Niedobór magnezu- przyczyny, objawy.

Co to jest hipomagnezemia?

Hipomagnezemia to niskie stężenie magnezu w surowicy, które nie przekracza 0,65 - 0,7 mmol/l.

Zależnie od obrazu klinicznego, czyli występujących objawów wyróżnia się:

• hipomagnezemię objawową (towarzyszy jej m.in. tężyczka, drgawki, zaburzenia rytmu serca)
• hipomagnezemię bezobjawową (wśród jej przyczyn nie występują zaburzenia wchłaniania magnezu, a poziom magnezu jest utrzymany w zakresie fizjologicznym).
•  

Przyczyny hipomagnezemii, czyli niskiego poziomu magnezu

Przyczyny obniżonego stężenia jonów magnezowych w organizmie są zróżnicowane. Mogą wiązać się z prowadzonym jadłospisem - rodzajem diety nie zapewniającej właściwej podaży tego minerału. Na poziom magnezu wpływa wiele leków, które mogą ograniczać jego wchłanianie lub wzmagać eliminację z organizmu. Nie bez znaczenia są również choroby jelit czy nerek. Są to narządy będące miejscem uchwytu dla magnezu.

Niski poziom magnezu mogą wywołać:

• niedobory żywieniowe, dieta ubogomagnezowa, mała podaż produktów będących źródłem magnezu,
• żywienie pozajelitowe, które nie uwzględnia dostatecznej dziennej porcji magnezu,
• zaburzenia wchłaniania związane z lekami jak inhibitory pompy protonowej (np. pantoprazol, omeprazol),
• zaburzenia trawienia i wchłaniania w obrębie przewodu pokarmowego np. zespół złego wchłaniania, zespół jelita krótkiego, choroby zapalne jelit np. choroba Leśniowskiego-Crohna,
• nasilona utrata jonów magnezu z moczem związana z lekami przeczyszczającymi, moczopędnymi,
• choroby nerek np. kanalikowa kwasica nerkowa,
• zaburzenia endokrynologiczne - choroby tarczycy, hiperaldosteronizm (nadmierna produkcja aldosteronu),
• cukrzyca, insulinoterapia, leczenie kwasicy ketonowej,
• alkoholizm,
• zespół głodnych kości po leczeniu nadczynności przytarczyc.

Objawy i skutki niedoboru magnezu

Magnez pełni wiele funkcji w organizmie (jest aktywatorem ok. 300 enzymów), dlatego objawy będące efektem jego niedoboru są mało swoiste i niekiedy zbieżne dla innych niedoborów mineralnych czy witaminowych.

Część objawów niedoboru magnezu jak skurcze mięśni, obniżony nastrój, gorsza pamięć, ograniczone pokłady siły są często kojarzone właśnie jego z brakiem w surowicy. Można wyróżnić również nietypowe objawy niedoboru magnezu, jak nadmierna kruchość paznokci i włosów, osłabiona odporność czy też napady drgawkowe.

Objawy braku magnezu a układ sercowo-naczyniowy

Magnez jest istotnym pierwiastkiem dla serca. Jego umiarkowane i cięższe niedobory mogą wiązać się z wystąpieniem zaburzeń rytmu serca (np. częstoskurcz, migotanie przedsionków i komór, dodatkowe skurcze nadkomorowe, torsade de pointes). Oprócz tego niski poziom magnezu wiąże się ze wzrostem ciśnienia tętniczego u osób ze stwierdzonym nadciśnieniem. Jego braki mogą odbić się na wzroście ryzyka chorób serca.

Brak magnezu - objawy neurologiczne i mięśniowe

Jony magnezu mają ogromne znaczenie dla skurczu mięśni i przewodzenia impulsów nerwowych. Dlatego niedostateczna podaż magnezu może być przyczyną dolegliwości nerwowo-mięśniowych jak m.in. drżenie kończyn i spoczynkowe mięśni np. powiek, nasilona pobudliwość nerwowa i skurczowa, parestezje (niewłaściwe odczuwanie bodźców jak kłucie), skurcze łydek, tężyczka.

Niedobór magnezu - objawy psychiczne

Niewystarczająca podaż magnezu wpływa również na wystąpienie takich objawów jak drażliwość, złe samopoczucie, depresja, osłabienie, splątanie, niski poziom energii, problemy ze snem (zarówno zaśnięciem jak i podtrzymaniem snu). Cierpi na tym koncentracja, zdolność zapamiętywania i skupienia uwagi. 

Inne skutki związane z niedoborem magnezu

Co jeszcze towarzyszy hipomagnezemii? Są to inne zaburzenia elektrolitowe jak hipokalcemia (niedobór wapnia) i/lub hipokaliemia (niedobór potasu). Ze strony układu pokarmowego mogą wystąpić zaparcia, nudności, bóle brzucha. Magnez to istotny składnik dla mineralizacji zębów i kości. Jego niedobór może prowadzić do problemów kostno-stawowych oraz stomatologicznych.

Kogo dotyczy niedobór magnezu? 

Jony magnezu są ważne dla każdego człowieka niezależnie od wieku i płci. Można wyróżnić szczególne grupy pacjentów, które są narażeni bardziej niż inne na niedobory Mg. Wśród nich wymienia się:

• osoby niedożywione,
• obłożnie chorzy pacjenci sztucznie karmieni mieszanką, która nie uwzględnia odpowiedniej ilości magnezu,
• pacjenci, u których odsysa się wydzielinę nosowo-żołądkową,
• pacjenci z migreną,
• kobiety z PMS lub menopauzą,
• okres ciąży i karmienia piersią.
   

Warto również wspomnieć, że niedobory magnezu są groźne w skutkach m.in. w przypadku osób leczonych glikozydami naparstnicy, ponieważ mogą prowadzić do przewlekłego zatrucia tym lekiem. Niedobory są również groźne dla pacjentów kardiologicznych z arytmią i leczących się na nadciśnienie. Co wypłukuje magnez z organizmu? Są to leki moczopędne - przydatne w regulacji ciśnienia, ale obarczone wadą w postaci wzmożonej eliminacji magnezu.

Jak sprawdzić poziom magnezu w organizmie i we krwi?

Podstawowym badaniem umożliwiającym sprawdzenie niedoboru magnezu w organizmie jest badanie krwi. Opcjonalna jest również dobowa zbiórka moczu badana pod kątem zawartości magnezu. Warto zauważyć, że hipomagnezemia idzie w parze z innymi zaburzeniami elektrolitowymi jak hipokaliemia i hipokalcemia. Dlatego dla lepszego obrazu klinicznego warto oznaczyć stężenie trzech elektrolitów jak magnez, potas i wapń.

Jak uzupełnić niski poziom magnezu?

W pierwszej kolejności warto ustalić podstawową przyczynę hipomagnezemii i to ją odpowiednio należy leczyć. To od przyczyny hipomagnezemii zależy również ile trwa uzupełnianie niedoborów magnezu. Nie ma niestety jednoznacznej odpowiedzi i często to okres kilku lub kilkunastu tygodni. Mając na uwadze dotychczas omówione przyczyny niedoboru jedną z opcji jest ułożenie diety, która uwzględnia dzienne zapotrzebowanie na magnez. Oprócz tego rynek apteczny dysponuje zróżnicowanymi produktami zawierającymi liczne dawki, sole i związki magnezu. Do dyspozycji są więc liczne leki z magnezem lub magnez jako suplementacja. Inna forma magnezu to wlewy dożylne stosowane w szpitalach w ściśle określonych wskazaniach.

Produkty spożywcze bogate w magnez

Istnieje szereg zdrowych produktów będących odpowiednim źródłem magnezu. Jednym z nich jest woda wysokozmineralizowana, która obfituje w magnez. Oprócz tego uwagę warto skierować w stronę orzechów, kasz, produktów pełnoziarnistych, pestek dyni, gorzkiej czekolady, kakao, siemienia lnianego, nasion chia oraz zielonych warzyw jak jarmuż i szpinak.

Leki i produkty z magnezem

Zależnie od stopnia niedoboru magnezu najczęściej stosowaną opcją w leczeniu ambulatoryjnym są doustne preparaty z magnezem. Zawierają one organiczne sole magnezu jak mleczan, cytrynian, taurynian, diglicynian, a także nieorganiczne jak chlorek i siarczan magnezu. Nie bez powodu w większości preparatów magnez występuje w połączeniu z witaminą B6. Ma to bowiem znaczenie dla absorpcji jonów magnezowych. Warto zwrócić również uwagę na dawkę i częstość stosowania. Częste przyjmowanie małych dawek przynosi lepsze efekty w porównaniu do stosowania jednej-dwóch dużych dawek magnezu na dobę. Innym sposobem na uzupełnienie magnezu w surowicy jest podanie dożylne siarczanu magnezu w 5% roztworze glukozy. Tę formę stosuje się w lecznictwie zamkniętym w ostrych niedoborach, a pomocniczo również w postaci przewlekłej.

Jak poprawić wchłanianie magnezu?

Kluczowe dla wielu osób może okazać się pytanie jak uzupełnić duże niedobory magnezu? Istotna jest nie tylko sól magnezowa, ale jej połączenie z witaminą B6. Takie połączenie gwarantuje najbardziej optymalne wchłanianie magnezu. Jak pokazują badania jest to poprawa rzędu 50% w ilości wchłoniętego magnezu. Warto łączyć suplementy diety z magnezem z konkretnymi składnikami jak średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe (np. oliwa z oliwek) i inulina, ponieważ one również wzmagają wchłanianie magnezu. Niekorzystnie w tym aspekcie działają natomiast kwas szczawiowy i fosforanowy Z kolei utrudnieniem mogą być związki jak kwas szczawiowy i fosforany. Znajdują się one w znaczniej ilości m.in. w roślinach strączkowych.

Co się stanie, jeśli włączysz właściwą suplementację magnezu?

Dlaczego utrzymanie jonów magnezu na właściwym poziomie jest tak istotne dla organizmu? Ponieważ chroni przed dokuczliwymi objawami niedoboru pierwiastka, ale także niesie za sobą inne korzystne właściwości. Przykładowo:

• osoby z nadciśnieniem mogą liczyć na spadek ciśnienia o kilka mm Hg,
• pacjenci z chorym sercem są mniej podatni na arytmię,
• utrzymanie glikemii jest łatwiejsze, także ,w cukrzycy,
• spada ryzyko bólu głowy, zaparć
• magnez zmniejsza stres oksydacyjny i spowalnia procesy starzenia,
• ogranicza stan zapalny (markery stanu zapalnego) w przewlekłym zapaleniu.

Magnez - dobowe zapotrzebowanie i normy dla dorosłych

Prawidłowe stężenie magnezu dla osób dorosłych to przedział 0,65 mmol-1,2 mmol/l. Wartości niższe niż 0,65 mmol/l w surowicy to stan określany jako hipomagnezemia. Z kolei przekraczające 1,2 mmol/l to hipermagnezemia.

Dobowe zapotrzebowanie na magnez wśród osób dorosłych jest zależne od płci. Przykładowo:

• dorosłe kobiety - 310 mg
• dorośli mężczyźni - 400 mg. 

W okresie ciąży zapotrzebowanie na magnez wzrasta i wynosi 350-400 mg, z kolei w okresie laktacji to 310-360 mg.