Cynk – właściwości, objawy nadmiaru i niedoboru

Cynk – co to za mikroelement?

Cynk (Zn) – pierwiastek ten obecny jest w każdej komórce ciała, choć największe jego ilości znajdują się w mięśniach szkieletowych i kościach. Jest to niezbędny mikroelement, który dość powszechnie występuje w produktach spożywczych. Dostępne są też liczne preparaty z cynkiem, zarówno w postaci leków, jak i suplementów diety. Dzienne zapotrzebowanie na cynk różni się zależności m.in. od wieku i płci, o czym będzie mowa w dalszej części artykułu. 

Przy prawidłowej, zróżnicowanej diecie przedawkowanie cynku nie jest możliwe. Organizm posiada odpowiednie mechanizmy, które pomagają regulować jego wchłanianie, w zależności od potrzeb i aktualnego poziomu tego pierwiastka.  Nadmiar cynku może jednak wystąpić przy zbyt intensywnej, nieuzasadnionej suplementacji. Pewne grupy pacjentów są też w większym stopniu narażone na niedobór cynku. Pierwiastek ten z pewnością jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Warto więc zadbać o dostarczanie go w odpowiedniej ilości wraz z dietą.

Rola cynku w organizmie

Cynk – na co pomaga ten mikroelement? Cynk w organizmie pełni wiele bardzo ważnych funkcji. Jest potrzebny do działania setek enzymów, które biorą udział w licznych reakcjach zachodzących w organizmie. Uczestniczą w przemianach białek, węglowodanów i tłuszczów. Cynk ma swój udział w syntezie DNA. Wpływa też na proces gojenia ran.

Cynk – właściwości tego pierwiastka obejmują również jego wpływ na funkcjonowanie układu odpornościowego. Wspiera on także prawidłowy wzrost i rozwój dziecka w początkowym okresie jego życia. Cynk wspomaga też zachowanie procesów poznawczych – zdolności do uczenia się i zapamiętywania.

Na co jest dobry cynk? Zastosowanie cynku jest dość szerokie. Dostępne są zarówno preparaty z cynkiem do stosowania wewnętrznego, jak i zewnętrznego. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, cynk prawdopodobnie nie zapobiega przeziębieniu, ale może skracać czas jego trwania. Efekt ten widoczny jest głównie u dzieci. Cynk – działanie wysuszającego tego pierwiastka wykorzystywane jest w leczeniu zmian zapalnych, np. tych, które pojawiają się u osób z trądzikiem. Krem z cynkiem stosuje się też przy odparzeniach pieluszkowych oraz przy innego rodzaju podrażnieniach skóry.

Cynk – na co dodatkowo można go stosować? Preparaty z cynkiem wykorzystywane są też w niwelowaniu nieprzyjemnego zapachu z ust. Pełnią one jednak głównie rolę wspomagającą, ponieważ kluczowe w walce z halitozą są regularne wizyty u stomatologa i staranne dbanie o higienę jamy ustnej.

Rola mikroelementów  w organizmie jest bardzo różnorodna. Cynk, jak jeden z mikroskładników, wpływa na odporność, procesy przemiany węglowodanów i białek. Warunkuje też prawidłowy wzrost i rozwój dzieci. Przeciwzapalne i wysuszające właściwości cynku wykorzystywane są w leczeniu różnego rodzaju stanów zapalnych skóry.

Cynk – dzienne zapotrzebowanie

Rola cynku w organizmie jest nieoceniona. Jaką ilość tego mikroelementu powinniśmy dziennie spożywać? Rekomendowane dzienne spożycie cynku wynosi:

·         3 mg dla niemowląt w wieku 7-11 miesięcy – u młodszych dzieci wystarczające spożycie cynku wynosi 2 mg na dobę i jest ono w pełni zaspokajane dzięki mleku matki lub mleku modyfikowanemu, które podaje się w ciągu pierwszego półrocza życia,

·         3 mg u dzieci w wieku 1-3 lata,

·         5 mg u dzieci w wieku 4-9 lat,

·         8 mg u dzieci w wieku 10-12 lat,

·         9 mg u dziewcząt w wieku 13-18 lat,

·         11 mg u chłopców w wieku 13-18 lat,

·         8 mg u dorosłych kobiet,

·         11 mg u dorosłych mężczyzn.

Cynk – dzienne zapotrzebowanie na ten mikroelement wzrasta w okresie ciąży i karmienia piersią, wynosząc odpowiednio:

·         11 mg w okresie ciąży,

·         12 mg podczas laktacji.

Cynk - dawka toksyczna jest niebezpieczna dla organizmu. Różne instytucja ustaliły nieco odmienną wartość górnego poziomu spożycia cynku, do którego przyjmowanie tego pierwiastka jest jeszcze bezpieczne. EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) ustaliło tą wartość na poziomie 25 mg, a FDA (Agencja ds. Żywności i Leków) – 40 mg. Przyjmowanie wyższych dawek może już wiązać się z wystąpieniem działania toksycznego cynku.

Nadmiar cynku – objawy

Nadmiar cynku w organizmie – objawy to bóle głowy i dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Przedawkowanie cynku może wiązać się z nudnościami, dyskomfortem w jamie brzusznej, bólami brzucha, wymiotami i biegunką. Zbyt duża podaż tego pierwiastka ogranicza też wchłanianie miedzi, co może prowadzić do jej niedoboru. Objawy przedawkowania cynku to również osłabienie odporności i spadek poziomu dobrego cholesterolu (HDL). Zachodzi też ryzyko zaburzeń we wchłanianiu magnezu.

Nadmiar cynku w organizmie jest zazwyczaj wynikiem nadmiernej suplementacji. Dieta raczej nie prowadzi do przedawkowania. Takie ryzyko zachodzi jednak w przypadku długotrwałego stosowania preparatów z cynkiem o dawce przekraczającej wcześniej wspomniane górne normy. Cynk – przedawkowanie jest też możliwe wskutek nadmiernego stosowania produktów do klejenia protez bogatych w cynk. Warto wiedzieć, jak suplementować cynk, aby jego przyjmowanie było bezpieczne.

Na co szkodzi cynk? Nadmiar tego mikroelementu może prowadzić do osłabienia odporności, zaburzeń wchłaniania miedzi, magnezu i żelaza. Utrzymujący się zbyt wysoki poziom cynku we krwi zwiększa też ryzyko rozwoju chorób neurologicznych, takich jak np. choroba Alzheimera.

Jak usunąć nadmiar cynku z organizmu? Sposób postępowania zależy od stopnia przedawkowania. W poważnych przypadkach niezbędna jest pomoc medyczna. U pozostałych pacjentów, u których związane z cynkiem normy są jedynie lekko przekroczone, wystarczyć może zaprzestanie stosowania suplementów i produktów z cynkiem, a także ograniczenie produktów spożywczych bogatych w cynk.

Czy cynk jest szkodliwy? Jak widać, nadmierna jego ilość w organizmie stwarza realne zagrożenie dla zdrowia. Zwiększone ryzyko toksyczności cynku dotyczy głównie osób, którzy suplementują ten pierwiastek w zbyt dużych ilościach. W grupie ryzyka pojawienia się nadmiaru cynku są też pacjenci zmagający się z chorobą Wilsona. W jej przebiegu dochodzi do gromadzenia się dużych ilości miedzi, która usuwana jest właśnie przy pomocy wysokich dawek cynku. Nadmiar cynku może też wystąpić u osób, które pracują przy wydobywaniu tego pierwiastka, przez co narażeni są na wdychanie pyłu, w którym obecny jest cynk.

Niedobór cynku – objawy

Cynk – niedobór tego mikroelementu występuje znacznie częściej niż jego nadmiar. Na jego pojawienie się w większym stopniu narażone są następujące grupy pacjentów:

·         kobiety w okresie ciąży i laktacji – w tym czasie wzrasta zapotrzebowanie organizmu na cynk, ponieważ jego ilość musi pokryć zarówno potrzeby matki, jak i dziecka,

·         wegetarianie i weganie – cynk przyswaja się lepiej z produktów pochodzenia zwierzęcego, w związku z czym bez prawidłowego zoptymalizowania diety, osoby wykluczające produkty mięsne z pożywienia są bardziej narażone na niedobór cynku,

·         osoby starsze, powyżej 75 roku życia,

·         pacjenci długotrwale przyjmujący inhibitory pompy protonowej.

Niedobory cynku – objawy które mogą być wynikiem niedostatecznej podaży tego pierwiastka różnią się w zależności od stopnia niedoboru oraz chociażby wieku pacjenta. U najmłodszych może pojawić się biegunka, a u starszych dzieci obserwuje się zaburzenia wzrostu i zwiększoną częstość infekcji. U osób dorosłych, niedobór cynku wiąże się też z problemami z płodnością. Zbyt niska zawartość cynku może zaburzać zmysł węchu i smaku.

Niedobór cynku – objawy skórne to częstsze pojawianie się opryszczki, łysienie oraz opóźnienie procesu gojenia się ran. Niedostateczna podaż cynku w okresie ciąży zwiększa ryzyko porodu przedwczesnego oraz niskiej masy urodzeniowej u dziecka. Istotne jest więc zwrócenie uwagi na większe spożycie cynku podczas ciąży. Do najlepszych źródeł cynku zaliczane są produkty pochodzenia mięsnego, a także nasiona roślin strączkowych.

Jak stwierdzić niedobór cynku? Aby określić poziom cynku w organizmie może przeprowadzić badanie laboratoryjne. Możliwe jest sprawdzenie stężenia cynku we krwi oraz jego poziomu w moczu.

Co wypłukuje cynk z organizmu? Na wchłanianie tego mikroelementu negatywnie wpływa miedź, żelazo i wapń. Dieta bogata w błonnik również może ograniczać przyswajanie cynku. 

Cynk – skutki uboczne w postaci biegunki, nudności czy bólu głowy pojawiają się zazwyczaj w wyniku nadmiernej suplementacji. Znacznie częściej niż do przedawkowania dochodzi jednak do niedoboru tego pierwiastka. Jest on niebezpieczny szczególnie dla kobiet w ciąży. Cynk jest jednym z pierwiastków warunkujących prawidłowy przebieg ciąży i rozwój dziecka. Kobiety ciężarne, karmiące piersią, a także seniorzy i osoby będące na diecie wegańskiej powinny zwrócić większą uwagę na odpowiednią podaż cynku z dietą. Jeśli nie zaspokaja ona w wystarczającym stopniu zapotrzebowania organizmu na cynk, wskazana jest jego suplementacja.