstością pracy serca. Dlatego właśnie tętno często jest definiowane jako ilość uderzeń serca na minutę. Tętno to kolejny parametr (obok ciśnienia tętniczego krwi) pomagający określić i kontrolować ogólny stan zdrowia.

Warto znać swoje przeciętne tętno. Można zmierzyć je samodzielnie, przykładając palce wskazujący i środkowy do tętnicy promieniowej na nadgarstku. Przydatny będzie stoper. Należy liczyć ilość wyczuwanych pulsów przez 1 minutę. Można też liczyć ilość uderzeń przez 20 lub 30 sekund i pomnożyć uzyskaną wartość 3- lub 2-krotnie (tak aby uzyskać ilość uderzeń na 60 sekund). Jeśli uderzenia są regularne i dobrze wyczuwalne, wystarczające może być ich liczenie przez 20-30 sekund Jeśli jednak wyczuwamy jakieś zmiany w rytmie lub puls jest słabo wyczuwalny, lepiej przeprowadzić pomiar przez pełną minutę. Puls jest również mierzony podczas przeprowadzania pomiaru ciśnienia z wykorzystaniem ciśnieniomierza. Obecnie w wielu domach znajduje się też pulsoksymetr, który jest kolejnym urządzeniem umożliwiającym samodzielne sprawdzenie tętna.

Wartość tętna w spoczynku należy mierzyć nie wcześniej niż po upływie przynajmniej kilku minut po wysiłku fizycznym. Inne będzie bowiem tętno spoczynkowe, a inne tętno wysiłkowe. W warunkach domowych najczęściej oceniamy jedynie ilość uderzeń serca. Lekarz badając tętno zwraca uwagę również na inne jego cechy, takie jak miarowość, napięcie czy chociażby chybkość. Jeśli więc podejrzewamy zaburzenia tętna, warto udać się do lekarza, który będzie w stanie najlepiej ocenić, czy puls jest prawidłowy. W razie potrzeby skieruje on pacjenta do specjalisty.

Prawidłowy puls u osób dorosłych

Prawidłowy puls, podobnie jak było to w przypadku prawidłowego ciśnienia, jest utrzymywany głównie dzięki rytmicznemu, miarowemu biciu serca oraz dobrej kondycji ścian tętnic. Prawidłowy puls u 30-, 40- czy też 50-latka mierzony w spoczynku najczęściej mieści się w zakresie 60-80 uderzeń na minutę (choć za prawidłowy zakres uznawane są wartości do 100 uderzeń na minutę). U osób zawodowo uprawiających sport często obserwuje się niższe niż standardowo wartości tętna. Wyższy puls w spoczynku niż 100 uderzeń na minutę wymaga konsultacji z lekarzem. Może bowiem świadczyć on o zaburzeniu funkcjonowania organizmu. Nie zawsze jednak związany jest z nieprawidłową pracą układu sercowo-naczyniowego (np. niewydolnością serca). Podwyższony puls może być również wynikiem niedokrwistości lub zaburzeń pracy tarczycy. Z kolei niski puls może pojawić się u pacjentów z bezdechem sennym, zmagających się z infekcją, lub jak zostało już wspomniane może być wartością prawidłową. Na tętno trzeba więc patrzeć szerzej. Oceniając jego prawidłowość konieczne jest wzięcie pod uwagę wielu innych czynników, takich jak chociażby wiek pacjenta, jego aktywność fizyczną, stosowane leki (które również mogą wpływać na tętno) czy choroby współistniejące.

Prawidłowy puls podczas wysiłku jest oczywiście wyższy niż w spoczynku. Można samodzielnie określić tętno maksymalne, które jest częstym pojęciem używanym przez sportowców. Aby w łatwy sposób indywidualnie ustalić tętno maksymalne, należy od 220 odjąć wiek pacjenta. Przykładowo, tętno maksymalne dla 50-latka wynosi 170 (220-50=170). W zależności od efektów które chce się uzyskać, można tak modyfikować trening, aby utrzymywać określony poziom tętna, np. na poziomie 60% wartości tętna maksymalnego.

Jak dbać o utrzymanie prawidłowego ciśnienia i pulsu u osób dorosłych?

W celu zadbania o prawidłowe ciśnienie i puls u osoby dorosłej, warto:

• prowadzić aktywny tryb życia – rodzaj i intensywność podejmowanej aktywności musi być dostosowana do kondycji, stanu zdrowia oraz indywidualnych preferencji pacjenta. Zalecane jest spędzanie przynajmniej 150 minut tygodniowo na aktywności o umiarkowanej intensywności. Regularna aktywność fizyczna pomaga obniżyć ciśnienie o kilka jednostek,
• dbać o prawidłową masę ciała – nadwaga i otyłość prowadzą do nadmiernego obciążenia serca, zwiększając ryzyko rozwoju nadciśnienia oraz zaburzeń tętna,
• kontrolować ilość przyjmowanych płynów – stan nawodnienia organizmu wpływa na funkcjonowanie serca i układu krążenia. Przykładowo, przy odwodnieniu można zaobserwować niskie ciśnienie i wysoki puls,
• poznać sposoby radzenia sobie ze stresem i praktykować te, które odpowiadają danej osobie – regularne medytacje, praktykowanie uważności, ćwiczenia oddechowe i inne metody redukcji stresu oraz napięcia wpływają korzystnie na pracę serca i pomagają utrzymać prawidłowe wartości ciśnienia oraz tętna,
• wysypiać się,
• zrezygnować z palenia papierosów i ograniczyć spożycie alkoholu.

Dbanie o prawidłowe ciśnienie jest niezwykle istotne w kontekście tak powszechnie obecnie występującego nadciśnienia tętniczego krwi. Regularne przeprowadzanie pomiarów ciśnienia oraz tętna pomaga na bieżąco kontrolować te parametry i wyciągać określone wnioski na temat stanu własnego zdrowia.