Cukrzyca u dzieci - objawy, przyczyny. Jak sprawdzić czy dziecko ma cukrzycę?

Cukrzyca u dzieci - przyczyny

Cukrzyca dziecięca obecnie rozpoznawana jest coraz częściej. Zdecydowaną większość przypadków stanowi cukrzyca typu 1. U dzieci i młodzieży w ostatnich latach obserwuje się znaczący wzrost zachorowalności na cukrzycę typu 2, która niegdyś rozpoznawana była u pacjentów pediatrycznych stosunkowo rzadko. Wiele cennych informacji o samej chorobie znaleźć można w artykule: Cukrzyca - co to za choroba? Objawy, diagnostyka, leczenie cukrzycy.

Cukrzyca u dzieci - przyczyny upatruje się w połączeniu czynników środowiskowych i genetycznych. U osób predysponowanych genetycznie dochodzi do nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego (odpornościowego). W jej wyniku zniszczone zostają komórki beta wysp trzustkowych, których głównym zadaniem jest wydzielanie insuliny. Hormon ten umożliwia transport glukozy z krwi do poszczególnych komórek. Dzięki temu, stężenie glukozy we krwi spada. Gdy komórki trzustki wydzielające insulinę zostają zniszczone, pojawia się niedobór tego hormonu. Glukoza nie może być wystarczająco efektywnie transportowana i wykorzystywana przez komórki, przez co jej poziom we krwi jest podwyższony. W dość krótkim czasie pojawiają się pierwsze objawy cukrzycy u dziecka. Tak rozwija się cukrzyca typu 1. Najczęściej dotyczy ona dzieci, które dziedziczą geny zwiększające ryzyko zachorowania na tę chorobę. Pod wpływem pewnych czynników środowiskowych zapoczątkowany zostaje szereg reakcji, które prowadzą do autodestrukcji komórek beta wysp trzustkowych i rozwoju cukrzycy typu 1. Wśród czynników tych wymienić można niedobór witaminy D (o innych konsekwencjach niedoboru witaminy D pisaliśmy w artykule: Niedobór witaminy D i jego skutki, infekcje wirusowe, a także sztuczne dodatki do żywności, takie jak barwniki i konserwanty.

Cukrzyca typu 2 u dzieci rozwija się znacznie rzadziej, choć ze względu na powszechną wśród dzieci i nastolatków otyłość oraz prowadzony obecnie styl życia, częstość zachorowań stale rośnie. Wśród przyczyn cukrzycy typu 2 również wymienia się predyspozycje genetyczne. Dużo większe znaczenie ma jednak prowadzony tryb życia. Niezdrowa dieta, bogata w wysoko przetworzone produkty spożywcze o dużej zawartości cukrów prostych i tłuszczów nasyconych, a także niska aktywność fizyczna i otyłość, w istotnym stopniu przyczyniają się do rozwoju cukrzycy typu 2 u dzieci.

Jak sprawdzić czy dziecko ma cukrzycę?

Jak sprawdzić czy dziecko ma cukrzycę? W przypadku cukrzycy typu 1, objawy najczęściej są na tyle charakterystyczne, że skłaniają lekarza lub rodzica mającego podstawową wiedzę na temat cukrzycy, do wykonania badania, oznaczającego poziom glukozy we krwi. Jeśli glikemia przygodna (badanie wykonano o dowolnej porze dnia, niezależnie od posiłku) wynosi co najmniej 200 mg/dl, rozpoznawana jest cukrzyca. Innym sposobem sprawdzenia, czy dziecko ma cukrzycę jest przeprowadzenie dwukrotnego pomiaru stężenia glukozy na czczo. Jeśli wyniki sięgają 126 mg/dl lub mają wyższą wartość, również diagnozowana jest cukrzyca. W pewnych sytuacjach lekarz może zalecić wykonanie doustnego testu obciążenia glukozą. Jeśli poziom cukru we krwi po 2 godzinach od spożycia roztworu wynosi minimum 200 mg/dl, stwierdza się cukrzycę u dziecka.

U dzieci i nastolatków otyłych lub chorujących na mukowiscydozę, w przypadku których ryzyko rozwoju cukrzycy jest wyższe, warto regularnie sprawdzać stężenie glukozy we krwi. Pozwoli to wcześniej wykryć podwyższony cukier u dziecka i wprowadzić odpowiednie postępowanie.

Objawy cukrzycy u dzieci

Cukrzyca u dziecka - objawy są najczęściej łatwe do zauważenia:

• wzrost pragnienia,
• wielomocz - oddawanie dużych ilości moczu,
• spadek masy ciała lub nieprzybieranie na wadze w okresie wzrastania,
• szybkie męczenie się, osłabienie.
   

Cukrzyca u dzieci - objawy skórne są mniej charakterystyczne i trudno może być je połączyć z cukrzycą. Pacjenci z cukrzycą mogą zmagać się z nawracającymi pęknięciami w kącikach ust (tzw. zajady). Większa jest też u nich skłonność do zakażeń grzybiczych okolic intymnych. Przyczyną wystąpienia tych objawów może być nie tylko cukrzyca. Jeśli jednak wymienione zmiany skórne ciągle nawracają, warto przyjrzeć się temu problemowi i przeprowadzić odpowiednią diagnostykę.

Objawy cukrzycy u dzieci w przypadku cukrzycy typu 1 pojawiają się szybko - w ciągu kilku dni lub tygodni. Przy cukrzycy typu 2, choroba może rozwijać się niepostrzeżenie przez wiele lat. Często wykrywana jest podczas przypadkowego badania stężenia cukru we krwi. Jeśli choroba ta nie zostanie wykryta, po pewnym czasie wystąpią wymienione wyżej objawy cukrzycy u dziecka.

Cukrzyca dziecięca - leczenie i dieta

Cukrzyca u dzieci, w zależności od jej typu, leczona jest odmiennie. Cukrzyca typu 1 wymaga wprowadzenia do terapii insuliny. W przypadku dzieci, preferowana jest pompa insulinowa. Umożliwia ona stały, ciągły wlew insuliny w ilości zależnej od indywidualnych potrzeb organizmu. Inną opcją leczenia są wielokrotne wstrzyknięcia. W tym celu wykonuje się 1-2 wstrzyknięcia insuliny długodziałającej i dodatkowe 3-5 wstrzyknięć z insuliną szybkodziałającą, które dostosowuje się do spożywanych posiłków i planowanej aktywności fizycznej. Insulina niejako zastępuje hormon, który nie może być naturalnie wytwarzany przez uszkodzone komórki trzustki.

Leczenie cukrzycy u dzieci początkowo powinno odbywać się na oddziale diabetologicznym w ośrodku specjalizującym się w terapii tego schorzenia. Zarówno mali pacjenci, jak i członkowie ich najbliższej rodziny potrzebują wsparcia szczególnie w pierwszym okresie po uzyskaniu diagnozy. Konieczna jest ich edukacja i dostosowanie planu leczenia do konkretnego dziecka oraz jego trybu życia.

Cukrzyca typu 2 u dzieci i nastolatków leczona jest najczęściej przy pomocy metforminy. Znajduje się ona w takich lekach jak Glucophage, Formetic i Metformax. Metformina działa wielokierunkowo. Zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę, co jest istotne przy cukrzycy typu 2, w przebiegu której często rozwija się insulinooporność (Co to jest insulinooporność? Jak można ją pokonać?. Opóźnia też wchłanianie glukozy z jelita i zmniejsza jej syntezę w wątrobie. Jeśli metformina nie przynosi oczekiwanych efektów, lekarz może rozważyć wprowadzenie do leczenia cukrzycy typu 2 u dzieci insuliny lub nowszych leków wykorzystywanych w leczeniu cukrzycy (nie wszystkie z nich dopuszczone są do stosowania u pacjentów poniżej 18. r.ż.).

Istotną rolę w leczeniu cukrzycy u dzieci pełni sposób odżywiania się. Zasady żywienia są właściwie takie same jak dla dzieci zdrowych. Zalecane są regularne posiłki, których głównym elementem powinny być warzywa. Ważne są również owoce, które częściowo można zastępować sokami owocowymi bez dodatku cukru. Ich ilość u dzieci między 4. a 6. rokiem życia nie powinna przekraczać 170 ml w ciągu dnia, a u dzieci starszych - 230 ml. Istotnym elementem codziennych pokarmów są produkty pełnoziarniste i mleczne. Należy jednak zwracać uwagę na skład wybieranych produktów, ponieważ wiele z nich zawiera spore ilości cukru. W diecie nie powinno zabraknąć też chudego mięsa, ryb, nasion roślin strączkowych i jaj. Warto ograniczyć ilość spożywanych tłuszczów zwierzęcych oraz oleju palmowego. Zastąpić można je innymi tłuszczami pochodzenia roślinnego. 

Przy podwyższonej glukozie u dziecka zalecane jest również ograniczenie spożycia słodyczy oraz słodkich napojów. Najlepszym płynem dla dzieci (i osób dorosłych) jest woda. U dzieci rekomenduje się spożywanie nie mniej niż 6 szklanek wody na dobę. Poza tym, warto zmniejszyć ilość spożywanych wysokoprzetworzonych produktów typu fast-food. Korzystne efekty przynosi również ograniczenie spożycia soli i częściowe zastąpienie jej przy pomocy ziół. Dodatkowo, ważnym elementem leczenia cukrzycy jest regularna aktywność fizyczna. Dzieci powinny spędzać aktywnie przynajmniej 1 godzinę dziennie. 

Czy cukrzyca u dzieci jest uleczalna?

Wielu rodziców może zastanawiać się, czy cukrzyca u dzieci jest uleczalna. Jedynie cukrzyca noworodkowa może samoistnie minąć. Jest to jeden z typów cukrzycy, który pojawia się w krótkim czasie po urodzeniu - zazwyczaj w 1. tygodniu życia. Wymaga wprowadzenia do leczenia insuliny, jednak najczęściej ustępuje w ciągu pierwszych 3 miesięcy życia. Pozostałe typy cukrzycy to choroby nieuleczalne. Przy cukrzycy typu 1 u dziecka, insulina musi być podawana już do końca życia. W przypadku cukrzycy typu 2, leczenie zazwyczaj wymaga wprowadzenia zmian co kilka lat i zwiększenia intensywności terapii. 

Cukrzyca u dzieci jest chorobą przewlekłą, stanowiącą spore obciążenia dla całej rodziny małego pacjenta. Potrzebna jest regularna edukacja osób najbliższych na temat choroby, jej leczenia i możliwych powikłań. Z wiekiem, na dziecku z cukrzycą będzie spoczywała coraz większa odpowiedzialność za kontrolowanie poziomu glukozy we krwi i przebieg cukrzycy. Im większe ma ono wsparcie wśród opiekunów, tym łatwiej będzie mu przyzwyczaić się do pewnych wymagań i ograniczeń, które niesie ze sobą cukrzyca. 

Znając pierwsze objawy cukrzycy u dziecka, rodzic może odpowiednio wcześniej zauważyć zmiany, będące wynikiem podwyższonego stężenia cukru we krwi. Pozwoli to na szybkie wprowadzenie leczenia i zapobiegnie rozwojowi groźnych powikłań.