Prawidłowe ciśnienie i puls u osób starszych

Prawidłowe ciśnienie i puls u 60-, 70- lub 80-latka ogranicza ryzyko pojawienia się powikłań sercowo-naczyniowych i powikłań ze strony nerek, będących konsekwencją nadciśnienia tętniczego. Z czego wynika powszechne występowanie podwyższonego ciśnienia krwi u pacjentów w podeszłym wieku? Jakie jest prawidłowe ciśnienie i puls u osób starszych?

Prawidłowe ciśnienie i puls u osób starszych
źródło: freepik
Spis treści

Przyczyny i objawy problemów z ciśnieniem u osób starszych

Nadciśnienie tętnicze to powszechnie występująca wśród osób starszych (powyżej 65. roku życia) choroba. Może ona dotyczyć nawet 60-80% pacjentów w tej grupie wiekowej. Wraz z wiekiem i postępującym procesem starzenia organizmu dochodzi do przebudowy ściany aorty. Staje się ona (podobnie jak inne duże tętnice) mniej elastyczna, grubsza i bardziej sztywna. Światło naczyń ulega zwężeniu. Spada też wydolność nerek, które mają istotny wpływ na ciśnienie krwi. Na rozwój nadciśnienia u osób starszych wpływa również zespół kruchości, który dotyczy znacznej części pacjentów w podeszłym wieku. Wiąże się on z postępującym spadkiem wydolności i stopniowym pogarszaniem się funkcjonowania narządów, co z kolei wpływ na obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej.

 

Wysokie ciśnienie u osób starszych może przez długi czas przebiegać bezobjawowo. Pacjenci nie odczuwają żadnych niepokojących dolegliwości, dlatego bez regularnego mierzenia ciśnienia krwi, nadciśnienie może pozostać nierozpoznane nawet przez kilka lat, aż do momentu rozwoju powikłań (np. zawału serca, udaru mózgu, uszkodzenia nerek). U części osób, podwyższone ciśnienie może jednak skutkować częstszymi bólami głowy, zawrotami głowy, łatwiejszym męczeniem się, szumami w uszach czy chociażby zaburzeniami snu.

 

U osób starszych, częściej niż u młodszych dorosłych, występuje też niedociśnienie. Niskie ciśnienie u starszej osoby często przebiega pod postacią hipotonii ortostatycznej. Oznacza ona spadek ciśnienia skurczowego o co najmniej 20 mm Hg lub ciśnienia rozkurczowego o co najmniej 10 mm Hg w ciągu 3 minut od wstania do przyjęcia pozycji stojącej. U tych osób po wstaniu mogą wystąpić takie objawy jak:

 

  • nagłe osłabienie,
  • niewyraźne widzenie,
  • zaciemnienie widzenia,
  • bladość skóry,
  • uczucie pustki w głowie,
  • duszność,
  • bóle w klatce piersiowej.

 

 

Prawidłowe ciśnienie u osób starszych

Klasyfikacja ciśnienia tętniczego u osób starszych jest taka sama jak dla pacjentów młodszych:

 

 

 

Ciśnienie skurczowe [mm Hg]

 

Ciśnienie rozkurczowej [mm Hg]

Optymalne

< 120

i

< 80

Prawidłowe

120 - 129

i/lub

80 - 84

Wysokie prawidłowe

130 - 139

i/lub

85 - 89

Nadciśnienie 1. stopnia

140 - 159

i/lub

90 - 99

Nadciśnienie 2. stopnia

160 - 179

i/lub

100-109

Nadciśnienie 3. stopnia

≥ 180

i/lub

≥ 110

Izolowane nadciśnienie skurczowe

≥ 140

i

< 90

 

 

 

Za prawidłowe ciśnienie u 70-latków lub starszych pacjentów uznawane jest więc ciśnienie skurczowe nieprzekraczające 129 mm Hg i ciśnienie rozkurczowe wynoszące maksymalnie 84 mm Hg.

U osób w podeszłym wieku najczęstszą postacią nadciśnienia jest izolowane nadciśnienie skurczowe. Charakteryzuje się ono wysokim ciśnienie skurczowym (pierwsza wartość ciśnienia) oraz niskim ciśnieniem rozkurczowym u osób starszych. Jest ono wynikiem opisanych wyżej zmian do których dochodzi z upływem lat (m.in. zwiększenia sztywności ściany aorty, spadku jej elastyczności i zwężenia światła tętnicy). Wysokie ciśnienie skurczowe przy jednocześnie prawidłowym ciśnieniu rozkurczowym w wieku 70 lat stwarza pewne trudności w leczeniu. Leki obniżające ciśnienie tętnicze wpływają bowiem zarówno na ciśnienie skurczowe i rozkurczowe. Obniżenie ciśnienia skurczowego wiąże się więc z jednoczesnym spadkiem ciśnienia rozkurczowego, co może nie być korzystne dla zdrowia pacjenta.

 

 

Kiedy leczyć nadciśnienie u starszych pacjentów?

Choć kryteria dotyczące klasyfikacji nadciśnienia tętniczego u osób starszych nie różnią się od zakresu wartości przyjętych dla młodszych pacjentów, istotne rozbieżności dotyczą momentu wprowadzenia leczenia i celów terapeutycznych. Te w zależności od wieku wyglądają następująco:

 

 

Nadciśnienie tętnicze u pacjentów <65 lat

Nadciśnienie tętnicze u pacjentów 65-80 lat

Nadciśnienie tętnicze u pacjentów >80 lat

Izolowane nadciśnienie skurczowe

Rozpoczęcie leczenia farmakologicznego

≥ 140/90

≥ 140/90

≥ 160/90

≥ 140

Pierwszy cel terapeutyczny – wartość ciśnienia skurczowego

< 140

-

-

< 140

Ostateczny cel terapeutyczny – wartość ciśnienia skurczowego

< 130

< 140

< 150

< 130

Niezalecana wartość ciśnienia skurczowego

< 120

< 130

< 130

< 120

Cel terapeutyczny – wartość ciśnienia rozkurczowego

< 80

< 80

< 80

-

Niezalecana wartość ciśnienia rozkurczowego

< 70

< 70

< 70

< 65

 

 

Modyfikacja tabeli znajdującej się w Wytycznych Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego – Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczy – 2019 rok.

 

Przed podjęciem decyzji o wprowadzeniu farmakologicznego leczenia nadciśnienia rozważa się stosunek korzyści wynikający z terapii do możliwego ryzyka z nią związanego. Jak widać, u osób powyżej 80. roku życia, leki wprowadza się przy wyższych wartościach ciśnienia niż u osób młodszych. Pierwszy cel leczenia oznacza obniżenie ciśnienia do określonych, zakładanych wartości po wprowadzeniu leczenia. Jeśli są one osiągnięte, a pacjent dobrze toleruje stosowane preparaty, zaleca się dążenie do uzyskania drugiego, ostatecznego celu terapeutycznego.

 

Prawidłowe ciśnienie u 90-latka z nadciśnieniem powinno więc ostatecznie wynosić mniej niż 150, ale nie mniej niż 130 mm Hg (ciśnienie skurczowe), a w przypadku ciśnienia rozkurczowego mniej niż 80, ale nie mniej niż 70 mm Hg. Jeśli natomiast cierpi on na izolowane nadciśnienie skurczowe, wartości te są inne, zgodne z podanymi w tabeli.

 

 

Prawidłowe ciśnienie u osób starszych

     

     

    Jak podnieść ciśnienie u starszej osoby? Domowe sposoby na niskie ciśnienie

    Niskie ciśnienie u osób starszych nie zawsze powoduje wystąpienie określonych objawów. Część pacjentów w podeszłym wieku ma niedociśnienie, ale nie odczuwa żadnych tego konsekwencji. Jeśli jednak niskie ciśnienie u osób starszych wpływa na codzienne funkcjonowanie, w pierwszej kolejności zalecane są metody niefarmakologiczne, które mogą poprawić komfort życia pacjentów. Osoby z hipotonią ortostatyczną często potrafią przewidzieć, w jakich sytuacjach odczują skutki niskiego ciśnienia. Warto więc zmienić swoje nawyki lub zmodyfikować otoczenie w taki sposób, aby konsekwencje niedociśnienia były jak najmniej odczuwalne. Pomocne może być stopniowe i powolne wstawanie z łóżka, unikanie gwałtownego podnoszenia się z krzesła, czy chociażby wstawienie pod prysznic krzesła i mycie się w pozycji siedzącej. U każdej osoby metody na niskie ciśnienie mogą być nieco inne. Warto obserwować swój organizm i analizować sytuacje, w których dochodzi do nagłego spadku ciśnienia.

     

    Niskie ciśnienie u osób starszych czasami jest bardzo dokuczliwe. Gdy domowe sposoby na niedociśnienie są niewystarczające, można sięgnąć doraźnie po preparaty bez recepty, np. z niketamidem (Glucardiamid), które podniosą ciśnienie. W poważniejszych przypadkach lekarz może zalecić leki na niedociśnienie na receptę. O zagrożeniach związanych z niedociśnieniem przeczytać można w artykule: Niskie ciśnienie – czym grozi? Kiedy do szpitala?

     

     

    Prawidłowy puls u osób starszych

    Tętno, inaczej puls, to rytmiczny ruch tętnic, na który wpływa zarówno stan tętnicy (np. elastyczność jej ściany) oraz praca serca. Prawidłowa wartość tętna dla osób dorosłych wynosi ok. 70/minutę. Prawidłowy puls u osoby starszej to natomiast 60 uderzeń na minutę. Należy jednak mieć na uwadze, że są to pewne wartości orientacyjne, ustalone dla ogółu populacji. Przykładowo, osoby starsze, które od wielu lat są bardzo aktywne fizycznie, mogą mieć niższe tętno spoczynkowe niż ich rówieśnicy o niskiej aktywności. W każdym przypadku należy indywidualnie rozważyć możliwe przyczyny niskiego lub wysokiego pulsu u osób starszych. Generalnie warto regularnie badać ciśnienie i przeprowadzać pomiar tętna, aby móc odpowiednio wcześnie wykryć nieprawidłowości i zaburzenia, które w początkowym okresie rozwoju mogą nie powodować żadnych zauważalnych objawów.

     

    Utrzymanie prawidłowego ciśnienia i pulsu u osób starszych jest niezwykle istotne dla zachowania zdrowia. Nieleczone nadciśnienie tętnicze może prowadzić do rozwoju różnorodnych powikłań, takich jak uszkodzenie i niewydolność nerek, przerost lewej komory mięśnia sercowego, niewydolność serca, zawał serca lub udar mózgu. W dzisiejszych czasach, dzięki szerokiej dostępności dobrej jakości ciśnieniomierzy można samodzielnie kontrolować zarówno ciśnienie, jak i tętno. Umożliwia to wczesne wykrycie niepokojących zmian i wdrożenie odpowiedniego postępowania, którego celem jest uzyskanie prawidłowego ciśnienia i tętna u osób starszych.

    Bibliografia

    1.       Tykarski A., Filipiak K.J., Januszewicz A. i inni. Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym – 2019 rok. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego. Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce 2019, tom 5, nr 1, s. 1-86.

    2.       Skrypnik D., Pupek-Musialik D., Skrypnik K., Bogdański P. Nadciśnienie tętnicze u osób w podeszłym wieku – zasady postepowania. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2015, tom 6, nr 4, 137-151.

    3.       Pęksa J.W. Zasady terapii nadciśnienia tętniczego u pacjentów w starszym wieku. Lekarz POZ 2023, 3, 127-132.

    4.       Kańtoch A., Gryglewska B. Podsumowanie opinii ekspertów Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego oraz Europejskiej Unii Towarzystw Medycyn Geriatrycznej dotyczącej leczenia nadciśnienia tętniczego u osób powyżej 80. roku życia z zespołem kruchości. Gerontologia Polska 2016, 24, 285-289.

    5.       Oliveros E., Patel H., Kyung S., Fugar S., et al. Hypertension in older adults: Assessment, management, and challenges. Clin Cardiol. 2020 Feb;43(2):99-107. doi: 10.1002/clc.23303.

    Chociaż niniejszy serwis może zawierać informacje dotyczące kwestii medycznych, prawnych czy biznesowych informacje te nie mogą stanowić ani zastępować porady specjalisty. ADPHARMA SP. Z O.O. nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek konsekwencje związane bezpośrednio lub pośrednio z jakimikolwiek działaniami lub zaniechaniami podejmowanymi przez użytkownika w oparciu o informacje lub materiały zawarte w niniejszym serwisie. Chociaż ADPHARMA SP. Z O.O. podejmuje wszelkie uzasadnione środki, aby informacje na tej platformie były dokładne, kompletne i aktualne, nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody lub straty związane z niedokładnością, niekompletnością, nierzetelnością lub brakiem aktualności informacji. Niniejszy serwis zawiera również publikacje naukowe, opinie ekspertów oraz wytyczne organizacji branżowych i naukowych. Wszelkie takie informacje stanowią wyłącznie opinie osób lub podmiotów, które je wyraziły i nie należy ich interpretować jako poglądów lub zobowiązań ADPHARMA SP. Z O.O.

    Zobacz więcej artykułów

    • Niskie ciśnienie – czym grozi? Kiedy do szpitala?
      ciśnienie
      Niskie ciśnienie – czym grozi? Kiedy do szpitala?

      Powszechnie wiadomo, że wysokie ciśnienie krwi jest niebezpieczne i wiąże się z wyższym ryzykiem powikłań, takich jak udar czy zawał. A czy niskie ciśnienie zagraża życiu i zdrowiu? Przy jakich wartościach ciśnienia mówimy o niedociśnieniu? Kiedy konieczne jest pilne wezwanie pomocy medycznej?

    • Prawidłowe ciśnienie i puls u dorosłych
      ciśnienie
      Prawidłowe ciśnienie i puls u dorosłych

      Prawidłowe ciśnienie i puls u osób dorosłych to jedne z parametrów, które pomagają ocenić ogólny stan zdrowia. Zarówno ciśnienie, jak i puls można kontrolować samodzielnie. Jakie są normy ciśnienia krwi dla osób dorosłych? Ile wynosi prawidłowe tętno w spoczynku i jak obliczyć tętno maksymalne dla konkretnej osoby? W jaki sposób dbać o utrzymanie odpowiednich wartości ciśnienia i tętna?

    • Czym jest nadciśnienie tętnicze? Objawy, diagnostyka i leczenie nadciśnienia
      nadciśnienie
      Czym jest nadciśnienie tętnicze? Objawy, diagnostyka i leczenie nadciśnienia

      Nadciśnienie tętnicze to jedna z chorób cywilizacyjnych. Ponadto jest ono jednym z głównych czynników ryzyka chorób układu krążenia takich jak zawał serca, niewydolność krążenia i udar mózgu. Czy zmieniając swój styl życia można zapobiec rozwojowi nadciśnienia? Jakie objawy pojawiają się w przebiegu nadciśnienia i jak wygląda jego leczenie?

    • Zawał serca – objawy, udzielanie pierwszej pomocy. Jakie jest ciśnienie przy zawale serca?
      serce
      Zawał serca – objawy, udzielanie pierwszej pomocy. Jakie jest ciśnienie przy zawale serca?

      Zawał serca, potocznie zwany także atakiem to stan niedokrwienia mięśnia sercowego, który niesie za sobą poważne komplikacje zdrowotne i może stanowić również bezpośrednie zagrożenie życia. Oznaki zawału niekiedy mogą być dość nietypowe, a w wielu przypadkach szansą na uratowanie pacjenta jest szybka reakcja osób z najbliższego otoczenia. Jakie są objawy zawału, jak udzielić pierwszej pomocy poszkodowanemu i jak wygląda życie po zawale?

    • Jak obniżyć ciśnienie krwi? – naturalne i domowe metody
      ciśnienie
      Jak obniżyć ciśnienie krwi? – naturalne i domowe metody

      Zbyt wysokie ciśnienie krwi to problem, który dotyczy wielu Polaków. Jeśli jest ono kontrolowane, np. poprzez leczenie farmakologiczne pacjent ma świadomość jak postępować w przypadku skoków ciśnienia. Co w wypadku gdy dopiero obserwujemy u siebie pierwsze objawy nadciśnienia tętniczego. Kiedy zatem udać się do lekarza i jak zbić ciśnienie za pomocą naturalnych i domowych metod?